Хүснэгтэд байгаа мэдээллийг ашиглан тооцоолол хийж хүн амын нягтшил хамгийн ихтэй орныг нь сонгоно уу?

• A.АНУ

• B. Индонези        

• C.Бразил                                                 

• D.Бангладеш

Хүснэгтэнд байгаа мэдээллийг ашиглан тооцоолол хийж хүн амын нягтшил хамгийн ихтэй орныг нь сонгоно уу?

• A.АНУ

• B.Индонези 

• C.Бразил                                                 

• D.Нигер

Хүснэгтэнд байгаа мэдээллийг ашиглан тооцоолол хийж хүн амыннягтшил хамгийн ихтэй орныг нь сонгоно уу?

• A.АНУ

• B.Индонези

• C.Бразил

• D.Нигер

А. Н_2(хий) → Н_(хий) + Н_(хий) ∆_атомчH⁰ = 432 кЖ∙моль^-1 атомчлагдахын

энтальпийн өөрчлөлтийг химийн хобоогоор дүрсэлбэл: Н : Н → Н∙ + Н∙ хэлбэрээр

бичигдэх ба 1 моль холбоог таслахад . . . . . . . энергийг химийн холбооны

стандарт энтальпи буюу атомчлагдахын стандарт энтальпи гэнэ.

---

Б. Химийн холбоо үүсэх үед энерги . . . . . .

---

В. Метаны молекул томъёо СН₄, С – Н холбооны энерги 413 кЖ∙моль^-1 бол:

a. Метаны байгуулалтын томъёог бичнэ үү.

b. Метаны молекулд хэдэн С – Н холбоо байх вэ?

c. Метаны молекул дах холбоог таслахад . . . . кЖ энерги . . . . . . . . .

Их олон шагай

Одод гялалзсан өвлийн шөнө малчны өвөлжөө халуу дүүгээд л цаанаа л нэг тавлаг ажээ. Гэрийн хоймрыг хотойтол нь шагай дэлгээд хоёр хүүхэд шагай шүүрнэ. Тоглогчийн нэг жаахан хөөрүүдүү араншинтай хүүг Дүгэррагчаа гэнэ. Сургуулиас хэдийнээ гарчхаад өнгөрсөн хавар хөдөө мал дээр ирсэн арван долоотой өсгөлүүн хүү. Нөгөө нь өвлийн амралтаараа гэртээ ирээд байгаа сурагч Түдэв. Ийм л хоёр нөхөр ид хаваа үзэн шагай шүүрнэ. Дүгэррагчаа сумаа дээш шидэнгээ:

- Аавын хүүгийн аз хаачхав... гэж нөгөө л улигт үгээ давтан том алгаараа дэлгэсэн шагайнаас байдгаараа атгаснаа сумаа авч чадалгүй алдах нь их.

Харин Түдэв эсрэг тоглогчийнхоо алдааг сайтар гадарлаж шагайнаас хоёр гурваар нь түүсээр чамлахааргүй л хөрөнгөтэй болжээ. Түдэвийн хий гаргахгүй тоглож байгаад Дүгэррагчаагийн хор шар буцалж шагайнаас улам олноор хамах гэж авсан ч юмгүй талаар нэг тарааж орхино. Дэлгэж орхисон шагай цөөрчээ. Түдэвийн бага багаар хамсан шагай дэргэд нь овоорно. Дүгэррагчаагийн олз хажууд нь өчүүхэн харагдана. Хожлыг Түдэв авлаа.

- Ах аа та ганц нэгээр нь шагайг хамсаар хожчихлоо гэж дүүгээ гайхан асуувал Түдэв инээмсэглэн:

- “Чамлахаар чанга атга” гэдэг үгсийг ямагт санаж явахад хэн хүнд илүүдэхгүй юм гэж дүүдээ сургажээ. (Үгийн тоо 167)

Д. Давааням “Заан өргөсөн туулай” номоос

Шагай шүүрэх тоглоом Шагайг бог, бод малынх гэж ангилдаг. Үхрийн шагайг аргай гэж нэрлэдэг. Шагай шүүрэх тоглоомд бог малын шагайг ашиглана. Шагайн тоглоом нь намар тэнгэр дуугарахаа больсон үеэс дараа жилийн тэнгэр дуугарах хүртэл хугацаанд тоглодог уламжлалт наадгай юм. Бороо хур үргэлжлэн орж, тэнгэр задарна гэж зун шагай тоглодоггүй. Нарийхан төмрөөр хэлхэж хийсэн гархийг шагай шүүрэх тоглоомд хэрэглэнэ. Дэвсгэр дээр олон шагайг өрж, тоглогч хүн гинжин гархийг дээш шидэн эргэж буух хооронд дэвсгэр дээрх шагайнаас шүүрч, гархийг алдалгүй барьж авна. Шагай шүүрсэн хүн гарт атгаснаасаа унагах эсвэл дээш шидсэн гархиа барьж авч чадахгүй бол дараагийн хүнд шилжүүлнэ. Алдаа гаргаагүй бол шүүрсэн шагайг өөрөө авч үргэлжлүүлэн тоглоно. Алдвал дараагийн хүнд шилжүүлнэ. Газарт байсан шагайг хүмүүс шүүрч дуусахад авсан шагайгаа тоолж, хэн олон шагай цуглуулсан хүн хожно. (Үгийн тоо 124)

Эхийн үйл явдал аль улиралд өрнөж байна вэ?

• A.Зун

• B.Намар

• C.Өвөл

• D.Хавар

---

Хүүхдүүд ямар ямар малын шагайгаар тоглож байна вэ?

• A.Адуу, үхэр

• B.Тэмээ, адуу

• C.Үхэр, тэмээ

• D.Хонь, ямаа

---

Дүгэррагчаагийн хийсэн үйлд тохирохгүй хэлц үгийг олоорой.

• A.Хомоол хамах

• B.Торгон жолоо өргүүлэх

• C.Сүүл мушгих

• D.Илүү харж, билүү долоох

---

Эхийн гол санаанд тохирохыг олоорой.

• A.Хусмаа чамласан хүүхэд шиг

• B.Хэтэрхий их найдсан үйл хэрэг бүтэлгүйтэх

• C.Юмыг голж, олзонд хэт их шунах хэрэггүй

• D.Юмыг голж, олзонд шунах хэрэгтэй

---

Аль нь Түдэвийн хийсэн үйлдэл биш вэ?

​​​​​​​

• A.Алдааг сайтар гадарлаж, шагайнаас хоёр гурваар нь түүсэн.

• B.Хий гаргахгүй тоглож байсан.

• C.Дүүдээ сургасан.

• D.Талаар нэг тарааж орхисон.

---

“онгироодуу, сагсуудуу” гэсэн үгтэй ойролцоо утгатай үгийг эхээс олж бичээрэй.

...........................................................................................................

---

“Харин Түдэв эсрэг тоглогчийнхоо алдааг сайтар гадарлаж шагайнаас хоёр гурваар нь түүсээр чамлахааргүй л хөрөнгөтэй болжээ” гэсэн өгүүлбэр дэх холбох үгийг олж бичээрэй.

................................................................................................................

---

Дараах үгстэй ижил дүрмээр бичих үгийг эхээс олоорой.

горхийг	тосолж
.........................................	..................................................

---

Эхийн харилцан ярианд ашигласан цэг тэмдгийн тайлбарыг гүйцээж бичээрэй.

№	Цэг тэмдэг	Цэг тэмдгийн нэр	Хаана хэрэглэсэн
1		Давхар цэг	Өгүүлэгчийн нэрийн ард
2	-

---

Тоглогчдын үйлдлээс тэдний зан чанарыг дүгнээрэй. Чи энэ дүрээр дамжуулан юу ойлгож ухаарснаа бичээрэй.

Түдэвийн зан чанар: ................................................. .................................................

Дүгэррагчаагийн зан чанар: ........................................... ...........................................

Ойлгож ухаарсан нь: ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................

---

Хоёрдугаар хэсэг- БИЧИХ ЧАДВАРЫН ДААЛГАВАР

Заавар: Даалгаврыг гүйцэтгэх хугацаа 30 минут

Зохиож бичихдээ:

-Сэдэв, зорилгод нийцсэн байх.

-Эхлэл, гол, төгсгөл хэсгийг догол мөрөөр ялган бичсэн байх.

-Үгийг оновчтой сонгож хэрэглэсэн байх.

-Зөв сайхан найруулж бичсэн байх.

-Өгсөн үгийн тоонд тохируулж бичих

Зөв бичихдээ:

-Зөв бичих дүрмийн алдаагүй, хичээнгүй сайхан бичсэн байх.

-Цэг тэмдгийг зохих газар нь зөв хэрэглэсэн байх.

“Тоглоомоос суралцсан нь” сэдвээр 120-150 үгэнд багтаан эх зохиож бичээрэй.

Бичихдээ дараах бүтцийг ашиглаарай.

ЭХЛЭЛ ХЭСЭГТ: Ямар тоглоомыг хэзээ, хаана, хэн хэнтэй тоглосноо бичих(монгол тоглоомын талаар байвал сайн)

ГОЛ ХЭСЭГТ: Тоглоом тоглоход чамд болон танай найзуудад тохиолдсон сонирхолтой сургамжтай явдлаас сонгож баримт, нотолгоотой бичих

ТӨГСГӨЛ ХЭСЭГТ: Эцэст нь чи юу ухаарч ойлгосноо мөн найзууддаа зөвлөх

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Хүснэгтэнд байгаа мэдээллийг ашиглан тооцоолол хийж,АНУ –ийнхүн амын нягтшилыг зөв тодорхойлсныг сонгоно уу ?

• A.33 хүн\км²

• B.33 км²\ хүн      

• C.0.03  хүн\км²

• D.0.329 хүн\км²       

Хүн амын суврагаас 1950 –иад оны үедЯпоны хүн амд хэдэн насныхан хамгийн их хувийг эзэлж байсныг олоорой.

• A.0-5 насныхан

• B.5 – 10 насныхан      

• C.10-15 насныхан                                  

• D.20- 25  насныхан      

1950 оныЯпоны хүн амын суваргаасзөв дүгнэсэн хариуг сонгоно уу?

• A.55-60 насныхан их байсан

• B.0-5 насныхан  их  байсан        

• C.15-20  насныхан бага байсан         

• D.Дундаж наслалт их байсан

Японы хүн амын суваргад 2050 ондямар өөрчлөлт гарч болохыг 2006 оны суваргатай харьцуулан зөв дүгнэсэн хариуг сонгоорой.

• A.80-85 насны эмэгтэйчүүд нэмэгдэнэ

• B.80-85 насны эмэгтэйчүүд багасна      

• C.0-5 насныхан нэмэгдэнэ                             

• D.85 90 насныхан багасна

1980 онтой харьцуулахад 2050 онд Япон улсын хүн амын нас хүйсийн бүтцэд гарахөөрчлөлтийг зөв дүгнэсэн хариуг сонгоно уу?

• A.Дундаж наслалт нэмэгдэнэ

• B.Төрөлт улам ихсэнэ

• C.Хөдөлмөрийн нөөц нэмэгдэнэ

• D.Өндөр настангууд багасна.      

Хүн амын суваргыг ажиглан даалгаврыг гүйцэтгээрэй?Хятадын хүн амын суваргаас зөв мэдээллийг сонгоно уу?

• A.20-24 насныхан цөөн.                                   

• B.Төрөлт жил бүр их байна.    

• C.40-45 насныхан цөөн                                    

• D.Төрөлт нь тодорхой давтамжтай.      

Хүн амын суваргыг ажиглан даалгаврыг гүйцэтгээрэй? Хүн амынсуваргаас зөв мэдээллийг сонгоно уу?

• A.70-75 насныхан их                                   

• B.Дундаж наслалт өндөр

• C.65-70 насныхан их

• D.Төрөлт ихтэй орон

Нэгж хугацаан дахь урвалын эх бодис , эсвэл бүтээгдэхүүн бодисын тоо

хэмжээний өөрчлөлтийг урвалын хурд гэнэ. Сурагчид кальцийн карбонат давсны хүчилтэй

харилцан үйлчлэх урвалын хурдыг судлан үр дүнг дараах хүснэгтээр илэрхийлэв.

t (хугацаа, сек)	0	10	20	30	40	50	60	70	80	90	100
m г(урвалын холимгийн масс)	27	23	21	19.5	18	17.2	16.4	16.2	16	16	16

Дээрх хүснэгтэн мэдээллийг ашиглан бодисын масс ба хугацааны хамаарлын график байгуулах

---

Кальцийн карбонат давсны хүчилтэй харилцан үйлчлэх үгэн болон урвалын тэгшитгэл бичих.

---

Яагаад холимгийн масс багассан бэ?

---

Эхний 10 секундэд хэдэн грамм хий ялгарах вэ?

---

10, 20 ба 30 секунд дэх урвалын дундаж хурдыг олж, урвалын хурд ба хугацааны хамаарлыг тайлбарлах.

Кальцийн оксид ба нүүрсхүчлийн хийн харилцан үйлчлэх

урвалаар 10г кальцийн карбонат үүсэхэд 16 кЖ дулаан ялгарчээ. Даалгавар:

А. Кальцийн карбонатын үүсэхийн энтальпийн өөрчлөлтийг олох

---

Б. Кальцийн оксид ба нүүрсхүчлийн хийгээс кальцийн карбонат үүсэх термохимийн тэгшитгэлийг бичнэ үү.

---

В.1 моль CaCO₃ задрах урвалын дулааны илрэлийг олж термохимийн тэгшитгэлийг бичнэ үү.

---

Г. 10 т кальцийн карбонат үүсэх үед ялгарах дулааны хэмжээг олно уу

---

Д. 10 моль шохойн чулууг шатаах үеийн дулааны өөрчлөлтийг тооцоолно уу. 2 оноо

Устөрөгчийн переоксид буюу устөрөгчийн хэт исэл нь аажмаар задарч хүчилтөрөгч ба усыг үүсгэдэг.

Устөрөгчийн хэт ислийн задрах урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү.

---

Дээрх урвалаар урвалын хурдыг тодорхойлох туршилт явуулахад ямар ямар өөрчлөлтийг үндэслэх вэ?

---

MnO₂ промотор катализатор хэрэглэхэд урвалын хурд яаж өөрчлөгдөх вэ?

Яагаад? Ямар шинж тэмдгээр таних вэ?

---

. Урвалд түүхий шинэхэн элэг авав. Элэг ямар үйлчлэл үзүүлэх вэ?

---

Катализын ангилал, дээрх урвал аль ангилалд хамаарах вэ? Тайлбарла

---

. Катализатор хэрэглэхэд ямар хэмжигдэхүүн өөрчлөгдөхгүй вэ?

функцийн өсөх завсрыг ол.

• A. 

• B.

• C.

• D.

Зургийг ажиглан даалгаврыг гүйцэтгээрэй.

Уур амьсгалын өөрчлөлтөнд хамгийн их нөлөөлсөн хүчин зүйлийг нэрлээрэй

................................................................................................................................

---

Зураг 3.1-г ажиглаарай. Арктикийн мөсөн бүрхэвчийн талбайд ямар өөрчлөлт гарсан байна вэ? ....................................................................................................

.......................................................................................................................

---

Мөсөн бүрхэвчийн талбайд өөрчлөлт гарсан шалтгааныг тайлбарлана уу?

..................................................................................................................................................................................................................................................

---

Дэлхийн дулаарлын үр дагаваруудаас дурдан, сааруулахад оруулж буй хувь нэмрээсээ санал болгоно уу? ......................................................................................................................................................................................................................................................................

Термодинамикийн үндсэн хууль:Аливаа химийн урвалын нийт энтальпийн өөрчлөлт нь тэр урвал хэдэн шаттай, ямар механизмаар явснаас хамаарахгүй харин урвалд оролцогч бодисуудын эхний ба эцсийн төлөв байдлаас хамаарна. Үүнийг Г. Гессийн хууль гэнэ. Гессийн хуулиас хэд хэдэн мөрдлөгөө гардаг. Хүснэгт дэх өгөгдлийг ашиглан дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.

Бодис	Үүсэхийн энтальпи	Урвал	Үүсэхийн энтальпи
Н2Ош	DүүсH0 = -285.5 кЖ∙моль-1	Салмаз+O2(хий) → CO2 (хий)	DүүсH1 = -395.4 кЖ∙моль-1
Н2О(уур)	DүүсH0 = -242 кЖ∙моль-1	Сбал чулуу+O2(хий)= CO2(хий)	DүүсH2 = -393.5 кЖ∙моль-1

1: Бодисын үүсэхийн энтальпи нь тухайн бодисын задрахын энтальпитай тооны хувьд тэнцүү гагцхүү тэмдгээрээ эсрэг байна. Шингэн байдалтай ус үүсэх ба шингэн байдалтай усны задрахын термохимийн тэгшитгэл бичнэ үү.

---

2: D_урвH⁰ =∑nD_үүсН⁰_(бүт) - ∑nDүүсН⁰_{(эх .б)} томъёололыг тайлбарлан бичнэ үү.

---

3: Химийн урвалын стандарт энтальпийн өөрчлөлт нь нь эх бодисын шатахын стандарт энтальпийн нийлбэрээс бүтээгдэхүүн бодисын шатахын стандарт энтальпийн нийлбэрийг хассантай тэнцүү гэсэн бичвэрийн томъёололыг бичнэ үү.

Нэгэн гэр бүл НӨАТ-ын сугалаанд 100 сая төгрөг хожсон ба мөнгөө хэрхэн зарцуулсаныг доорх хүснэгтэд харууллаа. Алхамын дагуу бодно уу.

Бүх мөнгөний	Зарцуулсан байдал
хэсгээр	Байр
25% - иар	Машин
хэсгээр	Хадгаламж
?	Үлдсэн

Байрыг хэдэн төгрөгөөр худалдаж авсан бэ?

---

Машин, Хадгаламжид нийлээд хэдэн төгрөг зарцуулсан бэ?

---

Энэ гэр бүлд хэдэн төгрөг үлдсэн бэ?

Урвалын дулааны илрэл нь урвалын бүтээгдэхүүн бодисуудын

дулааны нийлбэрээс урвалд орж байгаа эх бодисуудын дулааны нийлбэрийг хассантай тэнцүү.

Урвалын дулааны илрэлийг олохдоо холбооны энергийг ашиглан тооцоолж болдог.

Дараах холбооны энергийн тоон утгууд өгөгдөв.

Химийн холбоо	C – C	C – H	C = O	O – H	O = O	N ≡ N
Холбооны энерги кЖ ∙ моль-	347	413	745	467	495	945

Даалгавар:

А. Этаны шатах урвалын тэгшитгэлийг бичиж тэнцүүлнэ үү

---

Б. Урвалд оролцож байгаа бодисуудын байгуулалтын томъёог бичнэ үү.

---

В. Урвалын тэгшитгэл болон байгуулалтын томъёог ашиглан этаны шатах урвалын үед холбоо тасрахад зарцуулагдах энерги ба шинээр холбоо үүсэхэд ялгарах энергийг тооцоолж дулааны илрэлийг заана уу.

---

Г.Дээрх тооцоогоо ашиглан этаны шатах урвалын дулааныг олж дулааны илрэлийн төрлийг заана уу

---

Д. C = O, O = O, N ≡ N холбооны аль нь их энергитэй байна вэ? Үндэслэлтэй хариулт өгнө үү.