Цахилгаан пийшингийн халаагч ороомог 0.73 мм² огтлолын талбайтай, 50 м урт никель утсаар хийгджээ. Никель утасны хувийн эсэргүүцэл 0.073 Ом·мм²/м

а. Утасны эсэргүүцлийг олно уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Үүнийг 220 В хүчдэлд 1 цагийн турш залгахад хэчнээн хэмжээний дулааны энерги ялгарах вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. R=5 Ом    b. Q=158.4 кЖ    утасны эсэргүүцэл болон  ялгарах дулаанаа олсон бол тус бүр 2 оноо

Цахилгаан данх 64 секундэд 2 л усыг 20 °С-аас буцалтал халаана. Данхны халаагч ороомгоор 5 А гүйдэл гүйж байгаа бол

а. Усыг буцалтал нь халаахад шаардагдах дулааныг ол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

В. Ялгарсан дулааны энергиэр  усыг халаана гэж үзээд халаагч ороомгийн эсэргүүцлийг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

• а. Q=672 кЖ  хэлхээнд ялгарах дулаанаа олсон бол 2 оноо

  b. R=420 Ом    2 оноо

Дамжуулагчийг  64 В хүчдэлд залгахад 2.56·10⁸  Ж ажил хийсэн бол

а. Дамжуулагчаар урсан өнгөрсөн цэнэгийн хэмжээг олно уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Уг дамжуулагчаар хэдэн  электрон урсан өнгөрсөн бэ?  /1 электроны цэнэг q=1.6·10^-19 Кл/

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. q=4 МЖ     1 оноо,       b. n=2.5·10²⁵           2 оноо

График ашиглан дараах даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.

a. Биеийн хийсэн ажил

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Ажил хийхэд 25 с зарцуулсан бол чадлыг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. А=1750 Ж    2 оноо,      b. Р=70 Вт     1 оноо

Механик ажил хийгдэхгүй байх жишээ 3 –ыг гаргана уу.

I.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

III.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• ажил 0 байх тохиолдол бүрийг гаргасан жишээ бүрд 1 оноо

Ажил гэдэг шилжсэн энерги. Өөрөөр хэлбэл энергийн өөрчлөлт ажилтэй тэнцүү (∆E=A). Чадал нь ажил хийх хурд юм. Хүснэгтийг нөхнө үү.

• Ажил болон чадлын томьёо нэгж тэмдэглэгээг зөв хийсэн бол тус бүр 0.5 оноо  Нийт 3 оноо

40 кг масстай ачааг 120 Н хүчээр үйлчлэн хэвтээ чигт 4 м зайд шилжүүлжээ.

а. Хийгдэх ажлыг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Ачаанд үйлчлэх хүндийн хүчийг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

с. Энэ үед хүндийн хүчний хийх ажил ямар байх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. А=480 Ж   1 оноо,    b. F=400 H       1 оноо    с. F=0 H      тус бүр 1 оноо

1000 Вт чадалтай индүүг

а. 30 минут залгахад  ялгарах дулааныг тооцоол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. 7 хоногт 1 удаа 1 цаг ажиллуулдаг бол  сар асаахад зарцуулах энергийн өртгийг тооцоолно уу. (1 кВт·ц энергийн өртөг 98 төгрөг)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Q=1.8 МЖ     1 оноо,    b.  392 төгрөг   1 оноо

-20 ^oC  температуртай  500 г мөсийг бүрэн хайлуулжээ.

а. Мөсийг 0 ^oC температуртай болтол халаахад шаардагдах дулааныг тооцоол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. 0 ^oC  температуртай ус болтол бүрэн хайлуулахад шаардагдах дулааны энергийг тооцоол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c. Нийт хичнээн хэмжээний дулаан гаднаас авсан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Q=21 кЖ   2 оноо,     b. Q=166 кЖ     2 оноо,      с. Q=187 кЖ      1 оноо

100 Вт-ын чийдэнг өдөрт 8 цаг, 1000 Вт чадалтай плиткаг өдөрт 4 цаг асаадаг бол

а. 1 сар ажиллуулахад нийт  ямар хэмжээний цахилгаан энерги хэрэглэх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b.  Нэг сар асаахад зарцуулах энергийн өртгийг тооцоолно уу?  (1 кВт·ц энергийн өртөг 98 төгрөг)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Q=518.4 МЖ   2 оноо,    b.  14112 төгрөг  1 оноо

Дамжуулагчийн хүчдэл 12 В бөгөөд  хэлхээгээр 200 мА гүйдэл 2 минутад гүйнэ.

a. Цахилгаан гүйдлийн чадлыг ол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Уг хэлхээнд ялгарах дулааны энергийг олно уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Р=2.4 Вт   1 оноо          b. Q=288 Ж      1 оноо

50 кг масстай ачааг 200 Н хүчээр налуу өөд чирэн 4 м өндөрт гаргажээ.

а. Налуугийн дагуу ачааг 200 Н хүчээр шилжүүлэхэд ямар ажил хийх вэ? Налуугийн урт 20 м.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Ачааны потенциал энерги налуугийн доод хэсэгтэй харьцангуй ямар байх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. А=4000 Ж   1 оноо

  b. Eп=2000 Ж    1 оноо

Тус бүр  40 Ом эсэргүүцэлтэй зэрэгцээ холбогдсон  2 дамжуулагчийг хагас цагийн хугацаанд 120 В хүчдэлд холбожээ.

а. Хэлхээний ерөнхий эсэргүүцлийг олно уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Хагас цаг хичнээн секунд вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

с. Хэлхээнд ялгарах нийт дулааны энергийг ол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Хэлхээний ерөнхий эсэргүүцэл R=20 Ом   1 оноо 

  b. t=1800 c           1 оноо                  с. Q=1.296 МЖ        1 оноо

Дараахь баримтыг уншаад зохих даалгавруудыг гүйцэтгэнэ үү?

Монголын хүүхдийн нэгэн сэтгүүлийн газраас уншигчдынхаа дунд гар зургийн уралдаан зарлажээ. 7 – р ангийн жаал хүү олон өдөр хоногоо тэр уралдааны бүтээлд зориулсан байна. Томчуудаас дутахааргүй зурсан түүний зургийг ээж нь сэтгүүлийн редакцид аваачиж өгчээ. Тун удалгүй дүн гарч хүү хоёрдугаар байранд оржээ. Шагналаа гардахаар ээжтэйгээ очиход олон хүүхэд цугларсан байлаа. Сэтгүүлийн эрхлэгч нийт хүүхдүүдэд уралдаанд оролцсон явдалд нь баяр хүргэн товчхон үг хэлчихээд шагналаа  гардуулж эхэлсэн байна. Хүүгийн ээлж болоход шагналыг нь өгөхдөө “ Чи өөрөө үүнийг зурсан уу? “ гэж асуугаад амжжээ. Хүү хэсэг дуугуй зогссоноо шагналыг буцаагаад шидчихээд уйлан гараад гүйжээ. Ээж нь, сэтгүүлийнхэн яаж ч аргадаад хүүг тайтгаруулж  чадсангүй. Тэр явдлаас хойш хүү нэг ч удаа бийр цаас нийлүүлсэнгүй.

Жаал хүүгийн зан чанарыг илэрхийлэн бичнэ үү?

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• жаал хүүгийн зан чанарыг эерэгээр илэрхийлэн бичсэн байна. 

100 Вт чийдэнг 6 цаг асаах, 800 Вт чадалтай халаагуурыг 1 цаг 30 минут ажиллуулжээ.

а. 100 Вт-ын чийдэнг 6 цаг асаавал ямар хэмжээний дулааны энерги ялгарах вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. 800 Вт чадалтай халаагуурыг 1 цаг 30 минут ажиллуулахад ямар хэмжээний дулааны энерги ялгарах вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c. Аль тохиолдолд нь хэд дахин  их цахилгаан энерги хэрэглэх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Е=21.6 кЖ      1 оноо        b. Е=43.2 кЖ      1 оноо,      с. 2 дахин их гэж энергийн харьцааг олсон бол 1 оноо

Оёдлын машины цахилгаан хөдөлгүүрийн паспорт дээр 220 В, 0.5 А гэж бичээстэй байвал

а. Уг хөдөлгүүр 120 вольтийн хүчдэлд ажиллах уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Оёдлын машин  2 цаг 30 мин ажиллахад ямар хэмжээний энерги хэрэглэх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. 220 В-д  ажилладаг учраас ажиллахгүй   1 оноо

  b. Е=900 кЖ             2 оноо

Дараахь эх сурвалжийг анхааралтай уншин асуултанд хариулж бичнэ үү?

...... Тереза эх гэгч эгэл жирийн эмэгтэй 18 наснаасаа эхлэн 70 жилийнхээ ухамсарт амьдралыг хорвоогийн зовж зүдэрсэн олны төлөө золиосолж чадсан хүн юм. Анх 13 асрагчтайгаар байгуулсан түүний сангийн хүрээнд одоо дэлхийн 123 гаруй орны 600 гаруй төвд 4000 гаруй гэлэнмаа нар 100 гаруй мянган сайн дурынхантай хамтран үйл ажиллагаа явуулж байна. Тэдгээр хүмүүс өнөөдөр шашин шүтлэг, үзэл бодол харгалзахгүйгээр ДОХ – ын халдвартай, доголон, хараагүй, эдгэршгүй өвчин туссан, гэр оронгүйчүүд, архичид, өлсгөлөнд нэрвэгдэгсэд, үер ус, газар хөдлөх нэх мэт байгалийн гамшигт автсан хүмүүсийг асарч сувилж, бүр дайн дажнаас дайжсан дүрвэгсэдийн хуарангуудад хүртэл өдөр шөнөгүй ажиллаж байна. Тереза эхийн ер бусын энэрэнгүй гэгээн хайр, хатан зоригийг дэлхийн дэвшилт хүн төрөлхтөн өндрөөр үнэлэн 1979 онд  Нобелийн шагналыг хүртээсэн байна.

Тереза эх хүмүүсийн сайн сайхны төлөө ямар үйл бүтээсэн бэ?

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Тереза эхийн сайн үйлс, нинжин сэтгэлийг тайлбарласан байна. 

130 В хүчдэл залгасан цахилгаан чийдэнгээр 10 А гүйдэл гүйж байвал

а. 1 цагт  хэчнээн хэмжээний цахилгаан энерги хэрэглэх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. 1 өдөрт 4 цаг асаадаг бол хэчнээн хэмжээний цахилгаан энерги хэрэглэх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c. 1 сард хэчнээн хэмжээний цахилгаан энерги хэрэглэх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. E=4.68 МЖ     b. E=18.72 МЖ        c. E=561.6 МЖ 

  Тус бүр 1 оноо        / Энд кВт цагаар хариуг гаргасан байж болно. Оноог бүтэн өгнө/

120 В хүчдэл залгасан цахилгаан плиткээр 5 А гүйдэл гүйж байвал

a. Плитканы чадал хэд вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Секунд бүрд ямар хэмжээний ажил хийх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Р=600 Вт      b.  Q=600 Ж             Тус бүр 1 оноо

1 кг усыг 20 ^oС-аас 100 ^oС хүртэл халаажээ.

а. Усыг хичнээн градусаар халаасан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Усыг халаахад ямар хэмжээний дулаан шаардагдсан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. ∆t=800 ^oC      1 оноо

  b. Q=336 кЖ    2 оноо

Эгц дээш  шидсэн бие 45 м өндөрт хөөрчээ. Түүний масс нь 3 кг болно.

а. Хөөрөх дээд цэг дээр потенциал энерги ямар байх  вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Хөөрөх дээд цэг дээр кинетик энерги хэд вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

с. Биеийг анх ямар хурдтайгаар эгц дээш шидсэн байна вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

•  а. Еп=1350 Ж  1 оноо      b. Ек=0 Ж    1 оноо    с. V=30 м/c      1 оноо

2 кг масстай биеийг эгц дээш 20  м/c хурдтай шиджээ.

a. Биеийн бүрэн энергийг тооцоолно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Хамгийн их хөөрөх өндөрийг олно уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Е=400 Ж гэж  кинетик энерги  олсон бол 1 оноо   

  b. h=20 м  utr энерги хадгалагдах хуулиас өндөрөө олсон бол 2 оноо

10 кг масстай ачааг налуу өөд чирэн 4 м өндөрт гаргажээ.

а. Ачааны потенциал энерги налуугийн доод хэсэгт ямар байх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Ачааны потенциал энерги налуугийн доод хэсэгтэй харьцангуй ямар байх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Еп=0 Ж             b. Еп=400 Ж    Тус бүр 1 оноо

Дараахь эхийг анхааралтай уншаад зохих асуултуудад хариулна уу?

Улаанбаатар хотын нэгэн дүүргийн нийгмийн халамжийн ажилтанаас тус дүүрэгт амьдардаг өндөр настан  эмэгтэй  Б тусламж хүсэв. Тэрээр өөрийгөө нэн ядуу амьдралтай, асран хамгаалах үр хүүхэдгүй,  биеийн байдал нь муу байгаа  тул өндөр настны сувилалд үнэгүй хамрагдах хүсэлтэй байгаагаа хэлсэн байна. Нийгмийн ажилтан ажил үүргийн дагуу сувиллын газар үнэгүй амраах бичиг  өгөхөөр бэлтгэж байх завсар хэсгийн ахлагч нь тухайн эмэгтэйд тусламж хэрэггүй, үр хүүхдүүд нь гадаадад байдаг, өөрөө дэлгүүр ажиллуулдаг болохыг хэлжээ.

Нийгмийн халамжийн үйлчилгээнд ямар иргэд хамрагддаг  вэ? 

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• бие даан амьдрах боломжгүй эмзэг бүлгийн иргэд хамрагдана.тухайлбал: ганц бие асрах халамжлах хүнгүй өндөр настан, бүтэн өнчин хүүхэд, өрх толгойлсон олон хүүхэдтэй эх/ эцэг/, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн.. Гэх мэт 

Та бүхэн доорх эхийг анхааралтай уншаад зохих даалгавруудыг гүйцэтгэнэ үү?

Нэгэн удаа Шотландын яруу найрагч Роберт Бернс Эденбург нутгийн залуутай салхилж явжээ. Тэдэнтэй нэгэн тариачин эр зөрж өнгөрсөнд шүлэгч замын дунд эелдгээр мэнд мэдэлцэв. Тэгтэл хамт явсан залуу түүнийг хараад шүлэгчид

• Биднээс зиндаа доогуур хүн атал юунд нуруу бөхийлгөнө вэ? гэжээ. Шүлэгч хариуд
• Чи ер юу бодно вэ? Би ноорхой хувцас, дугуй малгайд нь яриа өдөөгүй. Мэдээж модон гутланд нь ч ам нээгээгүй. Би түүн дотор байгаа нэг хүнтэй ярилцсан юм. гэж хариулжээ.
•  
•  
•  
• Энэхүү эхэд ёс суртахууны ямар хэм хэмжээний тухай өгүүлсэн байна вэ? 

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Ёс суртахууны хэм хэмжээнүүдийг нэрлэсэн бол оноог өгнө

Та дараахь мэдээллийг анхааралтай уншаад зохих асуултуудад хариулна уу?

Гадаадын хөрөнгө оруулалттай нэгэн компани Монгол улсад таван жилийн хугацаатай газар ашиглах гэрээ байгуулав. Гэрээнд заасны дагуу газрын төлбөрөө хугацаанд нь төлөхгүй байсан учир газар зохион байгуулалтын мэргэжилтэн А нь уг газрыг чөлөөлөх шаардлага тавьжээ. Гэвч уг компани удирдах албан тушаалтанд авилга өгөн үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн явуулсаар байлаа. Мэргэжилтэн А нь удирдлагадаа хүндэтгэл үзүүлэн, зөрчлийг хараагүй мэт өнгөрүүлсэн байна.

Та бүхний бодлоор мэргэжилтэн А нь өөрийн мэргэжлийн үүргээ биелүүлсэн гэж бодож байна уу? 

...................................................................................................................................................................................

• Биелүүлээгүй. Учир нь төрийн албан хаагчийн хувьд хуулийн хэм хэмжээг баримтлах ёстой. 

20 Ом эсэргүүцэл бүхий дамжуулагчаар 5 минутад 300 Кл цэнэг урсан өнгөрөв.

а. Хэлхээгээр гүйх гүйдлийн хүчийг ол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Энэ хугацаанд ямар ажил гүйцэтгэсэн бэ?

 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. I=1 A  гүйдлийн хүчээ олбол 1 оноо    

   b. A=6 kЖ   цахилгаан энергиэ олсон бол 1 оноо

Цахилгаан зууханд 300 Ж цахилгаан энерги өгөхөд 180 Ж  энергийг дулааны энерги болгон хувиргажээ.

а. Ямар хэмжээний энерги үр ашиггүй зарцуулагдсан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                         

b. Ашиггүй зарцуулагдсан энерги ямар энергид хувирсан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  

с. Зуухны  ашигт үйлийн коэффицентийг тооцно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Үр ашиггүй зарцуулагдсан энерги нь E=120 Ж    1 оноо

  b. Дулаан байдлаар орчинд алдагдсан     1 оноо

  с. АҮК=60% 2 оноо

Олон улсын харилцаанд Монгол улс 1990 – ээд оноос эхлэн цоо шинэ үзэл баримтлалаар хандах болсон. Энэ талаар Монгол улсын гадаад бодлогын үзэл баримтлалд тодорхой үнэлж дүгнэсэн бөгөөд “ ... үзэл баримтлалыг мөрдөн хэрэгжүүлж ирсэн......... хугацаанд Монгол улсын гадаад харилцаа өргөжин тэлж, олон улсын байр суурь нь бэхжин, нэр хүнд нь өсч, “ хаалттай улс” гэсэн нэр хаягаас салж, олон улсын хамтын нийгэмлэгт “ Ардчилсан нээлттэй улс” гэсэн төрхийг буй болгож чадсан билээ.

1990 оноос өмнө Монгол улс нь гадаад бодлогын ямар үзэл баримтлалыг олон улсын харилцаандаа баримталдаг байсан бэ?

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Дэлхийн 2 дайны дараагаас 1990 он хүртэл Монгол улс нь ЗХУ - ын дагуул улс гэдэг нэрээр олон улсын харилцаанд зөвхөн Зөвлөлтийн талын улс төрийн бодлогыг баримтлан оролцдог байв. Өөөрөөр хэлбэл Монгол улс нь социалист улс орнуудтайидэвхтэй харилцсан гадаад бодлогын үзэл баримтлалтай байсан.

Цахилгаан индүүн дээр хэрэглэх хүчдэл 220 В, чадал 2 кВт гэж бичээстэй байв.

a. Цахилгаан индүүг 220 В хүчдэлтэй шугаманд залгаж ажиллуулахад 1 секунд бүр индүүн дээр  хичнээн Жоуль цахилгаан энерги дулааны энергид хувирах вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. 1 кВт ц цахилгаан энерги 100 төгрөгний үнэтэй бол индүүг тасралтгүй 10 мин залгаатай байх хугацаанд ямар үнэтэй цахилгаан энерги хэрэглэх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. 2 кЖ   1 оноо

  b. 10 минут ажиллах хугацаанд нийт 600 төг  цахилгаан энерги хэрэглэнэ гэж тооцсон бол   2 оноо

Америкийн мэргэжлийн сагсан бөмбөгийн од, “ахмад” тамирчин Деннис Родман дэлхий нийтийн анхаарлын төвд эргэн ирээд багагүй хугацаа өнгөрч байна. Өдгөө 54 настай, хэдийнэ зодог тайлсан тэрээр энэ удаа уран гоё тоглолтоор биш, АНУ-ын түүхэн дайсан, дэлхийн хамгийн хаалттай улс гэгддэг Хойд Солонгосын дарангуйлагч хэмээн цоллуулаад буй залуу удирдагч Ким Чен Ун болон түүний гэр бүлийнхэнтэй биечлэн уулзаад зогсохгүй, дотно нөхөрлөж чадсан цорын ганц америк хүн гэдгээрээ анхаарал татаад байгаа билээ. Албан ёсны баримтаар Деннис Родман Хойд Солонгост хэд хэдэн удаа айлчилж, тус улсын үндэсний сагсан бөмбөгийн шигшээ багтай “Пхеньян дахь том тэсрэлт” нэртэй нөхөрсөг тоглолт зохион байгуулж байсан билээ.

Деннис Родман олон улсын харилцааны оролцогч мөн  эсэхийг тайлбарлан бичнэ үү? 

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• мөн Учр нь олон улсын харилцаанд онцгой үүрэг гүйцэтгэн, үйл явдалд идэвхтэй нөлөөлж чадах тохиолдолд хувь хүнийг тооцдог.

Усыг 80 °C-аас 90 °C хүртэл халаахад 42 кЖ дулаан энерги шаардагдсан бол

а. Усыг хичнээн градусаар халаасан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Усны массыг ол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. температурын зөрөөг  10⁰С гэж олсон бол 1 оноо

  b. усны масс m=1кг   гэж олсон бол 2 оноо

100 г масстай хөнгөн цагаан гаднаас 1760 Ж дулаан авч 20 °C-аар халсан бол     

а. Хөнгөн цагаан гаднаас ямар хэмжээний дулаан авсан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Бодисын хувийн дулаан багтаамжийг ол. 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Е=1760 Ж   1 оноо

  b. хувийн дулаан багтаамж нь 880 Ж/кг    2 оноо

120 Вт чадалтай цахилгаан багажийг 5 мин хугацаанд ажиллуулсан бол

а. Багаж  хичнээн секунд ажилласан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

в. Энэ хугацаанд хэдий хэмжээний цахилгаан энерги хэрэглэсэн бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. хугацаа нь t=300c  1 оноо

  b.  Е=36 кЖ   2 оноо

Монгол Улс нь олон улсын харилцааны нэгэн оролцогч мөн. Монгол Улс нь 20 орчим олон улсын байгууллагын гишүүн бөгөөд 10 орчим олон улсын байгууллагатай эрчимтэй хамтран ажилладаг. 2015 оны байдлаар Монголд Улс дэлхийн 181 оронтой дипломат харилцаатай. Гадаадын 31 оронд Монгол Улсын Элчин сайдын яам болон гадаадын 8 оронд 11 Ерөнхий Консулын газрууд, 5  Консулын төлөөлөгч үйл ажиллагаагаа явуулж байна .  Мөн үүнээс гадна  Монгол Улсын  75 нь Өргөмжит консулууд гадаад орнуудад үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Улаанбаатарт гадаадын 23 орны Элчин сайдын яам, орон нутагт гадаадын 3 Ерөнхий консулын газар үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Монгол Улсын энгийн паспорттай иргэд дэлхийн 19 оронд визгүй зорчиж байгаа бөгөөд албан, дипломат паспорттой иргэд дэлхийн 45 оронд визгүй зорчиж байна.

Монгол улс олон улсын харилцааны оролцогч мөн гэдэг нь ямар утгатай үг болохыг тайлбарлана уу? 

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Монгол улс нь тусгаар тогтносон улсын хувьд олон улсын харилцаанд идэвхтэй оролцдог 

2 кг бодисыг   50  °C-аас 20  °C   хүртэл хөргөхөд ялгарах дулааны энерги нь 252 кЖ бол 

а. Уг бодис хэдэн градусаар халсан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Бодисын хувийн дулаан багтаамжийг ол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Эхний болон эцсийн температурын зөрөө нь 30⁰С   1 оноо

  b. Хувийн дулаан багтаамж нь 4200 Ж/кг°C    2 оноо

The population of an area is the total number of people who live there. For many years, the world population has been growing rapidly. In 1981, the world population was about, 4,490,000,000 (four billion, four hundred and ninety million). The number of people have grown by about 79 million since 1980. This was an increase of 1,8 percent.  In the thirty seconds that you might have used to read the above paragraph about one hundred and fifteen babies were born. Probably about forty-five people died during the same thirty seconds. This means that one hundred and forty are added to the world population every minute. If the population were distributed evenly throughout the world, there would be about thirty persons per square kilometer of land. However, people aren’t distributed evenly. No one lives in most of Antarctica or in parts of some deserts.  In other parts of the world, there are as many as four hundred persons per square kilometer. The average number  of persons living within an area is the population density. The greatest population density is in Europe and Asia.

Read the text and choose the synonyms with the words in bold.

rapidly

• A. quickly

• B. slowly

• C. probably

• D. quietly

-20 °C температурт байгаа 1 кг мөсийг 0 °C хүртэл халаажээ.

а. Мөсийг хэдэн градусаар халаасан бэ? 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. 0 °C хүртэл халаахад ямар хэмжээний дулаан гаднаас авах вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Эхний болон эцсийн температурын зөрөө нь 20⁰С  1 оноо

  b.Гаднаас авах дулаан нь Q=42 кЖ    2 оноо

Дулааны цахилгаан станц, нарны зай, цөмийн цахилгаан станцын давуу  талуудыг  бичнэ үү.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Дулааны нарны атомын станцуудын давуу болон сул талуудыг байгаль орчинтой нь холбон тайлбарлаж  бичнэ. Энергийн үйлдвэрлэх хадгалах зөөх дамжуулах байгаль орчинд үзүүлэх нөлөө эдийн засгийн үр өгөөж талаас нь харж 3 оноо

Зурагт чийдэнгийн энергийн хувирлыг үзүүлжээ.

а. Чийдэнд ямар хэмжээний цахилгаан энерги өгсөн бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Энэ энергийн хичнээн хувь нь гэрлийн  энергид шилжсэн бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Гаднаас чийдэнд нийт 100 Ж энерги үүний 5% энерги нь гэрлийн  энергид хувирсан. Зургаас энерги болон энергийн хувирлаа зөв нэрлэж олсон бол 2 оноо