April Fool’s day

April 1^st, or April Fool’s Day, is the day when people play jokes with each other.  April Fool’s Day started in the sixteenth century in Europe. Before that time, New Year’s Day was celebrated on April 1^st. Then a new calendar was introduced called the Gregorian calendar. January 1^st became the first day of the year, but many people did not know about it. So those who continued to celebrate New Year’s Day on April 1^st were called fools. Nowadays we play jokes on people on April 1^st. For example, someone might put salt in the sugar container so another person could “accidentally” put it in their coffee. Or someone might change the time on another person’s alarm clock so that person would unknowingly wake up earlier or later than planned. Or maybe a person would tell a lie to make someone else shocked. After we play the trick, we say “April Fool”. It is generally done in the spirit of fun and doesn’t cause any real harm to anyone. Do you have any great jokes to play on anyone today? April fool’s day is celebrated many countries around the world. Try it out.

 Read the text and choose the synonyms with the words in bold.

Accidentally

• A.usually

• B. quickly

• C. suddenly

• D. unexpectedly

Зурагт чийдэн дэх энергийн хувирлыг үзүүлжээ.

а. Тэжээл үүсгэгчээс хичнээн  Ж энерги өгсөн бэ?  

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Энергийн ямар хэсэг нь дулааны энергид хувирсан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Гаднаас чийдэнд нийт 100 Ж энерги үүний 95 Ж энерги нь дулааны энергид хувирсан. зургаас энерги болон энергийн хувирлаа зөв нэрлэж олсон бол 2 оноо

Дараах автомашин нь  ямар энергийг ямар ямар энергид хувиргадаг вэ? Тодорхойлж 3 энергийн хувирлыг бичнэ үү.

• Автомашин  нь түлшний  энергийг хөдөлгөөний  дулааны  дууны энергид хувиргадаг. Түлшний  энергийн хувирлуудыг зөв тодорхойлсон бол 3 оноо

Дараах төхөөрөмж ямар энергийг ямар ямар энергид хувиргадаг вэ? Тодорхойлж 3 энергийн хувирлыг бичнэ үү.

• Зурагт нь цахилгаан энергийг дулааны гэрлийн дууны энергид хувиргадаг. Цахилгаан энергийн хувирлуудыг зөв тодорхойлсон бол 3 оноо

2 кг масстай ачааг 160 м өндрөөс  20 м/c анхны хурдтайгаар унагав. 

а. Унах агшин дахь ачааны  потенциал ба кинетик энергийн хэмжээг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

b. Ачааны бүтэн энергийг тооцоол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

с. Ачаа газарт унах үеийн потенциал ба кинетик энергийн хэмжээг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

d. Ачаа газарт унах үеийн хурдыг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

• а. Е_п=3.2 кЖ ,  Eк=0.4 кЖ     2 оноо

  b. Е=3.6 кЖ         1 оноо              с. 0 Ж ,  Eк=3600 Ж           2 оноо

  d. 60 м/с    1 оноо

Пүршийг 48 Н хүчээр деформацлахад 0.48 Ж потенциал энергитэй болсон бол

а. Пүршний суналт

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

b. Пүршний хат

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

• а. x=0.02 м  1 оноо   b.  к=2400 Н/м     2 оноо    F=kx   Еп=kx²/2  томьёог ашиглана.

200 H/м хаттай пүршийг  50 Н хүчээр татав.

а. Пүршний суналт

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

b. Пүршний потенциал энерги

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

• а. x=0.25 м  1 оноо   b.  Еп=6.25 Ж   2 оноо

2 кг масстай 4 м/с хурдтай хөдөлж байгаа бол

а. Биеийн кинетик энерги  нь

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

b. Хурдыг нь 2 дахин багасгавал кинетик энерги нь

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . дахин багасна.

• а. Кинетик энерги нь Ек=16 Ж   1 оноо

  b. хурдыг 2 дахин багасгасны дараа энерги нь 4 дахин багасна    2 оноо

The Future: What will it be like?

Nobody knows how the world will look in the future. Some say that  the progress in science and technology will make life more comfortable. Machines will do the hard work for people. There will be special robots for everybody. People will program them according to their needs. Mothers will use them in the kitchen for washing dishes and clothes. Fathers will use them in the garage and the garden. Children will  play different games with them. This way people will have more free time. They will have enough time to do many social, cultural and sporting activities. Or some will stay home and watch television. 

Others say that the earth will be very crowded with about seven thousand million people. There will be big metropolises. Scientists are certain that problems like population growth and urbanization will continue to annoy people.

As a solution, maybe one day, people from our planet will have to live in space.

People are very interested in the future because they are sure that it will be very different from the past. For thousands of years the lives of human beings did not change much.  The ties among family members were so strong that the son did the same job as the father. It was a family tradition. Now there are jobs which did not exist in the past. Computer and nuclear engineering are only  two among  many new professions.

Today people are fed up  with the problems of energy and pollution. They do not want to face the same problems in the future. At the moment we use mainly coal fuel and electric energy to heat our houses, to transport people, and to produce food. But we also know that their supply is very limited. And their waste products are poisoning our atmosphere, rivers and oceans. So scientist should work out new projects related to the use of available energy.

 Select the correct word  as used in the text. 

 occupation

• A .  job

• B. organization

• C. area or place

• D. life

2 кг масстай ачааг 120 м өндрөөс  10 м/c анхны хурдтайгаар унагав. 

а. Унах агшин дахь ачааны  потенциал ба кинетик энергийн хэмжээг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

b. Ачааны бүтэн энергийг тооцоол.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

с. Ачаа газарт унах үеийн потенциал ба кинетик энергийн хэмжээг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

d. Ачаа газарт унах үеийн хурдыг олно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

• а. Е_п=2.4 кЖ ,  Eк=0.1 кЖ     2 оноо

  b. Е=2.5 кЖ         1 оноо              с. 0 Ж ,  Eк=2500 Ж           2 оноо

  d. 50 м/с    1 оноо

Биеийн хурдыг 3 дахин ихэсгэхэд кинетик энерги нь  хэд  дахин өөрчлөгдөх вэ?  

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

• 9 дахин ихэснэ.

  биеийн хурдыг 3 дахин нэмэгдүүлсэний дараах энергиэ зөв олсон бол 2 оноо

40 кг масстай хүүхэд   20 м өндөрт гарав.

а. Түүний хүндийн хүч

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Потенциал энерги

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. F=400      b. Eп=8 kЖ          тухайн өндөрт байх үеийн потенциал энерги болон үйлчлэх хүчийг олсон бол 2 оноо

Радионд 300 Ж цахилгаан энерги өгөхөд 96 Ж –ыг нь дууны энерги рүү хувиргажээ.

а. Ямар хэмжээний энерги үр ашиггүй зарцуулагдсан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Ашиггүй зарцуулагдсан энерги ямар энергид хувирсан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c. Радионы ашигт үйлийн коэффицентийг тооцно уу.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. E=204 Ж    1 оноо             b.  энэ энерги гэрэл болон дулаан байдлаар орчинд алдагдсан     1 оноо

  c. АҮК=32%              1 оноо

300 H/м хаттай пүршийг  60 H хүчээр татав.

а. Пүршний суналт

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .     

b. Потенциал энерги нь

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

• а. Гукийн хуулиас пүршний суналтаа олбол х=0.2 м  1 оноо

  b. потенциал энерги нь  Еп=6 Ж   1 оноо

Савааг  голоос нь утсаар оосорлон зүүн гар талд 40 см, баруун гар талд 0.2 м зайтайгаар хоёр ачааг зүүв. Баруун талын ачааны масс 8 кг. Савааны массыг тооцохгүйгээр бага гэж үз. Систем тэнцвэрт байгаа бол

a. Баруун талын ачаанд үйлчлэх хүндийн хүч

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b.  Зүүн талын ачаанд үйлчлэх хүндийн хүч

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c. Зүүн талын ачааны масс

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. баруун талын ачаанд үйлчлэх хүндийн хүч 80 H 

  b. зүүн талын ачаанд үйлчлэх хүндийн хүч 40 H

  c. зүүн талын ачааны масс 4 кг   Тус бүр 1 оноо

Packaging the environment

In the last 50 years there has been a revolution in the nature of packaging, particularly the wrapping of foodstuffs, which constitutes over 60 % of packaging. There are many reasons for this growth-some economic, some sociological. Goods are transported across the world, which means more packaging for transportation. People go shopping less often because of considerable increases in car and fridge ownership, which means that food can be bought in bulk. Seventy % of homes have freezers and 40% have microwaves, which has led to an increase in frozen foods and ready prepared meals. Both of these have introduced specialized packaging. Clearly some packaging is necessary. It protects food and should provide useful product information so we can make right choice. It can also prolong the life of a product. However, there are other reasons for packaging that are more for company profit than the interests of the customer.

Select the correct word which is the same with the words in bold as used in the text. 

Wrapping

• A. Keep

• B. Make

• C. Take

• D. Fold

Хатуу усыг зөөлрүүлэх

Гэрийн нөхцөлд хатуулагтай усыг зөөлрүүлэхэд байгалийн хужир болох натрийн карбонатыг бага хэмжээтэй хэрэглэж болдог.

а. Усан дахь магни,  кальцийн ион натрийн карбонаттай харилцан үйлчлэх урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү.               

...............................................................................................................................................

б. Кальцийн ион бүхий 2 литр усыг зөөлрүүлэхэд 0.02 моль хэмжээтэй натрийн карбонат зарцуулагдсан гэвэл үүссэн тунадасны массыг тооцоолно уу. 

.......................................................................................................................................................

в. Урвалын төрлийг нэрлэнэ үү.                                

.................................................................................................................................................

•  а. Урвалын тэгшитгэл тус бүр 1оноо                                                          

  б. 2 г СаСО₃ 1 оноо    

  в. солилцох урвал 1 оноо

Габерийн процесс

Габерийн процессоор аммиакийг үйлдвэрт гарган авахад явагдах процесс болон түүхий эдийг дараах бүдүүвчээр илэрхийлж болно.

а. Габерын процесст хэрэглэгдэх устөрөгчийг хэрхэн гарган авдаг вэ?

.............................................................................................................................................

б. Азотыг гарган авах түүхий эд, гарган авдаг аргыг нэрлэнэ үү.  

............................................................................................................................................

в. Габерын процессод даралтыг ихэсгэхэд тэнцвэр хаашаа шилжих вэ?  

.............................................................................................................................................

г. Аммиакийн синтез экзотермийн урвал юм. Аммиакийн гарцыг нэмэгдүүлэхийн тулд  температурыг хэрхэн өөрчлөх вэ?       

....................................................................................................................................................

• а. устөрөгчийг метан болон усны уураас гарган авдаг. 
  CH_4(х) + H₂O_(х) →  CO_(х) + 3H_2(х)  1оноо, урвалын тэгшитгэл бичээгүй бол 0.3 оноо 
  б. азотыг агаарын хэсэгчилсэн нэрлэгээр гарган авдаг. 1оноо

  в. даралтыг ихэсгэхэд эзэлхүүн багатай тал, аммиак үүсэх чиглэлд шилждэг. 1 оноо  

  г. температурыг багасгахад урвалын гарц ихэснэ. 400-4500С-д. 1оноо

Хийн түлш

Нефтийн хийн түлш нь гол төлөв пропан ба бутаны холимог байдлаар хэрэглэгддэг.

Даалгавар:

а. Яагаад бутан ( -0.5⁰С ) пропан ( -42⁰С )-аас өндөр температурт буцалдаг вэ?   

......................................................................................................................................................

б. Хэвийн нөхцөлд эзэлхүүний 20% пропан агуулсан 10 л холимгийг  шатаахад хичнээн

    литр агаар хэрэгтэй вэ?                                                                                           

..................................................................................................................................................

• a. гадаргуугийн талбай их учир дисперсийн хүч их. Иймд өндөр температурт буцална  2 оноо, молекул хоорондын хүч пропанаас их. Иймд өндөр температурт буцална мөн 2 оноо  

  б. пропан шатах урвалын тэгшитгэл бичиж тэнцүүлсэн бол  1 оноо, 47.6 л агаар  1оноо

Хүнсний илчлэг тооцох

Хоёр зүсэм талх ойролцоогоор 44 г болох ба түүний илчлэг нь 400 кЖ байдаг. Хөвгүүд 16 минут дугуй унахад ийм хэмжээний энергийг шатааж чаддаг байна.

Даалгавар:

 а. 100 г талх идэхэд авах илчлэгийн хэмжээг олно уу.                           

...............................................................................................................................................

 б. Түүнийг шатаахын тулд хичнээн хугацаанд дугуй унах шаардлагатайг тооцоолно уу.

...............................................................................................................................................

• А. 909 кЖ  1оноо  

  Б. 36.4 мин  1оноо

Төмрийн хүдэр дэх хүхрийн агуулга

Төмрийн хүдэр дэх хүхрийн агуулгыг тодорхойлохын тулд 10 г дээжийг хүчилтөрөгч

 дотор шатаажээ.

Даалгавар:

     а. Хүхэр шатах урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү.                              

..............................................................................................................................................   

     б. Хүхэр шатах урвалын дүнд хэвийн нөхцөлд 400 мл хүхрийн ( IV) оксид үүссэн бол 10 г дээжин дэх хүхрийн массын хувийг олно уу.                                                             

............................................................................................................................................

• А. Хүхэр шатах урвалын тэгшитгэл 1 оноо  

  Б. хүхэр 5.71%   2оноо

Хуванцар үйлдвэрлэл

Жилд дунджаар 20 сая тонн полипропилен үйлдвэрлэдэг гэж үзье.

   а. Полипропилен үүсэх урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү.         .                   

........................................................................................................................................

   б. Хэрэв полипропилений молийн масс нь дунджаар 50400 г/ моль бол түүнийг

         үүсгэж буй мономерийн тоог олно уу.                   .                                  

.........................................................................................................................................

    в. Пропен ус болон бромт устөрөгчтэй нэгдэх урвалын тэгшитгэл бичнэ үү.  

........................................................................................................................................

• А. Полипропилен үүсэх урвалын тэгшитгэл  1 оноо    

  Б- 1200  1оноо  

  В. Пропанол-2 үүснэ 1 оноо,  2-бром пропан үүснэ 1оноо, пропанол-1, 1-бром пропан үүсгэсэн бол тус бүр 0.5 оноо

Нефтийг бусад бодисоос цэвэрлэх

    Нэгэн ордын нефтинд фенол, хүхэртустөрөгч зэрэг хольц  харгалзан 0.9%, 0.7%

     эзэлдэг байна. Эдгээр бодисыг натрийн гидроксидоор давс үүсгэн цэвэрлэж, үүссэн давсыг усанд уусган нефтийн хольцоос салган авдаг. Даалгавар:

а. 5 тонн нефтинд агуулагдах фенол, хүхэртустөрөгчийн массыг олно уу.     

.................................................................................................................................................

б. Фенол болон  хүхэртустөрөгч натрийн гидроксидтой харилцан үйлчлэх урвалын тэгшитгэл бичнэ үү.               

..............................................................................................................................................

в. 5 тонн нефтийг эдгээр бодисоос цэвэрлэхэд шаардагдах натрийн гидроксидын массыг

      олно уу.                                                                                                        .      

....................................................................................................................................................

• А- 45 кг фенол, 35 кг Н₂S  тус бүр 0.5 оноо  

  Б-Урвалын тэгшитгэл бичиж, тэнцүүлсэн бол тус бүр 1 оноо, тэнцүүлээгүй бол  тус бүр 0.5 оноо        

  В- 101.5 кг NaOH   1оноо 

Органик биш бодисын хэрэглээ

а. Исэлдүүлэгч шинжийг нь ашиглан ариутгагч бодис болгон хэрэглэдэг

      бодисыг сонгоно уу.                                                                                       

...................................................................................................................................

б. Цементийн үйлдвэрлэлийн гол түүхий эдийг нэрлэнэ үү.                            

..................................................................................................................................

в. Усаар зуурахад хатуурдаг шинжийг нь ашиглан уран баримал, зам гүүр

    барихад ашигладаг бодисыг сонгоно уу.                                                    

.....................................................................................................................................

г. Шилийг хайлуулдаг хүчлийг гарган авдаг түүхий эдийг нэрлэнэ үү.            

.......................................................................................................................................

д. Үйлдвэрт шохойн чулуунаас гарган авдаг бодисыг нэрлэнэ үү.                

.............................................................................................................................................

• А-4    

  Б-1    

  В-2    

  Г-5    

  Д-3    

  А-Г хариулт бүр 0.5  оноо    

  Д- 1оноо

Органик химийн хэрэглээ      

а. Каучук үйлдвэрлэхэд ямар бодисыг түүхий эд болгон ашигладаг вэ?       

................................................................................................................................

 б. Хуванцар үйлдвэрлэхэд ямар бодисыг түүхий эд болгон ашигладаг вэ?      

..................................................................................................................................

в. Хүнсний ногоог даршлахад ашигладаг нэгдлийг сонгоно уу.                      

...........................................................................................................................

г. Улаан буудайг исгэж ямар органик нэгдэл гарган авдаг вэ?                          

.....................................................................................................................................

 д. Саван үйлдвэрлэхэд ашигладаг нэгдлийг сонгоно уу.                             

................................................................................................................................

• А-2    

  Б-3    

  В-4    

  Г-1    

  Д-5      

  А- 1 оноо,  

  Б-Д хариулт бүр 0.5 оноо

This pool         

is for children                     

under 10 only                        

• A. Only children up to ten years old can swim here.

• B. Only ten children at a time can swim here.

• C. Only children between 6 and 10 years old can swim here. 

• D. Everybody can swim here

Нефть, нефтийг боловсруулах арга

Түүхий нефтийг хэсэгчлэн нэрлэгээр нэрэх төхөөрөмжийн зураг өгөгджээ.

а. Нэрлэгийн багана дээр хамгийн өндөр температурт ямар бүтээгдэхүүн гарч байна вэ?                               

........................................................................................................................................ 

б. Парафины гол найрлага нь керосин байдаг. Керосины фракцыг юунд хэрэглэх вэ?  

.............................................................................................................................................

в. Хийн фракц нь тасалгааны температурт метан, этан, пропан, бутан гэх мэт хий агуулдаг. Эдгээр хий крекингийн үед алкенд хувирдаг. Крекинг гэж юу вэ?                              

..............................................................................................................................................

г. Бутан крекингэд орж этены хоёр молекул үүсгэсэн бол урвалын тэгшитгэлийг гүйцээж бичнэ үү

                 С₄Н₁₀ → 2.... + ....                                                                                            

д. Нефтийг түлшнээс өөр ямар ямар зориулалтаар ашиглаж болох вэ?                  

.............................................................................................................................................

• а. Хийн түлш 1оноо    

  б. Онгоцны түлш  1 оноо                                            

  в. Нүүрсустөрөгчдийн урт хэлхээтэй том молекулыг задалж богино хэлхээтэй жижиг молекулд хувиргах арга  1 оноо    

  г. 2С₂Н₄ + H₂  1оноо

  д. Химийн бодис гарган авахад  1 оноо

Choose the best sentence which means the same as the first.

He started to play golf five years ago.

• A. He started to play golf since he was a child.

• B. He has been playing golf for five years now.

• C. He started playing golf from now.

• D. He started to play sports five years ago

Choose the best sentence which means the same as the first.

If you don’t get more rest, you won’t feel better. 

• A. Unless you get more rest, you won’t feel better.

• B.  If you  get more rest, you won’t feel better . 

• C.  If you don’t get more rest you will feel better.

• D. Unless you get more rest you will feel better.

Choose the best sentence which means the same as the first.

 You cannot play this sport without a ball.

• A. This sport cannot be played without a ball.

• B. This sport can be played without ball

• C. This sport cannot be played  with ball.

• D. This sport mustn’t be played with ball.

Toys can be very harmful to children. For example, some metal toys may have sharp edges which can lead to bad cuts. Plastics toys may have small piece, and children might bite off these piece and swallow them. Also , the paint on some toys might have lead; these toys are not safe because children might put them in their mouths.

The stated main idea in this passage that ……………………

• A. metal toys may have sharp edges

• B. we shouldn’t buy toys for children

• C. we shouldn’t let children play with toys

• D. toys can be very harmful to children

Walking , jogging, and running have become forms of exercise for people who want to stay healthy. There are different ways people show that they care about health. They avoid eating starchy and fatty foods. They don’t smoke or drink. They must get enough sleep and rest.

We infer from this passage that ………………

• A.  people care about their health a lot

• B. there are different ways people show that they care about their health

• C. these days fewer people smoke and drink

• D. everybody wants to be healthy

Cabbage is high in vitamins A,B, B2, and C. It is very low in calories, with only 24 calories per cup and 30 calories per cup when cooked. Cabbage can be used to make many tasty low-calories dishes. Thus, cabbage is a good food for people on diets.

The stated main idea in this passage is that …………

• A. cabbage is high in vitamins

• B. Cabbage is low in calories

• C. people can make tasty low-calorie dishes with cabbage

• D. cabbage is low-calorie but a high - vitamin vegetable

Органик нэгдлийн хими шинж

Этилийн спирт болон цууны хүчлийн 10.4 гр масстай холимогийг металл натригаар үйлчлэхэд  4.48 л хий хэвийн нөхцөлд ялгарчээ. Адил хэмжээний холимгийг натрийн карбонатаар үйлчлэхэд  0.1 моль СО₂ ялгарчээ.

а.Натрийн карбонаттай урвалд орсон цууны хүчлийн массыг олно уу.

.................................................................................................................................................................

б. Металл натритай урвалд орсон этилийн спиртийн массыг олно уу.

.......................................................................................................................................................................

в.Холимог дахь этилийн спиртийн массын хувийг олно уу.

........................................................................................................................................................................

• а. Урвалын тэгшитгэл бичиж тэнцүүлсэн бол 0.5 оноо, тэнцүүлээгүй бол тус бүр 0.25 оноо, 1.2 г цууны хүчил 0.5 оноо  

  б.Урвалын тэгшитгэл бичиж тэнцүүлсэн бол тус бүр 0.5 оноо, тэнцүүлээгүй бол тус бүр 0.25 оноо, 9.2 г этилийн спирт 1 оноо    

  в. 88.5% , 1оноо

Хүхрийн хүчлийн үйлдвэрлэл

Үйлдвэрт хүхрийн хүчлийг гарган авах урвал нь дараах 3 үе шаттай явагдана.

       I үе шат      II үе шат    III үе шат

FeS₂      SO₂   SO₃  H₂SO₄

а. 12 тонн  FeS₂- ээс онол ёсоор 98%-ийн хүхрийн хүчлийн уусмал хичнээн тонн гарган авах ёстой вэ? 

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

б. Үйлдвэрт  90%-ийн гарцтай 98%-ийн концентрацтай хүхрийн хүчлийн уусмал гарган авсан бол хичнээн тонн уусмал гарган авсан болохыг тооцож олно уу.

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• а. 19.6 тн цэвэр хүхрийн хүчил  1 оноо, 20 тн уусмал гэсэн тооцоо хийсэн бол 1 оноо  

  б. 18 тн уусмал  2 оноо

Урвалын тэгшитгэлээр тооцоо хийх

27.6 грамм калийн карбонат 10%-ийн 200 г давсны хүчлийн уусмалтай харилцан үйлчилжээ.

Даалгавар:

а.Явагдах  урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү.

........................................................................................................................................................................

б. Үүсэх  хийн эзэлхүүнийг хэвийн нөхцөлд олно уу.

........................................................................................................................................................................

в. Үүсэх  давсны массыг олно уу.

........................................................................................................................................................................

г. Аль бодис хэчнээн грамм илүүдэж үлдэх вэ?

........................................................................................................................................................................

• а.урвалын тэгшитгэл бичиж тэнцүүлсэн бол 1 оноо,дутуу бол 0.5 оноо    

  б. 4.48 л нүүрсхүчлийн хий 1 оноо    

  в. 29.8 г KCl  1 оноо  

  г. 5.5 г HCl 1 оноо

Электролиз

  Натрийн хлоридын усан уусмалын электролизыг явуулжээ.

Даалгавар:

а.Анод дээр явагдах хагас урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү.

........................................................................................................................................................................

б. Катод дээр явагдах хагас урвалын тэгшитгэлийг бичнэ үү.

........................................................................................................................................................................

в. Анод болон катод  дээр ялгарсан хийнүүдийг хэрхэн таних вэ? Хий тус бүрийг таних аргыг тайлбарлан бичнэ үү.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• а. 2CI-  → CI2 + 2e-, 1 оноо дутуу бол 0.5 оноо   

  б.2H+ + 2e- → H2,  1 оноо  дутуу бол 0.5  

  в.  Н2 -ийг тэсэлж, хлор чийгтэй хөх лакмусыг улаан, дараа нь цайруулдаг  тус бүр 0.5 оноо

Исэлдэн –ангижрах урвал

Cu+HNO₃ (конц)→Cu(NO₃)₂+ NO₂+H₂O  урвалыг ашиглан

a. Исэлдэх хагас урвалын тэгшитгэл бичнэ үү.

.......................................................................................................................................................

б. Ангижрах хагас урвалын тэгшитгэл бичнэ үү.

...................................................................................................................................................................

в. Исэлдэн-ангижрах урвалын төрлийг тогтооно уу.

..................................................................................................................................................................

• а.  Зэсийн исэлдэх тэгшитгэл бичсэн бол 1 оноо, дутуу бол 0.5 оноо      

  б. Нитрат  ионы ангижрах тэгшитгэл бичсэн бол 1 оноо, дутуу бол 0.5  

  в.  Молекул хоорондын 1 оноо  

Тэнцвэрийн тогтмол

4 атм даралтын үед 3 моль азот, 9 моль устөрөгчийн хольцоос 4 моль аммиак үүсэж тэнцвэр тогтжээ.

N₂ (х)+ 3H₂ (х)    ⇄    2NH₃(х)   

а. Урвалд ороогүй үлдсэн азот, устөрөгчийн молийн тоог олно уу.

................................................................................................................................................

б. Азот, устөрөгч, аммиакийн парциаль даралтыг олно уу. 

...................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

в. Урвалын тэнцвэрийн тогтмол, К_р-ыг тооцоолно уу.

.....................................................................................................................................................

• а.1 моль азот, 3моль устөрөгч тус бүр 0.5 оноо    

  б. РN2=0.5 атм ,  РNH3=2 атм, Рн2=1.5 атм тус бүр 1 оноо      

  в. Кр олох илэрхийлэл 0.5 оноо, тооцоо Кр= 2.4  гэсэн бол 0.5 оноо

Химийн кинетик

Na₂S₂O_3(уус)  +   2HCl_(уус)   →  2NaCl_(уус)  +   H₂O_(ш)  +    SO_2(х)  +     S_(хат)

гэсэн урвалыг ашиглан  химийн урвалын хурдыг судлав.Туршилтанд 0.2 моль/ л концентрацтай натрийн тиосульфатын уусмал авчээ. Энэ туршилтын үр дүнг дараах хүснэгтэд үзүүлэв.

а. Урвалын хурд яагаад буурч байна вэ? тайлбараа бичнэ үү.

.....................................................................................................................................................

б. Хүснэгтийн дутуу нүдийг гүйцээн бөглөнө үү.

........................................................................................................................................................

в. Яагаад энэ туршилтанд нийт эзэлхүүнийг тогтмол хадгалсны шалтгааныг тайлбарлана уу.

........................................................................................................................................................................

• а. Хугацаа ихсэх тутам урвалын хурд буурна 1оноо, 1-4-р туршилтанд тиосульфатын концентрацыг буюу урвалд орох молийн тоог буурах дарааллаар туршсан 1 оноо    

  б. 132 сек 1 оноо  

  в. Урвалын хурд зөвхөн тиосульфатын концентрацаас хэрхэн хамаарахыг судлах зорилгоор 1 оноо