Монгол улсын гадаад бодлогын үндсэн хэсгүүдэд “ ........  тодорхойлогч шинжтэй байна” гэж заасан гадаад харилцааны бодлого аль нь вэ?

• А. Шинжлэх ухаан технологийн бодлого       

• B. Эдийн засгийн бодлого          

• C. Соёл хүмүүнлэгийн бодлого   

• D. Улс төрийн  бодлого          

Гадаад харилцаа, хамтын ажиллагаандаа нөөц бололцоог аль болох бүрэн дайчлан зохион байгуулах шаардлага нь Монгол улсын гадаад бодлогын ямар зарчим бэ?

• А. Идэвхтэй байх

• В. Тэнцвэртэй байх  

• C. Олон тулгуурт байх   

• D. Үндэсний эрх ашигт нийцсэн байх

Стратегийн зорилтыг хэрэгжүүлэхийн төлөө ажиллахдаа шат дарааллыг эрхэмлэсэн, Монгол улсын хувьд стратегийн ач холбогдол бүхий гүрнүүдийн Монгол дахь эдийн засгийн болон бусад сонирхлыг тэнцвэржүүлэхэд чиглэсэн байх нь Монгол улсын гадаад бодлогын ямар зарчим бэ?  

• А. Үндэсний эрх ашигт нийцсэн байх

• B. Идэвхтэй байх    

• C. Олон тулгуурт байх

• D. Тэнцвэртэй байх  

“Ардын дипломат”-ын үйл явц нь олон улсын харилцаанд оролцогч гол субьектүүдийн хүрээнд ямар ойлголтыг буй болгосон  бэ?

• А. Улсуудын холбоо

• B. Ард түмэн    

• C. Жирийн олон нийт  

• D. Хувь хүн

Олон улсын эдийн засгийн харилцааны хэлбэрт аль нь үл хамаарах вэ?

• А. Олон улсын дипломат харилцаа    

• B.Олон улсын худалдаа

• C.Улс хоорондын валютын харилцаа     

• D. Олон улсын хөдөлмөрийн шилжилт

Императив болон диспозитив хэм хэмжээг олон улсын гэрээний эрх зүйн тухай Венийн конвенцид ямар журмаар тодорхойлж өгсөн байдаг вэ?

• А. Дүрэм

• B. Тунхаглал

• C. Нэмэлт өөрчлөлт

• D. Гэрээ

Монгол улс одоогийн байдлаар 160 гаруй улстай дипломат харилцаатай ажиллаж байгаа ба манай улсын хувьд ихээхэн ач холбогдолтой гэж үздэг олон улсын харилцааны бүс нутагт аль нь үл хамаарах вэ? 

• А. Алс  дорнод      

• B. Зүүн ба зүүн өмнөд ази   

• C. Зүүн хойд ази  

• D. Төв ба еврази

Монгол улсын гадаад бодлогын үзэл баримтлалын үндсэн агуулгад аль нь  хамаарахгүй  вэ?      

• А. Бие даасан     

• B. Энхийг эрхэмлэсэн

• C. Хараат

• D. Нээлттэй

Read the text and choose the correct answer.

Benjamin Franklin was born in 1706 in Boston, Massachusetts. He came from a big family. He had 16 brothers and sisters. When Benjamin was 15, his brother started the first Boston newspaper. It was called The New England Courant. He worked for the newspaper for a short time, but he was not happy. So, he went to Philadelphia and worked as a printer. In 1729, he bought a newspaper business. The newspaper was the Pennsylvania Gazette. He was very busy. In 1733, he started publishing Poor Richard’s Almanac. His pen name (the name he used as an author) was Richard Saunders. This book came out every year. Almanacs have information about weather and crops. They also have wise sayings. The wise saying “A penny saved is a penny earned” comes from Poor Richard’s Almanac.

Benjamin Franklin was also an inventor. In 1743 he invented a very good stove called the Franklin stove. He invented swim fins. He invented bifocal glasses. He also invented the first odometer. He retired from his newspaper business in 1749. He stopped working on it. Then he became busy with science.

Benjamin Franklin was also very interested in American politics. He helped Thomas Jefferson write the Declaration of Independence. In 1776, he and other people signed the Declaration of Independence. Franklin died on April 17, 1790. He was 84 years old.

 Which newspaper did Ben Franklin buy?
 

• A. The New England Courant

• B. The New England Gazette

• C. Pennsylvania Courant

• D. Pennsylvania Gazette

Read the text and choose the correct answer.

Frogs live on land and in water. Frogs have long back legs and short bodies. Their eyes stick out. They do not have tails. Most of the time they move in the water, but they can also move on land. Frogs have smooth, not bumpy, skin. They can breathe through their skin. Their skin must stay wet so they can breathe through it. Young frogs must breathe through their skin. Older frogs grow lungs. They breathe through their lungs when they are on land, just like people do. Frogs lay their eggs in ponds and other bodies of water, like lakes.

Frogs must move fast to catch something to eat. They must also get away from bigger animals. Some frogs have webs of skin between their toes. Webbed toes are good because it helps them to swim very fast. Tree frogs have toe pads. The toe pads help them hang on when they climb. When they climb, they move up trees or rocks. Some tree frogs live high in very tall trees. Those tree frogs have webs between their toes. They can jump from tree to tree. They can’t fly, but they can stay in the air for a long jump.

A young frog’s skin must stay wet so…

• A. the frog can swim.

• B. the frog can climb

• C. the frog can lay eggs.

• D. the frog can breathe.

Read the text and choose the correct  answer.

The human body has many parts. People have two arms and two legs. We have two hands and two feet. We have five fingers on each hand. We have five toes on each foot.  We each have two eyes on our face. We see with our eyes. We each have two ears. We hear with our ears. We each have one nose on our face. We smell with our nose. We each have one tongue. We taste with our tongue. We each have one brain. We think with our brain. We each have two lungs in our chest. We breathe with our lungs.  

Humans can do many things. People can walk. We use our legs and feet to walk.  We can run. Running is faster than walking. We use our legs and feet to run. We can climb. We use our arms, hands, legs and feet to climb. We can climb up trees or climb up ladders. We can eat and drink. We use our mouth and teeth to eat. We eat meat, fruit, vegetables, and other foods. We can drink lots of things, but we drink water the most. We also use our mouth and teeth to talk.  

Each human has five…



 

• A. feet on each leg.

• B. toes on each foot.

• C. hands on each arm.

• D. Both A and B are correct.

Read the text and choose the correct answer.

Dear Melissa,

I hope you are well. Guess what! I am having a big party next week at my house and I am inviting all my close friends. The theme of the party is going to be Harry Potter, so all must dress accordingly. You would make a great witch! I need to let everyone know by Wednesday since I am throwing the party next Saturday. Sam is going to decorate the house and my mother is going to bake a cake and make lots of food. There is going to be music and dancing as well. John is going to be the DJ. You can stay over at my house. It’s going to be great! I hope to see you then.

Love,

What kind of activity is Saran going to have?



 

• A. It is a slumber party.

• B. It is a costume party.

• C. It is about making cake.

• D. It is a dance party.

Read the text and choose the correct answer.

Dear Misheel,

Hi, my name is Tuya and I am your new pen pal. I’m ten years old, and I live in Erdenet. I go to the 4th grade in Ekhlel Elementary School. On weekdays, I get up at 6 o’clock. The school starts at 7:30 in the morning. I have my lunch at the school cafeteria and I usually leave around 3:30 in the afternoon. I am good at Math, I also like History and Geography but my favorite subject is Science. I like playing basketball and soccer. I also play tennis, and I like swimming. On the weekends, I go to the movie theater with my friends. We like action movies. I usually go to church with my parents on Sundays.

Please write and tell me about you and your life. What’s your family like? What do you like doing in your spare time?

I hope to hear from you soon.

Best wishes,

Tuya.

What’s her favorite subject?
 

• A. Sports 

• B. History 

• C. Geography 

• D. Science 

Read the text and choose the correct answer.

Hi, I am Ganaa. In summer, I work at a theme park in a nearby coastal town for a month. I love summer time and working at the park so I can't wait till the schools close for the summer. The amusement park where I work is really big with lots of fun rides and restaurants. But what's the best about it is that it is actually built on the beach. This is a beach town and there is a really long boardwalk by the beach with many shops, food stores and stairs to the beach at several points. The main entrance to the park is also from the boardwalk. The park also has access to the beach so you can get to the beach by going through the park.

I work there as a ride operator at one of the roller coasters which is the most fun. There are three other employees who work at the same ride with me. We welcome the riders, remind them the safety procedures and operate the ride. I work here for about two months every summer and enjoy it very much. They organize several fun events over the summer with free food, ice-cream and games for the workers. The park access is free for the employees so I can ride the rides as much as I want. My family and friends love visiting me here because I can get them free admission to the park too. The only bad part about working here is that it gets too hot sometimes. But even then, I can just jump in the cool waters of the Atlantic ocean and refresh.

How long does he work at a theme park?
     
 

• A. about sixty days 

• B. about forty days  

• C. about thirty days    

• D. about two months

Read the text and choose the correct answer.

Hi, my name is Telmen. I am a financial adviser. Yesterday I had a very busy day. I woke up at half past six. Waking up was so hard that I needed to wash my face with cold water to open my eyes. Then I went to the kitchen and had a cup of coffee and toast for breakfast. I brushed my teeth, took the trash out, ironed my clothes and finally I got dressed and left home around seven o’clock. I got on the bus at half past seven to downtown.

I arrived at work at ten to eight. I needed to finish up six reports before noon. At twelve o'clock I had half an hour lunch with my colleagues. After lunch we had a meeting until two o’clock. Then I visited one of my clients at three o’clock to talk about his financial plans. I came back to work at around four o'clock and prepared three more reports. Finally at six I was able to leave my office and I was exhausted by the time I got home.

 What time did he arrive at work yesterday?
 

• A. at 6.30 a.m.

• B. at 7 a.m. 

• C. at 7.50 a.m.

• D. at 8.10 a.m.

Read the text and choose the correct answer.

Lobsters are a kind of ocean creature called crustaceans. Crabs and shrimp are crustaceans too. Lobsters, and most other crustaceans, are found throughout the world's oceans, often under rocks or in cracks on the sea floor.
        Lobsters have five pairs of legs, three of which are claws. The front claws, sometimes called pincers, are larger than the others. Scientists believe lobsters can live up to 70 years! 
       People love to eat lobsters! The state of Maine is famous for the lobsters found along its Atlantic coast. Here, lobsters are often served with melted butter, corn on the cob, and French fries. Did you know that lobsters only turn red after they are cooked? In the wild they can be grayish, yellow, green, blue or multi-colored. 

Lobsters...



 

• A. aren't usually eaten by people.

• B. have three pairs of claws.

• C. live only in the Atlantic Ocean.

• D. are related to fish and sharks.

Read the text and choose the correct answer.

Starfish, sometimes called sea stars, are found in all of the world's oceans, even in the icy Arctic Ocean. They are a kind of ocean invertebrate, which means they lack backbones. All starfish have at least five arms, but some have more. Many kinds of starfish can regrow arms that are bitten off by predators. Starfish can be dull or colorful and come in many different sizes. Scientists believe there are more than 1,500 types of starfish.

Starfish attack and eat other invertebrates. Some starfish, however, are harmful to undersea communities because they eat special kinds of coral or fish. Starfish are rarely eaten by humans because their bodies are bony and taste bad. Humans often use them as ornaments or collectibles.

Some starfish....



 

• A. taste good

• B. are eaten by humans

• C. are harmful

• D. have backbones

Read the text and choose the correct answer.

Do you know that spiders are not insects? They are actually called Arachnids, a group of animals related to insects that have eight legs and that have venom. There are many different kinds of spiders. They live all over the world and can be found in just about every habitat. Most like dark places, which may include your home, closets, or basement!

Spiders are very interesting. Some spin silk webs to catch and eat prey, while others attack their prey. Some spiders, like tarantulas, are large enough to eat lizards and mice! Many people are afraid of spiders because they bite. Most spiders, however, will only bite if they think they are danger and most are harmless. Spiders are actually helpful to people because many eat insect pests like cockroaches and mosquitoes.

Spiders have ____________ legs.



 

• A.  six

• B.  eight

• C. four

• D. the passage doesn't say

Read the text and choose the correct answer.

The magnificent redwood trees are some of the largest trees in the world! They are found mostly in Northern California where cool temperatures, misty rains, and dense fog allow them to grow. Redwood trees can live thousands of years. The oldest of these trees can grow to over 300 feet tall. Some rise higher than the Statue of Liberty! A few are so wide that roads can be built through them.

Redwoods trees are preserved in California's Redwood National Park. Every year, nearly a million visitors go to see the giant trees. Others just like to drive along the 33-mile-long Avenue of the Giants, a road that winds through the park and surrounding areas.

 Redwood trees grow_______



 

• A. where it is icy cold.

• B. where it is hot and dry.

• C. everywhere in the United States.

• D. where it is cool and misty.

Read the text and choose the correct answer.

Hummingbirds are amazing little birds. They are the smallest of all birds and weigh less than even a penny. The bee hummingbird, at barely more than two inches long, is the smallest bird in the world!

Unlike most birds, hummingbirds have many bright colors which change with movement. Bright colors glitter and shine in the sun. Hummingbirds are often dazzling combinations of greens and reds or greens and blues. Others are violet, orange, golden, silver or other combinations only Mother Nature could dream up. All hummingbirds have long bills to insert into flowers. Some hummingbirds have special bills to fit into specific flowers. Hummingbirds are the only birds that can fly backwards.

Hummingbirds are also unique among bird species in that they drink nectar from flowers. You can attract hummingbirds to your yard with special roads that are filled with sugar water. These roads are usually bright red in color because hummingbirds are attracted to red.

Compared to other birds, hummingbirds are _________.



 

• A. about the same size

• B.  larger

• C. Heavier

• D.  lighter

Read the text and choose the correct answer.

Dolphins are marine mammals that are related to whales and other sea animals. A marine mammal is one that lives in the water. Dolphins are found all over the world’s oceans as well as in seas, lakes and rivers. Dolphins are carnivores (meat eaters) and feed on fish, squid (a sea creature with a long body) and other marine life. They often swim together in groups called “pods.” They are thought to have powerful eyesight and hearing, but do not have a sense of smell.

Dolphins come in different sizes. Some are smaller than the average person, but others, such as the orca, can be 30 feet long, or more than five times as long as the average person. Dolphins are thought to be very intelligent and communicate with each other using short, sharp sounds and whistles. All dolphins are powerful swimmers. Have you ever seen a dolphin? Groups of dolphins can often be seen moving up down quickly in and out of waves close to the shoreline.

Marine mammals live ___________.



 

• A.  on land

• B.  in the desert

• C.  in the water

• D.  in the forest

Read the text and choose the correct answer.

It  was  a  Tuesday  morning  in  April.  Nomin got  up  early.  She was going to wear her lucky blue skirt to school. She really liked  that  skirt.  She  had  a  new  shirt  to  match  it,  and  new shoes, too. After Nomin got dressed, she went into the kitchen, where  she  could  smell  bacon.  Nomin’s  father  was  making bacon and toast. Nomin loved bacon in the morning.

Her mother was getting ready for work. Her mother was a teacher at her school. She was in the second grade, and her mother taught in the fourth grade. She was excited about going to school. Her class was going to take a test to see how much they had learned so far that year. She couldn’t wait to get to school. She sharpened her new pencils for the test. She was going to do her best on that test. She loved school, and she liked to make good grades.

Nomin ate her breakfast, and then she and her mother went to the school. She went straight to her classroom. Her teacher, Ms. Erdene, was  already  there.  It  was  fun  to  be  in  Ms. Erdene’s class. She was a great teacher. Her classmates arrived.  Ms.  Erdene had a roll call and  then  they  started  the test.  She  tried  to  remember  all  the  things that her  teacher  had taught  her,  and  tried  very  hard  to  do  everything right on the test.  The test took over an hour. After the test was over, the class played  outside  for  a  long  time.  Then  they  ate  lunch.  After lunch, they watched a funny movie, and then drew pictures until it was time to go home. It was a great day!

What grade was Nomin in?
   

• A. The first 

• B. The second  

• C. The third  

• D. The fourth

Халж байгаа биед ойртох тусам халуун байдаг. Үүний учрыг нь тайлбарлана уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Жишээ бичээрэй.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Тухайн орчны агаар илүү их дулааны энергитэй байдаг учраас ойртох тусам халуун байдаг. 

Бидний эргэн тойронд байгаа агаарын молекулууд дулааны энергийг дамжуулж чадах болов уу? Хариултаа тайлбарлана уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Чадна. Тухайн орчны агаарыг халаахад агаарын молекулууд энерги авч цааш хөдөлдөг.  

Ангийн халаалтын системийг зурагт үзүүлжээ.

a. Ангийн халаалтын системд хүрээгүй байхад буюу хажууд нь сууж байхад даардаггүй. Яагаад вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Ангийн халаалт ямар зарчимаар явагддаг вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c. Халаалтын систем агаарыг хэрхэн халаах вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Халаалтын системтэй ойрхон байгаа учир дулаан дамжуулал хурдан явагдана. 

  b. Халаалтын систем тухайн орчины агаарыг халааж агаарыг молекул энерги ихтэй болсоноор дээшээ хөөрнө. Харин түүний оронд халаалтын системийн орчимд энерги багатай молекул ирж мөн халж дээшлэх замаар халдаг.

  c. Халаалтын системд агаарын молекул ирж мөргөн буцахдаа дулааны энерги авдаг. Тус бүр 1 оноо

Зуны нартай өдөр гадуур явахад халууцдаг. 

a. Яагаад халууцдаг вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Нарнаас дулааны энерги ямар зарчимаар дэлхий дээр буюу бидэн дээр ирж байна вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. Нарны гэрэл бидэн дээр тусан дулааны энергийг дамжуулсанаар бид халууцдаг.

  b. цацралаар

  Тус бүр 1 оноо

Гэрийн халаалтын системийг зурагт үзүүлжээ. Энд зуухыг томруулан харуулсан байна.

a. Дараах тоонуудаар юуг илэрхийлж байна вэ?

   1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

   2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

   3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Танай гэрийг дулаан болгож байгаа халаалтын системийн гол хэсэг аль нь вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. 1. Шаталтаас дулаан ялгарч байна.           2. Усыг эргүүлэх насос ашиглаж байна.          3.Тасалгааны температурыг заасан байна.

  b. Бойлуур буюу усыг халаах хэсэг, Гэрт байрлах халаалтын паар

  Тус бүр 1 оноо

Усны урсгалаар дулааны энергийг зөөж болох уу? 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Хариултаа үндэслэнэ үү?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Болно. Учир нь шингэн зүйлийг халаахад дотроо халуун хүйтэн усны урсгал явагдаж халдаг. 

Цахилгаан халаагуур дээр тавьсан устай савыг зурагт үзүүлснээр халаажээ. 

a. Цахилгаан плитка болон төмөр савны ёроолын заагийг томруулан харуулжээ. Томруулсан хэсэгт ямар процесс явагдаж байна вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Усан дотор зурж харуулсан 2 сумыг тайлбарлана уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c. Ус ямар зарчмаар халах вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Энд 2 төрлийн дулаан дамжуулалт явагдаж байна. Хатуу биед дулаан дамжих мөн шингэнд дулаан дамжих үзэгдэл явагдаж байна.

  b. Улаан сум буюу дээшээ явж байгаа сум нь дулааны энерги ихтэй усны молекул дээшилж байгааг. Харин цэнхэр буюу доошоо явж байгаа сум нь дулааны энерги багатай усны молекулуудын хөдөлгөөнийг харуулсан байна.

  c. Дулааны энерги ихтэй молекулууд дээшилж түүний оронд дулааны энерги багатай усны молекулууд орж ирэх замаар хална. Өөрөөр хэлбэл урсгалаар хална.

  Тус бүр 1 оноо

Доорх 2 зурагт байрлуулсанаар усыг халаажээ.

a. Аль зурагт нь дулааны урсгал илүү их явагдах вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Яагаад дулааны урсгал илүү их явагдсан бэ? Энд явагдаж байгаа үзэгдлийг тайлбарлана уу.  

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. 1

  b. 1-р зурагт дулааны урсгал илүү их явагдана. Учир нь их энергитэй бөөмс дээшээ хөдлөхийг эрмэлздэг бөгөөд дулааны урсгал үүсгэх замаар мөс хайлж байна

  Тус бүр 1 оноо

Доорх зурагт ус хэрхэн халж байгааг харуулжээ. 

a. Халуун болон хүйтэн усны урсгалыг сумаар харуулсан. Аль нь халуун, хүйтэн болохыг бичнэ үү.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Хүйтэн усны урсгал хувингийн халсан ёроолыг очиж мөргөн. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . энергитэй болж . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . хөөрнө.

c. Халуун, хүйтэн усны урсгал үүсэх замаар ус. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Дээшээ чиглэсэн нь халуун усны урсгал, Доошоо чиглэсэн нь хүйтэн усны урсгал

  b. Хүйтэн усны урсгал хувингийн халсан ёроолыг очиж мөргөн их энергитэй болж дээш хөөрнө.

  c. Халуун, хүйтэн усны урсгал үүсэх замаар ус халдаг.

  Тус бүр 1 оноо

Өгөгдсөн зурагт хамгийн энгийн гэрийн халаалтын системийг харуулжээ.

a. Халаалтын систем ямар зарчмаар явагдаж байна вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Хэрвээ ус буцалгах бойлуурыг ажиллуулахгүй бол усны эргэлт явагдах уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c. Халаалтын системээс халуун ус авахгүйгээр, хүйтэн ус хийлгүйгээр ус буцалгагч бойлуурыг ажиллуулбал ямар аюул гарах вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

d. с- даалгаварт өгсөнөөр халаалтын систем ажиллахад усны эргэлтийн хурд хэр их байх вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Хүйтэн усыг бойлуураар халааж буцааж дээш шахах замаар ажиллана.

  b. Ус шахах насос ажилж байгаа тохиолдолд усны эргэлт явагдаж байна.

  c. Хэт халалт үүсч ус тэлэн халаалтын систем задрах аюултай.

  d. Усны эргэлтийн хурд удаан болно.

  Тус бүр 1 оноо

Усны урсгалаар дулааны энергийг зөөж болох уу? 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Жишээ бичнэ үү.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Усны урсгалаар дулааны энергийг зөөж болно. Жишээлбэл гэрийн халаалтын систем. 

  Жишээтэй тайлбарласан тохиолдолд 2 оноо

Усыг халаахад молекулуудын хоорондох зай холдож нягт нь . . . . . . . . . . . . . . . . .  Халсан усны молекулуудын хоорондын . . . . . . . . . . . . . . . . бага байна.

a. Халсан ус хүйтэн усанд түлхэгдэн Архимедийн хүчний үйлчлэлээр дээш хөөрдөг. Халуун ус дээш хөөрөхтэй зэрэгцээд хүйтэн ус хаашаа чиглэлтэй хөдлөх вэ? 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Эндээс үзэхэд шингэн дотор өгсөж уруудсан шингэний . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . .  үүсдэг. 

• багасна. харилцан үйлчлэл  2 оноо

  a. Хүйтэн ус доошлоно.                            1 оноо

  b. Дээрх дасгалуудаас үзэхэд шингэн дотор өгсөж уруудсан шингэний тойрсон урсгал үүсдэг.  1 оно

Мөнгө, зэс, хөнгөн цагаан, төмөр, мод, хар тугалга гэсэн 6 төрлийн савааг тусгайлан бэлдсэн устай савны хажуу талд тогтоожээ. Савтай усыг жигд халаахад үзүүрүүд дээр байрлуулсан лааны тос ээлж дараалан хайлж эхэлжээ.

a. 6-р саваан дээрх лааны тос түрүүлж хайлсан бол энэ савааны дулаан дамжуулах чадвар хэр вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  Ямар бодисоор хийгдсэн бэ?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. 5,3-р саваанууд дээрх лааны тос ээлж дараалан хайлсан бол ямар бодисоор хийгдсэн бэ?

5-р саваа . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-р саваа . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

d. Дээрх үр дүнгээс 4-р савааг ямар бодисоор хийгдсэнийг тодорхойл.

4-р саваа. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

• а. Дулаан дамжуулалт сайтай. Мөнгө 

  b. Зэс, хөнгөн цагаан 

  c. Төмөр, хар тугалга

  d. Мод    Тус бүр 1 оноо

Сурагчид ижил урттай гурван металл савааг үзүүрээс нь ижил зайд барьж асаж буй лааны дөл дээр зурагт үзүүлснээр халаажээ.

a. 1 ба 3 дахь сурагчийн гар нь зэрэг халсан байна. Үүний учрыг тайлбарлана уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. 2- р сурагчийн гар 1 ба 3-р сурагчийн дараа халсан бол яагаад вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. 1 ба 3 дахь сурагч нэгэн зэрэг гар нь халсан нь ижил металл байсан.

  b. 2- р хүүхдийн барьсан саваа дулаан дамжуулал муутай учраас хамгийн сүүлд халсан байна.

  Тус бүр 1 оноо

Зэс болон төмөр савааг нэг үзүүрээс нь зурагт харуулснаар халааж эхэлсэн байна. 

а. Хоёр савааны температур үзүүрээсээ ижил зайд ямар байх вэ? Яагаад?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Металлуудын дулаан дамжуулах чавдар нь яагаад өөр өөр байдаг вэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Өөр өөр байна. Яагаад гэвэл 2 металлын дулаан дамжуулал өөр

  b. Металлуудын бөөм хоорондын зай ялгаатай учраас дулаан дамжуулах чадвар өөр өөр байна.

  Тус бүр 1 оноо

Бодисын агаартай харьцуулсан дулаан дамжууллын хүснэгтийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгээрэй. 

a. Дулаан дамжуулал хамгийн муу бодисыг нэрлэнэ үү. Яагаад?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Дулаан дамжуулал хамгийн сайн бодисыг нэрлэнэ үү. Яагаад?  

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• a. Агаар = 1 учир нь нягт багатай

  b. Мөнгө = 16400 учир нь нягт их, бөөмс нь ойрхон байрласан

  Тус бүр 1 оноо

Металл савааг халаах туршилтыг хийжээ. 

a. А, B, C хэсгүүдийн алинд нь бөөмсийн хөдөлгөөн их байх вэ? Яагаад?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Металл савааг лааны дөлөнд тодорхой хугацааны туршид зурагт үзүүлсэнээр халаахад савааг бүрдүүлж байгаа нийт бөөмсийн хөдөлгөөн ижил байж чадах уу? Яагаад? 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• а. A             

  b. Чадахгүй. Яагаад гэвэл савааг нэг цэгээс халааж байгаа учир тухайн орчны бөөмийн хөдөлгөөн илүү их байна зай холдох тусам хөдөлгөөн бага байна. Тус бүр 1 оноо

Зэс саваан дээр лааны тосоор наалдуулж тогтоосон жижиг хадаасуудыг зурагт харуулжээ.

a. Дулааны энерги тархах чиглэлийг зурна уу?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b. Аль хадаас түрүүлж унасан бэ?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c. Хадаасуудын унах дарааллыг бичнэ үү?

1. .............     2. ............     3. ............    4. .............

• a. Лааны дөлнөөс хоёр тийшээгээ дулаан дамжина. 

  b. B                        c. B – C – A – D                Тус бүр 1 оноо