Хүн бүрт олгогдсон адил тэгш боломжийг юу гэж нэрлэдэг вэ?
Хүний эрх
НҮБ-ын хүний хөгжлийн 2004 оны илтгэл “Соёлын эрх чөлөө” сэдэвтэй байв. Соёлын эрх чөлөө гэдэгт ямар эрхүүд ордог вэ? Хоёрыг нэрлэж бичнэ үү
Соёлын эрх чөлөөнд бүх хүмүүс эх хэлээрээ ярьж, өөрийн шашныг шүтэж, өөрийн соёлыг бүтээн туурвих бололцоог эдлэх эрх, хүмүүс өөрсдийгөө илэрхийлэх, өөрийн хувь чанараа хөгжүүлэх, хэн байх, хэрхэн аж төрөх гэдгийгээ сонгох чадвар, баталгаат боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, бусад олон төрлийн нийгмийн баталгаагаар хангагдаж байх эрх орно.
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй.
Соёлын эрх чөлөөг зөрчих хандлага
Амьдралын хэв маягийг үгүйсгэх
Соёлын эрх чөлөө нь тухайн хүний харьяалж буй улсаас их шалтгаалдаг. Манай улсын хувьд 1990 оны ардчилсан хувьсгалаас хойш нийгмийн оюун санааны амьдралд олон өөрчлөлт гарсан байна. Үүнээс хоёрыг эргэцүүлэн бичээрэй.
Тухайлбал, үг хэлэх, чөлөөтэй ярьж, бичих, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө, үндэсний чөлөөт хэвлэл бүрэлдэн бий болох эрх чөлөө, авьяас билгээ дайчлах, бүтээн туурвих эрх чөлөө, үндэсний үзэл санаа, соёл уламжлалаа сэргээн мандуулах эрх чөлөө, сүм хийд нээх, шүтэн бишрэх эрх чөлөө,бусад улс оронд суралцах, аялан жуулчлах, ажиллаж амьдрах гэх мэт олон эрх чөлөө нээлттэй болов, хүний эрхийн зөрчил, хүчирхийлэл, аливаа шударга бус үйлдэлтэй тэмцэх боломж бүрдсэн гэх мэт
Э.Фромм /1900-1980/. Хүн бүрийн өвөрмөц боломжийг хүлээн зөвшөөрч, тэр бүрийг хөгжүүлэхээр тэмцэнэ гэдэг хүмүүний соёлын хөгжлийн үнэт ололт яах аргагүй мөн. Гэтэл одоо энэ ололтод аюул занал нөмрөөд байна. Хуурмаг эрх чөлөө нь хүнийг ганцаардуулж, хорвоо ертөнцөд итгэх юмгүй, айж хургасан, нэгэн болгодог. Ялангуяа, кибернетикийн хувьсгал, цөмийн зэвсэглэл гэх мэт хүний оюун ухаан, техникийн өндөр чадвар, соёлын жишиг нь нийгмийн зан чанарыг хүнлэг бус болгож, байна. Мэдээллийг уншаад дараах асуултад хариулна уу?
- Судлаач Э.Фромм соёлын хөгжлийн үнэт ололтыг хэрхэн тодорхойлсон бэ?
- Дээрх эхэд өгүүлснээр соёлын хөгжлийн үнэт ололтод аюул занал нөмрөөд байгаа ойлголтыг юу гэж нэрлэсэн бэ?
- Хуурмаг эрх чөлөөний сөрөг үр дагаврыг тодорхойлно уу?
1. Хүн бүрийн өвөрмөц боломжийг хүлээн зөвшөөрч, тэр бүрийг хөгжүүлэхээр тэмцэнэ гэдэг хүмүүний соёлын хөгжлийн үнэт ололт яах аргагүй мөн.
2. Хүмүүний соёлын хөгжлийн үнэт ололтод аюул занал учруулаад байгаа ойлголт нь хуурмаг эрх чөлөө.
3. Хуурмаг эрх чөлөө нь хүнийг ганцаардуулж, хорвоо ертөнцөд итгэх юмгүй, айж хургасан, нэгэн болгодог. Мөн хүний оюун ухаан, техникийн өндөр чадвар, соёлын жишиг нь нийгмийн зан чанарыг хүнлэг бус болгож байна.
Хүн бүр бусдын эрхийг хүндлэх замаар өөрийн үйлдлээ сонголтын үндсэн дээр хийх боломжийг юу гэж нэрлэдэг вэ?
Эрх чөлөө
НҮБ-ын хүний хөгжлийн 2004 оны илтгэл “Соёлын эрх чөлөө” сэдэвтэй байв. Соёлын эрх чөлөө гэдэгт ямар эрхүүд ордог вэ? Хоёрыг нэрлэж бичнэ үү
Соёлын эрх чөлөөнд бүх хүмүүс эх хэлээрээ ярьж, өөрийн шашныг шүтэж, өөрийн соёлыг бүтээн туурвих бололцоог эдлэх эрх, хүмүүс өөрсдийгөө илэрхийлэх, өөрийн хувь чанараа хөгжүүлэх, хэн байх, хэрхэн аж төрөх гэдгийгээ сонгох чадвар, баталгаат боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, бусад олон төрлийн нийгмийн баталгаагаар хангагдаж байх эрх орно.
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй.
Амьдралын хэв маягийг үгүйсгэх
Нийгмийн амьдралд оролцох оролцоог хязгаарлах
Соёлын эрх чөлөө нь тухайн хүний харьяалж буй улсаас их шалтгаалдаг. Манай улсын хувьд 1990 оны ардчилсан хувьсгалаас хойш нийгмийн оюун санааны амьдралд олон өөрчлөлт гарсан байна. Үүнээс хоёрыг эргэцүүлэн бичээрэй.
Тухайлбал, үг хэлэх, чөлөөтэй ярьж, бичих, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө, үндэсний чөлөөт хэвлэл бүрэлдэн бий болох эрх чөлөө, авьяас билгээ дайчлах, бүтээн туурвих эрх чөлөө, үндэсний үзэл санаа, соёл уламжлалаа сэргээн мандуулах эрх чөлөө, сүм хийд нээх, шүтэн бишрэх эрх чөлөө,бусад улс оронд суралцах, аялан жуулчлах, ажиллаж амьдрах гэх мэт олон эрх чөлөө нээлттэй болов, хүний эрхийн зөрчил, хүчирхийлэл, аливаа шударга бус үйлдэлтэй тэмцэх боломж бүрдсэн гэх мэт
Дж.Кэмпбелл /1904-1987/ Эрх чөлөө бол хүний амьдралын эрхэм зорилго, хувь хүний өөрийгөө нээх, хувь чанараа хөгжүүлэх боломж мөн. Бид хараат байдлаас гарч, эрх чөлөөг оллоо гэхэд юу хийхээ мэддэг байх нь хамгийн чухал бөгөөд эрх чөлөөтэй байх эсэх нь хувь хүнээс өөрөөс нь шалтгаална. Жишээ нь, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийн хэрэгжилт нь бид өөрийн гэсэн үзэл бодолтой байх тохиолдолд, чөлөөт сонголт хийх эрх нь бид чухам юу хүсч, юуг эрхэмлэж, амьдралдаа ямар зорилго тавьсан бэ гэдгээ мэддэг тохиолдолд л тус тус хэрэгжих боломжтой юм. Мэдээллийг уншаад дараах асуултад хариулна уу?
- Судлаач Дж.Кэмпбелл эрх чөлөөг хэрхэн тодорхойлсон бэ?
- Дээрх эхэд эрх чөлөөтэй байх эсэх нь хэнээс хамаарна гэж үзсэн байна вэ?
- Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийн хэрэгжилт нь ямар тохиодолд хэрэгжих боломжтой вэ?
1. Эрх чөлөө бол хүний амьдралын эрхэм зорилго, хувь хүний өөрийгөө нээх, хувь чанараа хөгжүүлэх боломж мөн.
2. Эрх чөлөөтэй байх эсэх нь хувь хүнээс өөрөөс нь шалтгаална.
3. Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийн хэрэгжилт нь бид өөрийн гэсэн үзэл бодолтой байх тохиолдолд хэрэгжих боломжтой юм.
Түүх, соёл, урлаг, үндэсний амьдралын хэв маяг, үнэт зүйл үнэлэмж, уламжлал төдийгүй соёл хоорондын харилцаа, солилцооны бүтээлч үйл ажиллагааны олон арга замыг өөртөө багтаасан өөр соёлын орчинтой биечлэн танилцах аялалыг юу гэж нэрлэдэг вэ?
Соёлын аялал жуулчлал
Таны хамгийн их сонирхдог, эсвэл хамгийн сайн мэддэг соёлын үйлдвэрлэлийн төрөл юу вэ? Яагаад?
Соёлын үйлдвэрлэлд оюуны өмч, зохиогчийн эрхтэй холбоотой бүтээл туурвил, үйлчилгээ багтана. Жишээ нь, археологи, архитектур, гар урлал, үндэсний тоглоом, хувцас загвар, дизайн, музей, галерей, угсаатны зан үйл, тайзны урлаг, дуурь, дуу бүжиг, хөгжим, театр, цирк, ардын урлаг, баримал, уран зохиол, номын сан, хэвлэл, телевиз радио, орчин үеийн модерн урлагийн урсгалууд, кино, видео, гэрэл зураг, дүрслэх урлаг, гар урлал, цахим хэвлэл, зар сурталчилгаа, компьютерийн тоглоом зэргийг нэрлэж болно.
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй.
.jpg)
Соёлын аялал жуулчлал
Дотоодын аялал жуулчлал
“Соёлын үйлдвэрлэл” үндэсний хөтөлбөрийг соёлын олон төрөл, зүйл дотроос мэдлэг, нэмүү өртгийг шингээх дэвшилтэт техник технологи, инноваци, зохиогчийн эрхэд суурилсан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явуулах боломж, нийгэм, эдийн засгийн үр ашгийг харгалзан дараах хүрээнд хэрэгжүүлнэ гэж заасан байдаг. Үүнээс хоёрыг эргэцүүлэн бичээрэй.
Үүнд: -кино урлаг (бүх төрөл) -дизайн, дүрслэх урлаг (хувцас загвар, дизайн, гар урлал, уран зураг) -тайзны уран бүтээл (урлагийн бүх төрлийн тоглолт, үзүүлбэр) -соёлын өв, уламжлал, зан заншил, соёлын аялал жуулчлал
Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг дэлхийн улс орнуудад мэдлэгийн эдийн засгийн тэргүүлэх салбаруудын нэг хэмээн үзэж үндэсний ииновацийн тогтолцооны хүрээнд дэмжин хөгжүүлж байна. Энэ салбар нь дэлхийн эдийн засгийн 6.1%-ийг бүрдүүлж жилд дунджаар 2,250 тэрбум ам.долларын орлого олж, 30 сая ажлын байрыг бий болгож байна. Түүнчлэн соёл нь эдийн засгийн нөөц болохын сацуу нийгмийн инновацийг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэж байна. Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл гэдэг нь бүтээлч хандлагад тулгуурлан, оюуны өмчийн эрхээр баталгаажсан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бүтээх, түгээх байдлаар ашиг, орлого болон ажлын байр бий болгох инновацид суурилсан үйл ажиллагаа, түүний үр дүн юм. Мэдээллийг уншаад дараах асуултад хариулна уу?
- Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл гэж юу вэ?
- Дээрх эхэд соёлыг ямар нөөцөд багтаан үзсэн байна вэ?
- Дэлхийн эдийн засгийн 6.1%-ийг бүрдүүлж жилд дунджаар 2,250 тэрбум ам.долларын орлого олж, 30 сая ажлын байрыг бий болгож байгаа салбарыг нэрлэнэ үү?
1. Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл гэдэг нь бүтээлч хандлагад тулгуурлан, оюуны өмчийн эрхээр баталгаажсан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бүтээх, түгээх байдлаар ашиг, орлого болон ажлын байр бий болгох инновацид суурилсан үйл ажиллагаа, түүний үр дүн юм.
2. Соёл нь эдийн засгийн нөөц болохын сацуу нийгмийн инновацийг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэж байна.
3. Соёлын үйлдвэрлэл нь дэлхийн эдийн засгийн 6.1%-ийг бүрдүүлж жилд дунджаар 2,250 тэрбум ам.долларын орлого олж, 30 сая ажлын байрыг бий болгож байна.
Хувь хүний бүтээлч сэтгэлгээ, ур чадвар, авьяас билгээс эх сурвалжтай, оюуны өмчөөр хамгаалагдсан соёлын агуулга бүхий бараа, бүтээл үйлдвэрлэх, тэдгээрийн хуваарилалт, нийлүүлэлтийн тогтолцоог хангасан үйлдвэрлэлийн салбарыг юу гэж нэрлэдэг вэ?
Соёлын үйлдвэрлэл
Таны хамгийн их сонирхдог, эсвэл хамгийн сайн мэддэг соёлын үйлдвэрлэлийн төрөл юу вэ? Яагаад
Соёлын үйлдвэрлэлд оюуны өмч, зохиогчийн эрхтэй холбоотой бүтээл туурвил, үйлчилгээ багтана. Жишээ нь, археологи, архитектур, гар урлал, үндэсний тоглоом, хувцас загвар, дизайн, музей, галерей, угсаатны зан үйл, тайзны урлаг, дуурь, дуу бүжиг, хөгжим, театр, цирк, ардын урлаг, баримал, уран зохиол, номын сан, хэвлэл, телевиз радио, орчин үеийн модерн урлагийн урсгалууд, кино, видео, гэрэл зураг, дүрслэх урлаг, гар урлал, цахим хэвлэл, зар сурталчилгаа, компьютерийн тоглоом зэргийг нэрлэж болно.
Соёлын аялал жуулчлалыг төрлийг нөхөж бичээрэй. Үүнд:
1. ...
2. ...
Дотоодын аялал жуулчлал
Олон улсын аялал жуулчлал
“Соёлын үйлдвэрлэл” үндэсний хөтөлбөрийг соёлын олон төрөл, зүйл дотроос мэдлэг, нэмүү өртгийг шингээх дэвшилтэт техник технологи, инноваци, зохиогчийн эрхэд суурилсан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явуулах боломж, нийгэм, эдийн засгийн үр ашгийг харгалзан дараах хүрээнд хэрэгжүүлнэ гэж заасан. Үүнээс хоёрыг эргэцүүлэн бичээрэй.
Үүнд: -кино урлаг (бүх төрөл) -дизайн, дүрслэх урлаг (хувцас загвар, дизайн, гар урлал, уран зураг) -тайзны уран бүтээл (урлагийн бүх төрлийн тоглолт, үзүүлбэр) -соёлын өв, уламжлал, зан заншил, соёлын аялал жуулчлал
Аялал жуулчлал нь байнга оршин суудаг газраас ажил хэргийн болон хувийн зорилгоор өөр газарт аялахтай холбогдон үүсэх нийгэм, эдийн засаг, соёлын ерөнхий үйл ажиллагаа байна. Жуулчин нь байнга оршин суудаг газраасаа өөр газарт ажил эрхлэх болон, цалин, хөлс авахаас бусад зорилгоор 1 хоногоос 183 хоног хүртэлх хугацаагаар аялж буй хүн байна. Монгол Улсын хилээр нэвтэрсэн зорчигчдыг зорилгоор нь албан, хувийн, жуулчлал, дамжин өнгөрөх, суралцах, ажиллах, байнга оршин суух, бусад гэж ангилна. Албан болон хувийн ажил, аялал жуулчлал, суралцах, ажиллах, байнга оршин суух, бусад зорилгоор Улсын хилээр гарсан Монгол Улсын харьяат иргэдийг дотоодын зорчигчдод хамруулна. Мэдээллийг уншаад дараах асуултад хариулна уу.
- Монгол Улсын хилээр нэвтэрсэн зорчигчдыг зорилгоор нь юу гэж ангилдаг вэ?
- Жуулчин гэж ямар хүнийг хэлэх вэ?
- Аялал жуулчлал гэж юу вэ?
1. Монгол Улсын хилээр нэвтэрсэн зорчигчдыг зорилгоор нь албан, хувийн, жуулчлал, дамжин өнгөрөх, суралцах, ажиллах, байнга оршин суух, бусад гэж ангилна.
2. Жуулчин нь байнга оршин суудаг газраасаа өөр газарт ажил эрхлэх болон, цалин, хөлс авахаас бусад зорилгоор 1 хоногоос 183 хоног хүртэлх хугацаагаар аялж буй хүн байна.
3. Аялал жуулчлал нь байнга оршин суудаг газраас ажил хэргийн болон хувийн зорилгоор өөр газарт аялахтай холбогдон үүсэх нийгэм, эдийн засаг, соёлын ерөнхий үйл ажиллагаа байна.
Түүх, соёл, урлаг, үндэсний амьдралын хэв маяг, үнэт зүйл үнэлэмж, уламжлал төдийгүй соёл хоорондын харилцаа, солилцооны бүтээлч үйл ажиллагааны олон арга замыг өөртөө багтаасан өөр соёлын орчинтой биечлэн танилцах аялалыг юу гэж нэрлэдэг вэ?
Соёлын аялал жуулчлал
Таны хамгийн их сонирхдог, эсвэл хамгийн сайн мэддэг соёлын үйлдвэрлэлийн төрөл юу вэ? Яагаад?
Соёлын үйлдвэрлэлд оюуны өмч, зохиогчийн эрхтэй холбоотой бүтээл туурвил, үйлчилгээ багтана. Жишээ нь, археологи, архитектур, гар урлал, үндэсний тоглоом, хувцас загвар, дизайн, музей, галерей, угсаатны зан үйл, тайзны урлаг, дуурь, дуу бүжиг, хөгжим, театр, цирк, ардын урлаг, баримал, уран зохиол, номын сан, хэвлэл, телевиз радио, орчин үеийн модерн урлагийн урсгалууд, кино, видео, гэрэл зураг, дүрслэх урлаг, гар урлал, цахим хэвлэл, зар сурталчилгаа, компьютерийн тоглоом...
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй.
Соёлын аялал жуулчлал
Дотоодын аялал жуулчлал
“Соёлын үйлдвэрлэл” үндэсний хөтөлбөрийг соёлын олон төрөл, зүйл дотроос мэдлэг, нэмүү өртгийг шингээх дэвшилтэт техник технологи, инноваци, зохиогчийн эрхэд суурилсан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явуулах боломж, нийгэм, эдийн засгийн үр ашгийг харгалзан дараах хүрээнд хэрэгжүүлнэ гэж заасан байдаг. Үүнээс хоёрыг эргэцүүлэн бичээрэй.
Үүнд: -кино урлаг (бүх төрөл) -дизайн, дүрслэх урлаг (хувцас загвар, дизайн, гар урлал, уран зураг) -тайзны уран бүтээл (урлагийн бүх төрлийн тоглолт, үзүүлбэр) -соёлын өв, уламжлал, зан заншил, соёлын аялал жуулчлал
Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг дэлхийн улс орнуудад мэдлэгийн эдийн засгийн тэргүүлэх салбаруудын нэг хэмээн үзэж үндэсний ииновацийн тогтолцооны хүрээнд дэмжин хөгжүүлж байна. Энэ салбар нь дэлхийн эдийн засгийн 6.1%-ийг бүрдүүлж жилд дунджаар 2,250 тэрбум ам.долларын орлого олж, 30 сая ажлын байрыг бий болгож байна. Түүнчлэн соёл нь эдийн засгийн нөөц болохын сацуу нийгмийн инновацийг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэж байна. Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл гэдэг нь бүтээлч хандлагад тулгуурлан, оюуны өмчийн эрхээр баталгаажсан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бүтээх, түгээх байдлаар ашиг, орлого болон ажлын байр бий болгох инновацид суурилсан үйл ажиллагаа, түүний үр дүн юм. Мэдээллийг уншаад дараах асуултад хариулна уу?
- Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл гэж юу вэ?
- Дээрх эхэд соёлыг ямар нөөцөд багтаан үзсэн байна вэ?
- Дэлхийн эдийн засгийн 6.1%-ийг бүрдүүлж жилд дунджаар 2,250 тэрбум ам.долларын орлого олж, 30 сая ажлын байрыг бий болгож байгаа салбарыг нэрлэнэ үү?
1. Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл гэдэг нь бүтээлч хандлагад тулгуурлан, оюуны өмчийн эрхээр баталгаажсан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бүтээх, түгээх байдлаар ашиг, орлого болон ажлын байр бий болгох инновацид суурилсан үйл ажиллагаа, түүний үр дүн юм.
2. Соёл нь эдийн засгийн нөөц болохын сацуу нийгмийн инновацийг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэж байна.
3. Соёлын үйлдвэрлэл нь дэлхийн эдийн засгийн 6.1%-ийг бүрдүүлж жилд дунджаар 2,250 тэрбум ам.долларын орлого олж, 30 сая ажлын байрыг бий болгож байна.
Зонхилогч соёлоос бага зэргийн ялгаатай боловч түүнтэй нийцэж байдаг соёг юу гэж нэрлэдэг вэ?
дэд соёл
Угсаатны хамгийн бага нэгж нь ...., хоёр дахь нь ... юм. Нөхөж бичээрэй.
A.Бага нэгж нь оюог, хоёрдох нэгж нь ястан
Монгол соёлыг нэгтгэгч язгуур үнэлэмжид орох зүйлсээс хоёрыг бичнэ үү.
Монгол соёлыг нэгтгэгч язгуур үнэт зүйлсэд монгол аж төрөх ёс, эдүгээ хүртэл эрхэмлэж ирсэн эх хэл, аман болон бичгийн соёл, ардын урлаг, төрт ёсны уламжлал, дуу бүжиг, наадам, газар тэнгэр, байгаль орчинтойгоо зохицон аж төрөх арга ухаан, үеийн үед таньж хуримтлуулсан мэдлэг, баримталж ирсэн ёс заншил зэрэг олон зүйл орно.
Хүснэгтэн мэдээллээс 2010 онд халх болон баяд монголчуудын тоо хэд байсан бэ?
.jpg)
Халх 2168141
Баяд 56573
- Уртын дуу нь Монголын уламжлалт урлаг бөгөөд дууны нэг төрөл юм. Дуу нь урт үргэлжилдэг бус, үгээ нугалаа, айзам гарган сунжруулж, шуранхайлан дуулдаг тул ийн нэршжээ. 4 минут үргэлжлэх дуу 10-хан үгтэй байх нь бий. Гүн ухааны, шашны, романтик, баяр ёслолын гэх мэт олон янзын сэдэвтэй байдаг. Ихэвчлэн морин хууртай хоршиж дуулах бөгөөд заримдаа лимбэ оролцоно. Уртын дууг бэсрэг уртын дуу, айзам уртын дуу гэж 2 ангилдаг.ЮНЕСКО-гоос 2005 онд уртын дууг Хүн төрөлхтний биет бус өвийн санд бүртгэн авсан билээ.
- Монголын уламжлалт дууны нэг төрлийг яагаад уртын дуу гэж нэрлэх болсон бэ?
- Уртын дуу нь ихэвчлэн ямар хөгжимтэй хоршдог вэ?
- Уртын дууг 2005 онд соёлын ямар өвд бүртгэж авсан бэ?
1. Дуу нь урт үргэлжилдэг бус, үгээ нугалаа, айзам гарган сунжруулж, шуранхайлан дуулдаг тул ийн нэршжээ.
2. Морин хуур
3. ЮНЕСКО-гоос 2005 онд уртын дууг хүн төрөлхтний биет бус өвийн санд бүртгэн авсан.
Сүүдрийн чиг ба уртын өөрчлөлт нь нарны байрлалаар тодорхойлогддог. Зургийг сайтар ажиглаад, асуултын тэмдэгт тохирох хувилбарыг сонгоорой.
A.
B.
C.
D.
Тухайн нийгмийн гишүүдийн дийлэнхэд нь зонхилж буй амьдрах зан үйл, үйлдлийн загварыг тодорхойлогч соёлыг юж гэж нэрлэдэг вэ?
Зонхилох соёл
Угсаатны хамгийн бага нэгж нь ...., хоёр дахь нь ... юм. Нөхөж бичээрэй.
1. Овог
2.Ястан
Монголчууд урлагийн бүтээлээр хүн төрөлхтний соёлын өв санг баяжуулсан ард түмэн билээ. Монголын урлагийн бүтээлийн төрлүүдээс хоёрыг нэрлэнэ үү.
Уртын дуу, хөөмий, исгэрээ, морин хуур
Хүснэгтэн мэдээллээс 2000 онд хамгийн их болон бага байсан үндэс угсаа аль нь вэ?
Хамгийн их халх, хамгийн бага нь дархад
- Монгол соёл зан заншил, ёс суртахуун, шашин шүтлэг, аж ахуй, дуу хөгжим, үлгэр домог, ном судар, тоглоом наадгай, урлагт илэрнэ. Л.Гумилев монголчуудыг "бусад үндэстнүүдээс илүү ухаалаг, эрч хүчтэй хүмүүс байгаль цаг уур, газар зүйн буюу экологийн нөхцлөөр хүрээлэгдсэн байдаг" гэжээ. Харин Америкийн монгол судлаач эрдэмтэн А.Кампи "Монгол хүний даруу зан чанарыг идэвхгүй гэж үзэж огт болохгүй.Үнэндээ монголчууд сэтгэлийн асар их тэнхээтэй эргэцүүлж ухаарах их чадвартай, дотроо бодолтой улсууд бөгөөд Азийн бусад орны ард түмнээс эрс ялгаатай.Тэд цайлган сэтгэлтэй учираас гадны хүнд бүдүүлэг мэт харагдавч яг дунд нь амьдарсан нэгэнд сайтар ойлгогддог юм" гэсэн байдаг.
- Дээрх эхэд судлаач Гумилев Монголчуудыг хэрхэн тодорхойлсон бэ?
- Америкийн монгол судлаач эрдэмтэн А.Кампи Монгол хүний давуу талыг хэрхэн тодорхойлсон бэ?
- Монгол соёлын онцлогийн илрэлийг бичээрэй.
1. Л.Гумилев монголчуудыг "бусад үндэстнүүдээс илүү ухаалаг, эрч хүчтэй хүмүүс.”
2. “Монголчууд сэтгэлийн асар их тэнхээтэй эргэцүүлж ухаарах их чадвартай, дотроо бодолтой улсууд бөгөөд Азийн бусад орны ард түмнээс эрс ялгаатай.Тэд цайлган сэтгэлтэй учираас гадны хүнд бүдүүлэг мэт харагдавч яг дунд нь амьдарсан нэгэнд сайтар ойлгогддог юм"
3. Монгол соёл зан заншил, ёс суртахуун, шашин шүтлэг, аж ахуй, дуу хөгжим, үлгэр домог, ном судар, тоглоом наадгай, урлагт илэрнэ.
1990 оноос хойш Монголын нийгэмд ямар хэв загварын соёл оршин байна бэ?
Олон хэв загварын соёл
Индийн соёл иргэншил болон бусад эртний соёл иргэншил үүсэн цэцэглэсэн өлгий нутаг бөгөөд түүхийн ихэнх үед худалдааны замын зангилаа болж, соёл, шашин цэцэглэн хөгжиж байжээ. Энэ нь аль улсын соёл, ямар иргэншлийн тухай өгүүлж байна вэ?
Эртний Энэтхэг, суурин иргэншил
Хүмүүст амьдралын үйл ажиллагааны хэв загваруудаас сонгох боломж бүрдсэн эсэхээс хамаарч соёлыг хэрхэн ангилдаг вэ?
Нэг хэв загварын, олон хэв загварын соёл
Пирамидууд нь түүхэн дэх хамгийн том барилгуудын тоонд ордог бөгөөд одоо хүртэл хамгийн том бэлгэ тэмдэг болдог. Ихэнх пирамидууд Хуучны болон Дунд улсын үеүүдэд босгогджээ. Пирамид нь аль улсын, соёлын түүхэн хэв маягийн аль ангилалд багтах вэ?
AЕгипетийн , эртний соёл
- Монгол үндэстний эрт эдүгээ цагийн хэл аялгуу, үсэг бичгийг хамтад нь Монгол хэл бичиг гэнэ. Түүнээс Монгол үндэстний эх хэлийг Монгол хэл гэдэг. Монгол хэл 13-15, 16-р зууны нэг, 16-18, 19-р зууны гэх мэтээр шатлан хөгжиж 20-р зуунд "Орчин цагийн монгол хэл"-тэй золгосон юмсанжээ. Монгол хэлийг өрнөд, умард, дорнод, төв гэсэн үндсэн дөрвөн аялгуутай, биесээсээ тасралгүй үлдсэн хэл аялгуу юм гэж 1959 онд Ш.Лувсанвандан эрдэмтэн хэлсэн байдаг.
- Дээрх эх соёлын түвшний ямар хэлбэрийг илэрхийлж байна вэ?
- Монгол хэл бичиг гэдэг нь ?
- Орчин цагийн Монгол хэл хэзээ үүссэн бэ?
1. Монгол улс үндэсний соёл
2. Монгол үндэстний эрт эдүгээ цагийн хэл аялгуу, үсэг бичгийг хамтад нь Монгол хэл бичиг гэнэ.
3. 20-р зуунд "Орчин цагийн монгол хэл"-тэй золгосон
Put the words in the correct order.
Some/give/names/that/mean/things/good/people/children/their
A.
Дугаар
Сурагчдаас ирж болох хариултын төрөл
Хариултын тайлбар
Оноо
1
a
Some people give their children names that mean good things
Үгийн утгыг ойлгож өгүүлбэрийн бүтэцийг зөв танисан
2
b
Some people give names their children that mean good things
Үгийн утгыг ойлгосон хэдий ч шууд ба шууд бус тусагдахууны байрыг мэдэхгүй байна.
1
c
Some people give their children names that good things mean
Холбоо үгтэй өгүүлбэр хэрхэн хэрэглэгдэхйиг мэдэхгүй байна.
0
d
Some people give their children names good things that mean
Холбоо үгийн араас орох гишүүн өгүүлбэрийн дараалал мэдэхгүй байна
0
Going waterskiing
Going waterskiing is an enjoyable activity for some people while for others it is the last thing they want to do in their spare time. What are the pros and cons of going waterskiing then?Going waterskiing certainly has its advantages. To start with, it is a healthy, active, outdoor activity. Therefore, it can help a person to get fit. What is more, it is a fun activity that can be both exciting and relaxing. However, there are some disadvantages to waterskiing, too. Firstly, going waterskiing can be expensive as motorboat and equipment hire costs a lot of money. Furthermore, it can be quite dangerous in bad weather. Motor boating accidents can easily happen in a storm and people could fall overboard and may even drown. To sum up, waterskiing has both positive and negative points which need to be taken into consideration before you take up the sport.
a. Going waterskiing is very dangerous. ………….[1 оноо]
b. There are cons and pros of going waterskiing. ………….[1 оноо]
c. It is a boring and tiring activity. …………..[1 оноо]
d. Going waterskiing can be expensive as motor boat hire. …………...[1 оноо]
e. In a storm motor boating accidents happen easily. …………...[1 оноо]
A.
Дугаар
Сурагчдаас ирж болох хариултын төрөл
Хариултын тайлбар
Оноо
a
1
True
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаарх утгыг сайн ойлгоогүй
0
2
False
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаар сайн ойлгосон
1
b
1
True
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаарх тодорхой мэдээллийн талаар ойлгосон
1
2
False
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаар сайн ойлгоогүй
0
c
1
True
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаарх санааг уншиж ойлгоогүй
0
2
False
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаарх санааг уншиж ойлгосон
1
d
1
True
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаарх нарийвчилсан мэдээллийг уншаад ойлгосон
1
2
False
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаарх нарийвчилсан мэдээллийг уншаад ойлгоогүй
0
e
1
True
Эхийг уншаад дараах хэсгийн талаар уншаад утгыг ойлгосон
1
2
False
Эхийг уншаад дараах хэсгийн талаар уншаад утгыг ойлгоогүй
0
A Dinner Party
It was a lovely, warm summer’s evening. Danny and Nora had just arrived at their friend, Paul’s house for dinner. Standing in the doorway, they smiled happily as he invited them in. They were chatting cheerfully when suddenly a strong smell filled the room. Worried, Danny turned to Paul and said “Is something burning?” Suddenly, the smoke alarm sounded noisily. Paul ran out of the room and a moment later frantically shouted. “Oh no! the kitchen’s on fire!” Alarmed we ran outside and called the fire brigade. Within minutes the house was in flames. The firefighters arrived quickly and immediately went to work. Paul, Danny and Nora huddled together outside as they watched the fire being put out. They were frightened and upset but relieved that no-one was hurt.
a. Danny and Nora arrived at Paul’s home. …………….[1 оноо]
b. They were very quiet when they were outside. ……………[1 оноо]
c. Suddenly Danny smelled burning smell. ……………..[1 оноо]
d. We called the fire brigade when the kitchen was on fire. ……………...[1 оноо]
e. They were shocked and worried. ……………...[1 оноо]
A.
Дугаар
Сурагчдаас ирж болох хариултын төрөл
Хариултын тайлбар
Оноо
a
1
True
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаарх утгыг сайн ойлгосон
1
2
False
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаар сайн ойлгоогүй
0
b
1
True
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаарх тодорхой мэдээллийн талаар ойлгоогүй
0
2
False
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаар уншиж ойлгосон
1
c
1
True
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаарх санааг уншиж ойлгосон
1
2
False
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаарх санааг уншиж ойлгоогүй
0
d
1
True
Эхийг уншаадтухайн хэсгийн талаарх нарийвчилсан мэдээллийг уншаад ойлгосон
1
2
False
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаарх нарийвчилсан мэдээллийг уншаад ойлгоогүй
0
e
1
True
Эхийг уншаад дараах хэсгийн талаар уншаад утгыг ойлгосон
1
2
False
Эхийг уншаад дараах хэсгийн талаар уншаад утгыг ойлгоогүй
0
1960-1990 оны үед Монголын нийгмийн үед ямар хэв загварын соёл оршин байсан бэ?
Нэг хэв загварын соёл
Хүннү нар үхэр бог мал олонтой, зарим нь тэмээ, илжиг, адуу үржүүлдэг байсан байна. Хүннү нар аж ахуй эрхлэлтээрээ ямар соёлтой байсан бэ?
Нүүдэлчдийн соёл, мал аж ахуй
Нүүдлийн мал аж ахуй
Соёл судлалын үүднээс соёлыг түвшингээр нь хэрхэн ангилдаг вэ?
Олон улсын соёл, улс үндэсний соёл
Дөрвөлжин булшны соёл нь хүрэл зэвсгийн үеийн сүүл, Төмөр зэвсгийн эхэн үеийн буюу МЭӨ 1300-300 жилийн өмнөх археологийн соёл юм. Энэ нь аль улсын түүхэнд, соёлын түүхэн хэв маягийн аль ангилалд багтах вэ?
Монголын, эртний соёл
- Монголчууд бидний хувцас нь уламжлалт соёл, зан заншил, угсаатан, ястны өвөрмөц онцлогийг тод харуулсан биет соёлын томоохон элемент болохын дээр сайхан морь, мөнгөн эмээл, хазаар, малгай, дээл, хөөрөг, хэт хутга тэргүүтэнг монгол эр хүнээс салангид ойлгож болохгүй шиг, төгс сайхан бүсгүйг толгойн гоёл, хосолж жигдэрсэн уран хийцтэй монгол үндэсний хувцас чимэглэлгүйгээр төсөөлөхөд туйлын бэрх гэлтэй. Дархан хүний бурхан ухаанаар хийсэн алт, мөнгөн чимэглэлүүд, үйлэнд урнаа илчэлсэн монгол загвар, донж, маягийг шингээсэн хувцаснууд бүгд нийлэн нэгэн иж болж, монгол гэсэн үндэстэний хувцасны соёлыг бүрдүүлсэн нь жуулчдын нүдийг хужирлан, зургийн хальсанд нь шингээгдэн, аялалын тэмдэглэлийг нь чимсээр иржээ. Монголчууд
- Мандах төрийн малгай
- Дэвжих төрийн дээл
- Хан төрийн ханжаар
- Тулах төрийн гутал хэмээн хэлэлцдэг нь учиртай биз. Тиймээс ч манай ард
түмэн хэзээнээс төр ёсны хувцсыг машид эрхэмлэн, дээдлэн хүндэтгэж төр ёсны арга хэмжээ, төрийн орд яамлах, орох зэрэгт нарийн дэг журмыг баримталдаг байсан аж.
- Дээрх эх соёлын түвшний ямар хэлбэрийг илэрхийлж байна вэ?
- Монголчуудын дээл хувцас нь ямар онцлогийг харуулсан байдаг вэ?
- Монгол үндэстний хувцасны соёлыг бүрдүүлэгч нь юу вэ?
1. Монгол улс үндэсний соёл
2. Монголчуудын хувцас нь уламжлалт соёл, зан заншил, угсаатан, ястны өвөрмөц онцлогийг тод харуулсан биет соёлын томоохон элемент юм.
3. Дархан хүний бурхан ухаанаар хийсэн алт, мөнгөн чимэглэлүүд, үйлэнд урнаа илчэлсэн монгол загвар, донж, маягийг шингээсэн хувцаснууд бүгд нийлэн нэгэн иж болж, монгол гэсэн үндэстэний хувцасны соёлыг бүрдүүлсэн.
The Most Exciting Holiday of My Life
Last summer my parents took me to visit my aunt and uncle in California, the USA. The flight took 8 hours. When we arrived, my aunt and uncle were there to meet us. It was wonderful to see them again. The next morning my uncle said that he was going to take us to see Yosemite Falls, one of the biggest waterfalls in the world. It was amazing. I was taking pictures with new camera when all of a sudden I saw a boat heading towards the falls. I watched in horror as it disappeared into the mist under the falls. I told my uncle to get help. I was sure that the boat was going to sink. My uncle laughed and told me that the boat trip was for tourists and it was perfectly safe. Then he pulled five tickets out of his pockets. “Come on”, he said “we’re on the next boat.”
a. My parents took me to visit my aunt and uncle in California two years ago. …….[1 оноо]
b. It was nice to meet them again. ……[1 оноо]
c. Yosemite Falls is in Canada ……[1 оноо]
d. The boat disappeared into the mist under the falls. ……[1 оноо]
e. He had four tickets on his hand. …….[1 оноо]
A.
Дугаар
Сурагчдаас ирж болох хариултын төрөл
Хариултын тайлбар
Оноо
a
1
True
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаарх утгыг сайн ойлгоогүй
0
2
False
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаар сайн ойлгосон
1
b
1
True
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаарх тодорхой мэдээллийн талаар ойлгосон
1
2
False
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаар сайн ойлгоогүй
0
c
1
True
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаарх санааг сайн ойлгоогүй
0
2
False
Эхийг уншаад тухайн өгүүлбэрийн талаарх санааг уншиж ойлгосон
1
d
1
True
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаарх нарийвчилсан мэдээлэлийг уншаад ойлгосон
1
2
False
Эхийг уншаад тухайн хэсгийн талаарх нарийвчилсан мэдээллийг уншаад ойлгоогүй
0
e
1
True
Эхийг уншаад дараах хэсгийн талаар уншаад утгыг ойлгоогүй
0
2
False
Эхийг уншаад дараах хэсгийн талаар уншаад утгыг ойлгосон
1
A: Which accessories do you prefer?
B: ……………………………………..
A. I like jeans.
B. I don’t mind wearing plain dresses.
C. I prefer low-heeled shoes to high-heeled ones.
D. I prefer sunglasses to earrings.
..... хөрөнгө оруулалт нь урт хугацаанд, илүү найдвартай байж чадах хөрөнгө оруулалт бөгөөд шууд хөрөнгө оруулалттай харьцуулахад хөрвөх чадвар өндөр байдгаараа давуу талтай юм..
Портфелийн хөрөнгө оруулалт
Манай улсад гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт ямар ямар салбарт илүү их хийгддэг вэ? Хоёрыг нэрлэнэ үү
Манай улсын ГШХО-ын хэмжээгээрээ уул, уурхайн салбарын дараа худалдаа, нийтийн хоолны салбар орно.
- Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нь эзэндээ ямар ашигтай вэ? Хоёрыг эргэцүүлэн бичээрэй.
Үйлдвэрлэлийн зардлыг хэмнэх, үйлдвэр байгуулж байгаа орны зах зээлд өөрийн байр суурийг бататгах, зах зээлээ өргөжүүлэх, зарим орнуудад барааны импортод маш хүчтэй тавьдаг протекционист хязгаарлалтуудыг тойрч гарах
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй?
.jpg)
1.Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
2. Портфелийн хөрөнгө
Уул уурхайн салбар дахь ГШХО нь түүнийг оруулж ирж буй улсдаа ямар үр дагавартай вэ гэсэн мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийж асуултад хариулаарай.
Улсын төсвийн орлогын ихээхэн хувийг уул уурхайн салбараас бүрдүүлдэг. Гадаадын үйлдвэрүүдэд дотоодын компаниуд зарим нэг бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэх, янз бүрийн үйлчилгээ үзүүлэх зэргээр орлогоо нэмэгдүүлэх, цаашид хөгжих боломж бий болно. Гэвч гадаадын зарим үйлдвэрийн газрууд бүтээгдэхүүнээ дотоодын зах зээлд бус, зөвхөн гадаадад гаргахад зориулж үйлдвэрлэдэг нь дотоодын хэрэглэгчид хямд бараагаар үйлчлүүлэх боломжоо алддаг.
- Дээрх эхэд ямар хөрөнгө оруулалтын тухай өгуулж байна вэ?
- Уул уурхайн салбар дахь гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нь ямар эерэг үр дагавартай вэ?
- Дээрх эхэд хөрөнгө оруулалтын сөрөг үр дагаврыг хэрхэн тодорхойлсон байна вэ?
1. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
2. Эерэг үр дагавар- Гадаадын үйлдвэрүүдэд дотоодын компаниуд зарим нэг бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэх, янз бүрийн үйлчилгээ үзүүлэх зэргээр орлогоо нэмэгдүүлэх, цаашид хөгжих боломж бий болно.
3. Сөрөг үр дагавар- Гадаадын зарим үйлдвэрийн газрууд бүтээгдэхүүнээ дотоодын зах зээлд бус, зөвхөн гадаадад гаргахад зориулж үйлдвэрлэдэг нь дотоодын хэрэглэгчид хямд бараагаар үйлчлүүлэх боломжоо алддаг.
A: You don’t look well. What’s wrong?
B: ……………………………………..
A. My stomach aches
B. I can’t stand it.
C. I don’t think it’s important.
D. I’m feeling happy.
A: What do you think your best quality is?
B: ……………………………………..
A. It’s up to you.
B. I love music.
C. I think it’s hardworking.
D. I think so.
A: Tony failed his written test.
B: ……………………………..
A. It’s bad for you.
B. He studies hard.
C. Take your pen and write.
D. What a shame!
A: ………………………………………..?
B: Take the first turning on your right.
A. Could you give me a direction how to get to the school library?
B. Could you give me a hand?
C. Thank you a lot.
D. Can you open the window, please?
Хоёр болон түүнээс дээш улсад үйлдвэрлэл эсвэл үйлчилгээгээ явуулдаг салбартай корпорацыг ...... гэнэ.
Үндэстэн дамнасан корпораци
Манай улсад гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт ямар ямар салбарт илүү их хийгддэг вэ? Хоёрыг нэрлэнэ үү
Манай улсын ГШХО-ын хэмжээгээрээ уул, уурхайн салбарын дараа худалдаа, нийтийн хоолны салбар орно.
Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нь эзэндээ ямар ашигтай вэ?
Үйлдвэрлэлийн зардлыг хэмнэх, үйлдвэр байгуулж байгаа орны зах зээлд өөрийн байр суурийг бататгах, зах зээлээ өргөжүүлэх, зарим орнуудад барааны импортод маш хүчтэй тавьдаг протекционист хязгаарлалтуудыг тойрч гарах
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй?
1.Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
2. Портфелийн хөрөнгө
Уул уурхайн салбар дахь ГШХО нь түүнийг оруулж ирж буй улсдаа ямар үр дагавартай вэ гэсэн мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийж асуултад хариулаарай.
Улсын төсвийн орлогын ихээхэн хувийг уул уурхайн салбараас бүрдүүлдэг. Энэ нь төсвийн байгууллагын санхүү, нийгмийн халамжийн бодлогыг хэрэгжүүлэх төрийн үүрэгт чухал хувь нэмэртэй. Харин байгаль орчинд сөргөөр нөлөөлж бэлчээрийн талбайг хомсдуулж уламжлалт МАА-н салбарын хөгжлийг саатуулагч хүчин зүйл болж байна.
- Дээрх эхэд ямар хөрөнгө оруулалтын тухай өгуулж байна вэ?
- Уул уурхайн салбар дахь гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нь ямар эерэг үр дагавартай вэ?
- Дээрх эхэд хөрөнгө оруулалтын сөрөг үр дагаврыг хэрхэн тодорхойлсон байна вэ?
1. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
2. Эерэг үр дагавар- Улсын төсвийн орлогын ихээхэн хувийг уул уурхайн салбараас бүрдүүлдэг. Энэ нь төсвийн байгууллагын санхүү, нийгмийн халамжийн бодлогыг хэрэгжүүлэх төрийн үүрэгт чухал хувь нэмэртэй.
3. Сөрөг үр дагавар- Байгаль орчинд сөргөөр нөлөөлж бэлчээрийн талбайг хомсдуулж уламжлалт МАА-н салбарын хөгжлийг саатуулагч хүчин зүйл болж байна
Гадаадын компанийг хянах зорилгоор бус харин үнэт цааснаас ногдол ашиг болон үнэт цаасны ханшны өсөлтөөс орлого олохын тулд хийдэг. Гэхдээ үнэт цаасны ханшны өсөлтөөс орлого олохыг илүү чухалд үзнэ. Үүнийг ….. хөрөнгө оруулалт гэнэ.
Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын үр дүнд үндэстэн дамнасан корпорацууд үүсэн дэлхийн хэмжээнд тархан байршсан байдаг. Өөрийн мэдэх үндэстэн дамнасан корпорацуудаас хоёрыг нэрлэнэ үү
KFC,Кока Кола, Макдоналдс, Майкрософт,Адидас,Акира
Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нь эзэндээ ямар ашигтай вэ? 2 шалтгааныг нэрлэнэ үү.
Үйлдвэрлэлийн зардлыг хэмнэх, үйлдвэр байгуулж байгаа орны зах зээлд өөрийн байр суурийг бататгах, зах зээлээ өргөжүүлэх, зарим орнуудад барааны импортод маш хүчтэй тавьдаг протекционист хязгаарлалтуудыг тойрч гарах
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй?
.jpg)
1.Хөдөлмөр, 2.Капитал
Мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийж асуултад хариулаарай.
Үнэт цаас худалдан авагч тодорхой нэгэн компанийн үнэт цаасны 10%-аас дээш хувийг эзэмшиж болохгүй юм. Найдвартай, хангалттай өндөр орлого өгдөг гэдгээр нь төрийн үнэт цаасны зах зээлийг монгол дахь гадаадын портфелийн хөрөнгө оруулагчид сонирхдог. 1997 оны байдлаар гадаадын хөрөнгө оруулагчдад Засгийн Газрын богино хугацааны бондын 1/5 нь ногдож байгаа гэсэн мэдээ байна. Сүүлийн үед манай улсын уул уурхайн томоохон компаниуд гадаадын портфелийн хөрөнгө оруулалтыг татах зорилгоор гадаад орнуудын хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаагаа зарж эхэлж байна.
- Дээрх эхэд ямар хөрөнгө оруулалтын тухай өгуулж байна вэ?
- Манай улсын уул уулхайн томоохон компаниуд ямар зорилгоор гадаад орнуудын хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаагаа зарж эхлээд байна вэ?
- Үнэт цаас худалдан авагч тодорхой нэг компаний үнэт цаасны хэд хүртэлх хувийг эзэмших боломжтой вэ?
1. Портфелийн хөрөнгө оруулалт
2. Манай улсын уул уурхайн томоохон компаниуд гадаадын портфелийн хөрөнгө оруулалтыг татах зорилгоор гадаад орнуудын хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаагаа зарж эхэлж байна.
3. Үнэт цаас худалдан авагч тодорхой нэгэн компанийн үнэт цаасны 10% хүртэлх хувийг эзэмших боломжтой юм.
A: What does your sister look like?
B:……………………………………….
A. She has got brown straight hair.
B. She works in a bank.
C. She is slim and medium height.
D. She is at home now.
Бүтээгдэхүүн экспортлохын оронд гадаадад үйлдвэрийн газар байгуулах эсвэл худалдан авч болно. Үүнийг ….. гэнэ.
Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын үр дүнд үндэстэн дамнасан корпорацууд үүсэн дэлхийн хэмжээнд тархан байршсан байдаг. Өөрийн мэдэх үндэстэн дамнасан корпорацуудаас хоёрыг нэрлэнэ үү
KFC,Кока Кола, Макдоналдс, Майкрософт, Адидас, Акира гэх мэт
Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нь эзэндээ ямар ашигтай вэ?
Үйлдвэрлэлийн зардлыг хэмнэх, үйлдвэр байгуулж байгаа орны зах зээлд өөрийн байр суурийг бататгах, зах зээлээ өргөжүүлэх, зарим орнуудад барааны импортод маш хүчтэй тавьдаг протекционист хязгаарлалтуудыг тойрч гарах
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй?
1.Хөдөлмөр, 2.Капитал
Мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийж асуултад хариулаарай.
Монголын эдийн засагт оруулж буй гадаадын хөрөнгө оруулалтын үндсэн хэлбэр нь хамтарсан үйлдвэрүүд барьж байгуулах явдал юм. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид экспортын чадавх өндөртэй уул уурхай, хурдан өсөлттэй байгаа харилцаа холбооны салбар болон санхүү-зээл, худалдаа, үйлчилгээний салбаруудад хөрөнгө оруулахыг илүүд үзэж байна. Монгол улсад 1990 оноос хойш гадаадын 112 орны 13 мянга гаруй аж ахуйн нэгж, 16 тэрбум ам.долларын шууд хөрөнгө оруулалт хийжээ. Үүний 72.5 хувь нь уул уурхай, геологи, газрын тосны салбарт, 17.8 хувь нь худалдаа, нийтийн хоолны салбарт ногдож байна. Эдгээр нь дэлхийд ашиг, орлогоороо тэргүүлэгч салбарууд юм. Монгол улсын ДНБ-ий 20 хувь, экспортын 80 хувийг уул уурхайн салбар эзэлж байна. Монгол улс зөвхөн ашигт малтмал, гадаадын хөрөнгө оруулалтаас хэт хамаарсан эдийн засгийн бүтэцтэй болжээ.
- Монголын эдийн засагт оруулж буй гадаадын хөрөнгө оруулалтын үндсэн хэлбэр нь юу вэ?
- Монгол улсад гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт аль салбарт илүү их хувийг эзэлж байна вэ?
- Монгол улсад гадаадын хөрөнгө оруулагчид аль салбаруудад хөрөнгө оруулахыг илүүд үзэж байна вэ?
1. Монголын эдийн засагт оруулж буй гадаадын хөрөнгө оруулалтын үндсэн хэлбэр нь хамтарсан үйлдвэрүүд барьж байгуулах явдал юм.
2. 72.5 хувь нь уул уурхайн салбарт
3. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид экспортын чадавх өндөртэй уул уурхай, хурдан өсөлттэй байгаа харилцаа холбооны салбар болон санхүү-зээл, худалдаа, үйлчилгээний салбаруудад хөрөнгө оруулахыг илүүд үзэж байна.
Протекционист бодлогын эсрэг бодлого бөгөөд гадаад худалдаанд төр оролцох ёсгүй, тэр нь чөлөөт зах зээлийн жамаар тухайлбал, зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлт, өрсөлдөөний хуулиар хөгжих ёстой гэсэн зарчмыг баримталдаг учраас татварыг бууруулах, бусад хязгаарлалтуудыг үгүй болгоход чиглэгддэг. Энэ бодлогыг..... гэнэ.
Чөлөөт худалдааны бодлого
Гадаад худалдааны орлого буюу .... гадаад худалдааны зардлыг буюу ..... хасаж гадаад худалдааны ашиг, алдагдлыг тодорхойлно.
Гадаад худалдааны орлого буюу экспортоос гадаад худалдааны зардлыг буюу импортыг хасаж гадаад худалдааны ашиг, алдагдлыг тодорхойлно.
Гадаад худалдааны орлого буюу .... гадаад худалдааны зардлыг буюу ..... хасаж гадаад худалдааны ашиг, алдагдлыг тодорхойлно.
Хязгаарлах бодлого явуулах шалтгаанууд:
1. Үндэсний аюулгүй байдлыг хамгаалах
2. Дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих
3. Дотоодын хөгжиж буй салбаруудыг дэмжих
4. Ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх
5. Гаалийн татварын орлогоор улсын төсвийг нэмэгдүүлэх
6. Олон улсын зах зээлийн эрсдэлээс хамгаалах
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй?
.jpg)
1.Гадаад худалдааны бодлогыг хэрэгжүүлэх арга, механизмууд
2.Гаалийн татвар
Монгол улсын гадаад худалдааны үндсэн үзүүлэлт, жилээр /сая.ам,доллар/ хүснэгтэн мэдээллийг ашиглан дараах даалгаврыг гүйцэтгээрэй.
|
Гадаад худалдааны үндсэн үзүүлэлт |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
|
Нийт эргэлт |
8,466.80 |
8,274.48 |
10,537.90 |
12,886.80 |
13,747.20 |
|
Экспорт |
4,669.30 |
4,916.34 |
6,200.60 |
7,011.80 |
7,619.80 |
|
Импорт |
3,797.50 |
3,358.14 |
4,337.30 |
5,875.00 |
6,127.40 |
|
Тэнцэл |
871.80 |
1,558.20 |
1,863.30 |
1,136.70 |
1,492.30 |
- Гадаад худалдааны тэнцэл хэдэн онд хамгийн их байсан бэ?
- Экспортийн хэмжээ хэдэн онд хамгийн бага байсан бэ?
- Монгол улсад экспорт, импортын аль их байвал ашигтай вэ?
1. 2017 онд хамгийн их. 1,863.30
2. 2015 онд 4,669.30 хамгийн бага
3. Экспорт буюу гадаад худалдааны орлого их байвал ашигтай
A: What have you done this weekend?
B:……………………………………….
A. I did my homework.
B. My friend and I went to the cinema.
C. nothing much
D. I’ve written my essay.
....... нь үйлдвэрлэгчид гадаад орнуудын шинэ зах зээлд нэвтрэхийн тулд өрсөлдөгчөөсөө доогуур үнээр бараагаа шахаж дараа нь үнээ өсгөх зорилготой түр зуурын арга хэмжээ юм.
Демпинг
Гадаад худалдааны орлого буюу .... гадаад худалдааны зардлыг буюу ..... хасаж гадаад худалдааны ашиг, алдагдлыг тодорхойлно.
Гадаад худалдааны орлого буюу экспортоос гадаад худалдааны зардлыг буюу импортыг хасаж гадаад худалдааны ашиг, алдагдлыг тодорхойлно.
Гадаад худалдааг хязгаарлах бодлого явуулах шалтгаануудаас хоёрыг эргэцүүлэн бичээрэй.
Хязгаарлах бодлого явуулах шалтгаанууд:
1 Үндэсний аюулгүй байдлыг хамгаалах
2 Дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих 3 Дотоодын хөгжиж буй салбаруудыг дэмжих
4 Ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх
5 Гаалийн татварын орлогоор улсын төсвийг нэмэгдүүлэх
6 Олон улсын зах зээлийн эрсдэлээс хамгаалах
Дараах бүдүүвчийг нөхөж бичээрэй?
Гаалийн татвар, гаалийн хязгаарлалт
Монгол улсын гадаад худалдааны үндсэн үзүүлэлт, жилээр /сая.ам,доллар/ хүснэгтэн мэдээллийг ашиглан дараах даалгаврыг гүйцэтгээрэй.
|
Гадаад худалдааны үндсэн үзүүлэлт |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
|
Нийт эргэлт |
8,466.80 |
8,274.48 |
10,537.90 |
12,886.80 |
13,747.20 |
|
Экспорт |
4,669.30 |
4,916.34 |
6,200.60 |
7,011.80 |
7,619.80 |
|
Импорт |
3,797.50 |
3,358.14 |
4,337.30 |
5,875.00 |
6,127.40 |
|
Тэнцэл |
871.80 |
1,558.20 |
1,863.30 |
1,136.70 |
1,492.30 |
- Гадаад худалдааны нийт эргэлт хэдэн онд хамгийн их өссөн бэ?
- Импортийн хэмжээ хэдэн онд хамгийн бага байсан бэ?
- Монгол улсад экспорт, импортын аль их байвал ашигтай вэ?
1. 2018 онд хамгийн их өссөн 12,886.80-10,537.90=2,348.90
2. 2016 онд 3,358.14 хамгийн бага
3. Экспорт буюу гадаад худалдааны орлого их байвал ашигтай
The bottom number is the devisor and shows how many equal parts the item is divided into.
A. a numerator
B. a denominator
C. a quarter
D. a half
This is a device for finding direction with a needle that can move easily and that always points to magnetic north.
A. a watch
B. a compass
C. a mobile phone
D. a instruction card
It is a celebration held for a woman who is about to get married, attended only by female friends and relatives.
A. a party
B. a delicacy
C. a hen day
D. a stag party
Which item do you think can be made from silver, shells, and animal bones?
A. a haircomb
B. a belt
C. a wristband
D. a bracelet
It means the position in which someone holds their body when standing or sitting.
A. a posture
B. a balance
C. a capability
D. an ability
It is a flat plate of the stone board formerly used for writing on in schools.
A. an inkwell
B. a slate
C. a quill pen
D. a cane
This subject is the study of the political and practical aspects of citizenship, as well as its rights and duties
A. History
B. Social studies
C. Civic education
D. Physics
A woman who has got fair or pale yellow hair.
A. wavy
B. blonde
C. dark
D. straight
What is the synonym of subtraction?
A. a fraction
B. plus
C. multiplication
D. minus
Вансэмбэрүү
Отгонтэнгэр хайрханы хаяа бэлд Тэргэл найзынх маань зусдаг. Зуны амралтаар би тэднийд очих дуртай. Мөнх цастай уулын оройг харахад нэг л сүрдмээр... Тэргэл бид хоёр өдөр бүр хурга, ишгээ эхээс нь зөрүүлэх ажилтай тул малын бэлчээрт элдвийг ярилцаж, цагийг өнгөрүүлнэ. Энэ өдөр хурга, ишгээ усны захад тогтоочхоод хэсэг суув. Яагаад ч юм тэр үед Төгөлдөр ахын “... Сэрүүн хангайн хос цэцэг
Сэтгэл бахдам гоёмсог ургажээ...” гээд уншиж байсныг саналаа.
- Хөөе, Тэргэл ээ! Чи вансэмбэрүү цэцгийг мэдэх үү?
- Вансэмбэрүү цэцгийг мэдэхгүй хүн бас байдаг юм уу? гээд их л ихэмсэг хариуллаа. Нэг их бодож эргэцүүлсэн ч үгүй би:
- Вансэмбэрүү бол хангай газар хос хосоороо ургадаг гоёмсог цэцэг гэж хэллээ. Харин найз маань вансэмбэрүү цэцгийн тухай ийнхүү ярив.
- Хадтай газар өөд өөдөөсөө харан ургадаг. Нэг метр хүртэл өндөртэй, гарын атганд багтамгүй бүдүүн иштэй, том цагаан дэлбээтэй, цомирлог нь хүрэн толгойтой байдаг.
Яг л дэргэд нь очоод тайлбарлаж байгаа мэт Тэргэл өөртөө маш их итгэлтэй ярьж байв. Тэрээр цааш нь ярихдаа:
- Аав бид хоёр вансэмбэрүү цэцэгтэй тааралдаж байсан. Задын цэцэг учир тасалж болдоггүй гэсэн. Бас 3-5 жилд нэг л удаа цэцэглэдэг түүнийг “Тэнгэрийн цэцэг” гэж нэрлэдэг бөгөөд их ховор цэцэг юм билээ. Аа мартсанаас “Улаан ном”-д бүртгэгдсэн дархан цаазтай ургамал шүү дээ хэмээн нэмж хэлэв.
- Тэргэл ээ! Зад гэж юу вэ?
- Мэдэхгүй ээ. Аав л задын цэцэг гэж хэлсэн гэв.
Яагаад вансэмбэрүүг задын цэцэг гэж нэрлэсэн юм бол оо? Юуг зад гэдэг юм бол? гэсэн бодол сэтгэлээс гарахгүй байв.
Найзынхаа яриаг анхааралтай сонсож, вансэмбэрүү цэцгийн талаар зөндөө их зүйл мэдэж авав. Гэрээдээ хурга, ишгээ туух болж, бид бослоо. Гэрт ирвэл Тэргэлийн аав ногт зангидаж суув. Би ч сонирхсон асуултаа шууд асуулаа.
-Аан, хүүхээ барагтай л бол тааралдахгүй нүдний гэм дээ. Хосоор ургадаг вансэмбэрүү цэцгийг бэртээх, таслахыг байгаль дэлхий тэвчдэггүй юм. Зад гэдэг нь цаг агаар огцом өөрчлөгдөж, тэнгэр муудахыг хэлдэг юм. Өөрөөр хэлбэл вансэмбэрүү цэцэг нь тэнгэр эзэнтэй юм шүү дээ. Тэнгэрийн цэцгийг тасалбал хангай дэлхий, тэнгэр эзэн хилэгнэдэг учиртай юм шүү дээ гэж хэлээд сахлаа имэрлээ.
Би вансэмбэрүүг “Тэнгэрийн цэцэг” хэмээн нэрлэсний учрыг бас ойлгож мэдэв.
Тэр гоёмсог, нууцлаг цэцгийг үзэхийн хүсэл хязгааргүй төрөн байв.
Б.Уламбаяр
Б ХУВИЛБАР
“Хангай” гэдэг үгэнд тохирохгүй утгыг сонгоно уу.
A.уул нуруу элбэгтэй газар
B.ой хөвч элбэгтэй газар
C.гол мөрөн элбэгтэй газар
D.элсэн манхан, цөл газар
Би вансэмбэрүүг “Тэнгэрийн цэцэг” хэмээн нэрлэсний учрыг бас ойлгож мэдэв. гэсэн өгүүлбэр дэх онцолсон үгийн утгад тохирох хэсгийг сонгоно уу.
A.хосоор ургадаг цэцэг
B.хаданд ургадаг цэцэг
C.тэнгэр эзэнтэй цэцэг
D.үзэсгэлэнтэй гоё цэцэг
Дараах үгсийн утгын тайлбарыг олж, зөв харгалзуулсныг олоорой.
a. бэл 1. малыг хумин гилж явуулах
b. бэлчээр 2. уулын хажуугийн шувтан, налуу газар
c. туух 3. өвс ус бүхий эдэлбэр газар
d. хилэгнэх 4. ихэд уурлах
A. a-4, b-1, c-3, d-2
B.a-2, b-3, c-1, d-4
C.a-2, b-3, c-4, d-1
D. a-1, b-2, c-3, d-4
Эх дэх “...Найзынхаа яриаг анхааралтай сонссон ............... вансэмбэрүү цэцгийн талаар зөндөө их зүйл мэдэж авав.” гэсэн өгүүлбэрүүдийг аль холбох үгээр холбож бичих вэ?
A.хэрнээ
B.мөртлөө
C.атлаа
D.тул
......их ховор цэцэг юм билээ. гэсэн өгүүлбэр дэх онцолсон үгс нь аль хэлцтэй утгын хувьд дүйх вэ?
A.нүд алдам
B.нүдний гэм
C.нүд үзүүрлэх
D.нүд хужирлах
Тэргэлийн найзынх нь зан аашийг дүгнэн бичээрэй
..............................................................................................................................................
Мэдье гэвэл мэрий, сониуч зантай гэсэн санааг гарган бичих
Дараах өгүүлбэрийг хаана?, хэзээ? гэсэн асуултад хариулагдах үг ашиглан, дэлгэрүүлж бичээрэй.
Аав бид хоёр вансэмбэрүү цэцэгтэй ........................тааралдаж байсан.
Сэрүүн хангайд, хадтай газар гэх мэтээр орны байр, зүг чиг, цаг хугацаа заасан утгатай үг бичсэн байх
“Бас 3-5 жилд нэг л удаа цэцэглэдэг түүнийг “Тэнгэрийн цэцэг” гэж нэрлэдэг бөгөөд их ховор цэцэг юм билээ” гэсэн өгүүлбэрийн утгыг алдагдуулахгүйгээр хураангуйлж бичээрэй.
......................................................................................................................................
3-5 жилд нэг удаа цэцэглэдэг ховор цэцэг бөгөөд "Тэнгэрийн цэцэг" гэж нэрлэдэг.
Вансэмбэрүү цэцгийн 2-оос доошгүй шинжийг бичиж, өөрийн дүгнэн гаргаарай.
|
Вансэмбэрүү цэцгийн шинж |
Өөрийн дүгнэлт |
|
1................................................... ..................................................... .....................................................
2 .................................................. ..................................................... .....................................................
|
.......................................... .......................................... .......................................... .......................................... .......................................... ........................................... ........................................... |
Хадтай газар өөд өөдөөсөө харан ургадаг. Нэг метр хүртэл өндөртэй, гарын атганд багтамгүй бүдүүн иштэй, том цагаан дэлбээтэй, цомирлог нь хүрэн толгойтой гэх мэт
“Тэр гоёмсог нууцлаг цэцгийг үзэхийн хүсэл хязгааргүй төрөн байв” гэсэн өгүүлбэрийн утгыг 20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичээрэй.
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
Хүсэл, тэмүүлэлд хязгааргүй гэж үгүй юм гэсэн санааг гарган бичих
БИЧИХ ЧАДВАРЫН ДААЛГАВАР
“Гоёмсог цэцэг” сэдэвт зохион бичлэг 100-120 үгэнд багтаан бичээрэй.
Эхлэл хэсэгт: Өөрийн мэдэх гоёмсог цэцгийн талаар товчхон танилцуулж бичнэ. /20-30 үг/
Гол хэсэгт: Тэрхүү ховор цэцгийг хайрлаж, хамгаалахын тулд бид юу хийж чадах талаар дэлгэрэнгүй бичнэ. /60-70 үг/
Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан үе тэнгийнхэндээ хандсан бяцхан уриалга бичээрэй. /20-30 үг/
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх
What is the synonym of device?
A. an antecedent
B. a clarification
C. property
D. a gadget
Вансэмбэрүү
Отгонтэнгэр хайрханы хаяа бэлд Тэргэл найзынх маань зусдаг. Зуны амралтаар би тэднийд очих дуртай. Мөнх цастай уулын оройг харахад нэг л сүрдмээр... Тэргэл бид хоёр өдөр бүр хурга, ишгээ эхээс нь зөрүүлэх ажилтай тул малын бэлчээрт элдвийг ярилцаж, цагийг өнгөрүүлнэ. Энэ өдөр хурга, ишгээ усны захад тогтоочхоод хэсэг суув. Яагаад ч юм тэр үед Төгөлдөр ахын “... Сэрүүн хангайн хос цэцэг
Сэтгэл бахдам гоёмсог ургажээ...” гээд уншиж байсныг саналаа.
- Хөөе, Тэргэл ээ! Чи вансэмбэрүү цэцгийг мэдэх үү?
- Вансэмбэрүү цэцгийг мэдэхгүй хүн бас байдаг юм уу? гээд их л ихэмсэг хариуллаа. Нэг их бодож эргэцүүлсэн ч үгүй би:
- Вансэмбэрүү бол хангай газар хос хосоороо ургадаг гоёмсог цэцэг гэж хэллээ. Харин найз маань вансэмбэрүү цэцгийн тухай ийнхүү ярив.
- Хадтай газар өөд өөдөөсөө харан ургадаг. Нэг метр хүртэл өндөртэй, гарын атганд багтамгүй бүдүүн иштэй, том цагаан дэлбээтэй, цомирлог нь хүрэн толгойтой байдаг.
Яг л дэргэд нь очоод тайлбарлаж байгаа мэт Тэргэл өөртөө маш их итгэлтэй ярьж байв. Тэрээр цааш нь ярихдаа:
- Аав бид хоёр вансэмбэрүү цэцэгтэй тааралдаж байсан. Задын цэцэг учир тасалж болдоггүй гэсэн. Бас 3-5 жилд нэг л удаа цэцэглэдэг түүнийг “Тэнгэрийн цэцэг” гэж нэрлэдэг бөгөөд их ховор цэцэг юм билээ. Аа мартсанаас “Улаан ном”-д бүртгэгдсэн дархан цаазтай ургамал шүү дээ хэмээн нэмж хэлэв.
- Тэргэл ээ! Зад гэж юу вэ?
- Мэдэхгүй ээ. Аав л задын цэцэг гэж хэлсэн гэв.
Яагаад вансэмбэрүүг задын цэцэг гэж нэрлэсэн юм бол оо? Юуг зад гэдэг юм бол? гэсэн бодол сэтгэлээс гарахгүй байв.
Найзынхаа яриаг анхааралтай сонсож, вансэмбэрүү цэцгийн талаар зөндөө их зүйл мэдэж авав. Гэрээдээ хурга, ишгээ туух болж, бид бослоо. Гэрт ирвэл Тэргэлийн аав ногт зангидаж суув. Би ч сонирхсон асуултаа шууд асуулаа.
-Аан, хүүхээ барагтай л бол тааралдахгүй нүдний гэм дээ. Хосоор ургадаг вансэмбэрүү цэцгийг бэртээх, таслахыг байгаль дэлхий тэвчдэггүй юм. Зад гэдэг нь цаг агаар огцом өөрчлөгдөж, тэнгэр муудахыг хэлдэг юм. Өөрөөр хэлбэл вансэмбэрүү цэцэг нь тэнгэр эзэнтэй юм шүү дээ. Тэнгэрийн цэцгийг тасалбал хангай дэлхий, тэнгэр эзэн хилэгнэдэг учиртай юм шүү дээ гэж хэлээд сахлаа имэрлээ.
Би вансэмбэрүүг “Тэнгэрийн цэцэг” хэмээн нэрлэсний учрыг бас ойлгож мэдэв.
Тэр гоёмсог, нууцлаг цэцгийг үзэхийн хүсэл хязгааргүй төрөн байв.
Б.Уламбаяр
A ХУВИЛБАР
“Бэлчээр” гэдэг үгэнд тохирох хэсгийг сонгоно уу.
A.малын хашаа хороо
B. мал идэшлэх өвс, устай газар
C. мал адуу зэргийн хэвтэр
D.малын идэш тэжээл
Ямар учраас вансэмбэрүү цэцгийг задын цэцэг гэж нэрлэсэн юм бол? Тохирох хэсгийг сонгоно уу.
A.гоёмсог цэцэг учраас
B.ховор цэцэг учраас
C.тасалбал тэнгэр мууддаг учраас
D.нууцлаг цэцэг учраас
Дараах үгсийн утгын тайлбарыг олж, зөв харгалзуулсныг олоорой.
a. зусах 1. хүний бардам зан ааль
b. цомирлог 2. зун цагийг туулан өнгөрөөх
c. ихэмсэг 3. цэцгийн навчинцар
d. хангай 4. уул нуруу, ой хөвч бүхий нутаг
A. a-4, b-1, c-3, d-2
B.a-2, b-3, c-1, d-4
C. a-2, b-3, c-4, d-1
D.a-1, b-2, c-3, d-4
Эхийг сайтар уншин, Тэргэлийн найзынх нь зан аашинд тохирох хариултыг сонгоорой.
A.сониуч зантай
B.ажилд муу, залхуу
C.онгироо, сагсуу
D.дээрэлхүү
“Аа мартсанаас “Улаан ном”-д бүртгэгдсэн дархан цаазтай ургамал шүү дээ хэмээн нэмж хэлэв.” гэсэн өгүүлбэр дэх онцолсон үгийг утгад тохирох хэсгийг сонгоорой.
A.эрхэм нандин
B. ховор сайхан
C.маш түгээмэл
D.хуулиар дархлан хамгаалагдсан
Дараах өгүүлбэрийн утгыг дэлгэрүүлэн цэгийн оронд тохирох үгийг эхээс олж бичнэ үү.
Тэр .......................... ,..............................., цэцгийг үзэхийн хүсэл хязгааргүй төрөн байв
A.гоёмсог, нууцлаг
Эх дэх “...Аан, хүүхээ барагтай л бол тааралдахгүй нүдний гэм дээ.” гэсэн өгүүлбэр дэх онцолсон үгийн утгыг 1 өгүүлбэрээр илэрхийлэн бичээрэй.
....................................................................................................................................................................................................................................................
A.ховор гэсэн санааг гарган бичих
Эх дэх “...Тэргэл бид хоёр өдөр бүр хурга, ишгээ эхээс нь зөрүүлэх ажилтай тул малын бэлчээрт элдвийг ярилцаж, цагийг өнгөрүүлнэ.” гэсэн өгүүлбэрийн утгыг алдагдуулахгүйгээр хураангуйлж бичээрэй.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Бид өдөр бүр хурга ишгээ зөрүүлэх тул бэлчээрт цагийг өнгөрүүлнэ.
“Яг л дэргэд нь очоод тайлбаралж байгаа мэт” гэсэн өгүүлбэрээс алдаатай бичсэн үгийг олж, зөв бичгийн дүрмээр тайлбарлаарай.
|
Алдаатай үг: ................................................................... |
Зассан нь: ...............................................................................
|
|
Зөв бичгийн дүрмийн тайлбар: ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
|
|
тайлбарлаж- Эгшигт гийгүүлэгчээр төгссөн үгэнд үйл үг бүтээх Л дагавар залгахад эгшгээ ардаа авна.
Эх дэх “-Аан, хүүхээ хосоор ургадаг вансэмбэрүү цэцгийг бэртээх, таслахыг байгаль дэлхий тэвчдэггүй юм.” гэсэн өгүүлбэрийн утгыг 20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичээрэй.
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
Маш ховор, задын цэцэг гэсэн санааг гарган бичих
БИЧИХ ЧАДВАРЫН ДААЛГАВАР
“Гоёмсог цэцэг” сэдэвт зохион бичлэг 100-120 үгэнд багтаан бичээрэй.
Эхлэл хэсэгт: Өөрийн мэдэх гоёмсог цэцгийн талаар товчхон танилцуулж бичнэ. /20-30 үг/
Гол хэсэгт: Тэрхүү цэцгийг хайрлаж, хамгаалахын тулд бид юу хийж чадах талаар дэлгэрэнгүй бичнэ. /60-70 үг/
Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан үе тэнгийнхэндээ хандсан бяцхан уриалга бичээрэй. /20-30 үг/
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх
Аз жаргалтай дэлхий
Цогтоогийнх ам бүл тавуулаа амьдарна. Тэдний гурван хүүхдийг ухаалаг, тусархуу, ёстой л атгасан гар шиг хүүхдүүд шүү хэмээн хөрш айлын Должин эмээ ямагт магтана. Аав ээж хоёр нь албан ажил ихтэй тул оройдоо халуун ам бүлээрээ цугларч, бөөн дуу шуугиан болцгооно. Энэ үдэш Цогтоо хоолны ширээ тойрон суугаа гурван хүүхдээсээ ийн асуулаа.
-За миний хүүхдүүд том болоод юу болъё гэж бодож байна даа? гэвэл ууган хүү эргэлзсэн янзгүй.
-Аав аа! Би нисгэгч болно гэлээ. Харин дунд охин нэлээд гайхсан янзтай нүдээ эргэлдүүлэн, дал мөрөө өргөж, аав руугаа том харснаа,
-Аав аа! Би хүн болмоор байна гэх нь тэр. Гэр дүүрэн инээд, наргиа боллоо. Аргагүй шүү дээ. Аав нь асуултаа буруу асуусан байх нь ээ.
Уг нь том болоод юу болох тухай биш, ямар мэргэжилтэй болохыг хүсэж байгааг нь асуух байж шүү дээ.
-Аан тэгэлгүй яах вэ. Миний охин чинь ачлал, энэрэлтэй сайн хүн болно. Аавыгаа уучлаарай. Ингэхэд миний охин том болоод ямар мэргэжилтэй хүн болох вэ? гэвэл дунд охин: - Аав аа! Би алтан гартай эмч болно. Тэгээд эмээ, өвөө гээд л бүх хүмүүсийг эмчилнэ хэмээн бахархалтай нь аргагүй хариуллаа.
Харин бага охин чимээгүй л ямар нэгэн юм зурсаар байлаа. Тэр ярилцах дургүй байгаа бололтой. Гэтэл “Аз жаргалтай дэлхий” гэсэн нэртэй зураг зурсан байв. Дүүгийнхээ зурсан зургийг харсан ах, эгч хоёр нь:
-Хүүеэ, Миний дүү чинь маш гоё зураг зурсан байна шүү дээ гэхэд бага дүү Нараа:
- Бид нэг дэлхийтэй учраас хүн бүр эх дэлхийгээ цэвэрхэн байлгаж, хайрлан хамгаалах ёстой гэж багш маань хэлсэн хэмээн зурсан зургаа тайлбарлаж өглөө. Ах эгч, аав ээж, хөрш айлын эмээ хүртэл зургийг харж сэтгэлээ баясган, авьяаслаг охиноо магтав. Нараа “Аз жаргалтай дэлхий”-гээ тэвэрсэн хэвээр...
– Аав аа! Би байгаль хамгаалагч болно оо. Тэгээд ан амьтан, ургамал ногоо, уул усаа хамгаална гэж хэлээд инээмсэглэв. Тэр үнэхээр сэтгэл хангалуун байлаа.
Хүсэл, мөрөөдлөө дэлгэсэн энэ үдшийн яриа Цогтоогийн халуун ам бүлд итгэл найдвар, инээд хөөр, аз жаргал бэлэглэн байв.
Б.Уламбаяр
Б ХУВИЛБАР
“Үдэш” гэсэн үгэнд тохирох утгыг сонгоно уу.
A.нар мандах үе
B.нар хөөрөх үе
C.нар жаргах үе
D.нар тусах үе
“.....халуун ам бүл” гэсэн хэллэг ямар утга санааг илэрхийлж байна вэ?
A.гэр бүлийнхэн бүгд
B.гэр бүлийн хэн нэгэн дутуу
C.дотно найз болон төрөл, садан
D.гэр бүлийнхэн бас хөрш айлын эмээ
Дараах үгсийн утгын тайлбарыг олж, зөв харгалзуулсныг олоорой.
а. дуу шуу болох 1. тогтсон шийдэлд хүрэхгүй байх
b. харах 2. үймээн шуугиан дэгдэх
c. эргэлзэх 3. нигүүлсэнгүй сэтгэл
d. энэрэл 4. үзэх
A.1-b, 2-c, 3-a, 4-d
B.1-c, 2-a, 3-d, 4-b
C.1-c, 2-a, 3-b, 4-d
D.1-c, 2-b, 3-b, 4-d
“Тэгээд ан амьтан, ургамал ногоо, уул усаа хамгаална гэж хэлээд инээмсэглэв.” гэсэн өгүүлбэр дэх тодруулсан үгийг аль үгээр солин найруулвал оновчтой вэ?
A.эргэв
B.бодол болов
C.санав
D.мишээв
Нараа “Аз жаргалтай дэлхий”-гээ тэвэрсэн хэвээр... гэсэн өгүүлбэр дэх онцолсон үгэнд тохирох хариултыг сонгоно уу.
A.тэврээд тавиагүй
B. хананд өлгөсөн
C.зурсаар байсан
D.тайлбарлан ярьсан
Эх дэх “ ... сэтгэл хангалуун ” гэсэн үгтэй эсрэг утгатай үгийг олж бичнэ үү.
...........................................................................................................................................
A.сэтгэл дундуур
“ Тэдний гурван хүүхдийг ......................., .........................., ёстой л атгасан гар шиг хүүхдүүд шүү хэмээн хөрш айлын Должин эмээ ямагт магтана.” гэсэн өгүүлбэрийн цэгийн оронд тохирох үгийг эхээс олж бичнэ үү.
A. ухаалаг, тусархуу
“Бид нэг дэлхийтэй учраас хүн бүр эх дэлхийгээ цэвэрхэн байлгаж, хайрлан хамгаалах ёстой гэж багш маань хэлсэн хэмээн зурсан зургаа тайлбарлаж өглөө” гэсэн өгүүлбэрийн утгыг алдагдуулахгүйгээр хураангуйлж бичээрэй.
........................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Хүн бүр эх дэлхийгээ хайрлан хамгаалах ёстой гэж багш маань хэлсэн хэмээн зургаа тайлбарлалаа.
“Ямар мэргэжилтэй болхыг хүсэж байгааг нь асуух байж шүү дээ.” гэсэн өгүүлбэрээс алдаатай бичсэн үгийг олж, зөв бичгийн дүрмээр тайлбарлаарай.
|
Алдаатай үг: ........................................................
|
Зассан нь: ..................................................................... |
|
Зөв бичгийн дүрмийн тайлбар: ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... |
|
болохыг- ирээдүй цагийн Х нөхцөлийн өмнө эгшигтэй бичнэ.
10. Эхийг “Аз жаргалтай дэлхий” гэж нэрлэсний учрыг тунгаан бодож, 20-30 үгэнд багтаан, тайлбарлан бичээрэй.
.........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
Байгаль, эх дэлхийгээ хайрлан хамгаалах нь хүн бүрийн үүрэг гэсэн санааг гарган бичих
БИЧИХ ЧАДВАРЫН ДААЛГАВАР
“Аз жаргалтай дэлхий” эхэд хүүхдийн хүсэл мөрөөдөл, гэр бүлийн халуун дулаан уур амьсгалын тухай өгүүлжээ. Эхийн бичлэгийн хэлбэрийг дуурайн, .“Миний хүсэл” сэдэвт зохион бичлэг 100-120 үгэнд багтаан бичээрэй.
Эхлэл хэсэгт: Өөрийн хүсэл, зорилгын талаар товчхон танилцуулж бичнэ. /20-30 үг/
Гол хэсэгт: Тэрхүү хүслээ биелүүлэхийн тулд юу хийж болох талаар дэлгэрэнгүй бичнэ. /60-70 үг/
Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан хүсэл, зорилгоо дүгнэн бичээрэй. /20-30 үг/
..............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх
Odd one out. Adverb and adjective
A. quietly
B. badly
C. colourful
D. eagerly