Төрөөс албадлага ашигладаг гажуудлын төрлийг тайлбарлана уу.

   ........................................................................................................

• Нийгэмд аюул учруулах хэмжээний гажуудлын түгээмэл хэлбэр нь гэмт хэрэг юм.

Гэмт хэрэг нь нийгмийн давхраажилтын хувьд ялгаатай юу?

.........................................................................................................             

• Гэмт хэрэг нь нийгмийн давхраажилтын хувьд ялгаатай ба гол төлөв ядуучуудын үйлдсэн гэмт хэрэг илүүтэй бүртгэгдэж, шийтгэгддэг бол дундаас дээш давхрааныхны үйлдэх гэмт хэрэг хэргийн хор хохирол үлэмж их байхын зэрэгцээ илрүүлэхийн төлөө асар их мөнгө зарцуулах шаардлагатай болдог.

. Сэтгэцийн өвчний гажуудалд нийгмийн хүчин зүйл нөлөөлөх үү.

.........................................................................................................              

• Сэтгэцийн өвчин физиологийн шалтгаантай хэдий ч эдийн засгийн хямралтай, нийгмийн халамжийн тусламж дэмжлэг хангалттай бус байх зэрэг нь нөлөөлдөг.

. Нийгмийн гажуудлыг таньж мэдсэний ач холбогдлыг дүгнэн бичээрэй.

....................................................................................................................

• Нийгмийн хэм хэмжээний хүрээ хязгаарыг оновчтой тогтоох төдийгүй түүнийг гэтлэн туулах арга замыг эрэлхийлж, нийгмийн эв нэгдэлтэй байх давуу талыг бүрдүүлдэг.

Гажуудал юунаас бий болдог вэ?.

 ........................................................................................................

• Нийгмийн хэм хэмжээнээс хазайсан аливаа үйлдлүүд нь гажуудалд гарахад хүргэдэг.

Социологич Э.Дюркгейм гажуудлын шалтгааныг хэрхэн тайбарласан бэ?

.........................................................................................................             

• Нийгмийн эрс өөрчлөлт, хямралын үед нийгмийн тогтсон хэм хэмжээ өөрчлөгдөж, тэрхүү зохицол алдагддаг. Энэ нь зарим хүмүүсийн гаж зан төлөв нэмэгдэхэд хүргэдэг гэж үзсэн. Энэ бүхэн нь хүмүүсийн хамтын ухамсрыг эвдсэнээр гажуудал бий болдог.

Нийгэмд аюул учруулах хэмжээний гажуудлын түгээмэл хэлбэрийг нэрлэж, төрөөс албадлага хэрэглэхийн учрыг тайлбарлана уу?

......................................................................................................... .........................................................................................................             

• Нийгэмд аюул учруулах хэмжээний гажуудлын түгээмэл хэлбэр нь гэмт хэрэг юм. Гэмт хэрэг бүхий л талаараа нийгмийн зохицуулалтыг гажуудуулж байдаг тул төрөөс албадлага ашигладаг.

Нийгмийн гажуудлыг ялгаатайгаар үнэлдэг тохиолдлыг жишээгээр тайлбарлана уу?

........................................................................................................................................         

• Гажуудлын талаарх нийгмийн нийтлэг, давхраануудын санал зөрөлддөг. Бэр хулгайлах ёсыг бидний зан заншил хэмээн зарим угсаатны бүлгүүд өмөөрөх хэдий ч хүний эрхийн үүднээс буруу бөгөөд гэмт үйлдэл мөн.

Эдгээр нийгмийн үед хэрэглэж байсан хүмүүсийн багаж зэвсгийг дурьдана уу? 

..........................................................................................................

• Болхи зэвсэг сүх, жад, анжис, нум сум, зээтүү гэх мэт

Нийгмийн өөрчлөлт өмнөх үеэсээ богино хугацаанд үргэлжилдэг гэвэл хамгийн урт удаан үргэжилсэн нийгэм аль нь вэ ?

.......................................................................................................   ..............................................................................................                         

• Ан агнуур, түүвэрлэгчдийн нийгэм хамгийн удаан үргэлжилсэн

Нийгэм өөрчлөгдөхөд нөлөөлж байсан хүчин зүйлсүүд нь юу байв ?                 

......................................................................................................  .......                 

• Багаж зэвсгийн өөрчлөлт, хүмүүсийг энгийнээс зохион байгуулалттай нийгэм рүү хөтөлсөн

Нийгмийн өөрчлөлтийн ач холбогдол давуу тал нь юу байв?                              

......................................................................................................

• Хүмүүсийн орчин нөхцөл өөрчлөгдөж, өөрийн өвөрмөц онцлог бүхий нийгмийг бүрдүүлж байсан

Даяаршлын нөлөөгөөр гарсан дэвшлээс гурвыг нэрлэнэ үү.

  ........................................................................................................

• Гар утас, интернэт, холбоо харилцаа, шинжлэх ухааны нээлтүүд

Нийгмийн өөрчлөлт  зөвхөн дэвшлийг дагуулах уу?

.........................................................................................................             

• Нийгэм дэвшин өөрчлөгдөж байгаа хэдий ч нөгөө талаас доройтохтой бас холбогддог.Шинэчлэлийн үр дүнд нийгмийн доод ангийнхны амьдралын чанарт дэвшил гарсан хэдий ч байгаль орчин, ёс суртахуун , ёс зүй ухарч доройтсон тал ажиглагддаг.

Нийгмийн хувьсал хэрхэн явагдаж байгааг жишээгээр тайлбарлана уу.

.........................................................................................................              

• Сэтгэлгээний өөрчлөлттэй холбоотой шинэ үзэл санаа, үнэлэмжүүд бий болсон.Шинжлэх ухаан техник технологийн дэвшил нь хүмүүсийн амьдралын хэв маягийг өөрчилсөн.Даяаршлийн нөлөөгөөр мэдээллийн эрин зуунд амьдарч байна.

. Даяаршлын нөхцөл байдалтай холбоотойгоор нийгэмд гарч буй өөрчлөлтүүдийн эерэг болон сөрөг үр дагаврыг жишээ баримтад тулгуурлан тайлбарлана уу.

.....................................................................................................

• Даяаршлын нөлөөгөөр соёл  технологийн шинжлэх ухааны ололт  дэвшлийн зэрэгцээ шинэ шинэ асуудлууд урган гарч, интернэт гар утас гэх мэт харилцаа холбооны шинэ технологиуд нь тухайлбал, улс дамжсан гэмт хэргийн сүлжээ үүсэх, зохион байгуулалт нарийсах зэрэг сөрөг үр дагаврууд гарч байна.

Нийгмийн өөрчлөлтийн гадаад шалтгааныг тайлбарлана уу.

        ........................................................................................................

• Нийгмийн гадаад буюу байгаль экологийн хүчин зүйлс нийгэмд маш хүчтэй нөлөө үзүүлж ирсэн. Уур амьсгалын өөрчлөлт, байгалийн гэнэтийн, гамшигт үзэгдэл, байгалийн доройтол зэрэг нь нийгмийн өөрчлөлтийн гадаад шалтгаан болдог.

Нийгмийн өөрчлөлтийн дотоод шалтгааныг тайлбарлана уу.

.........................................................................................................             

• Хүн амын өөрчлөлт, нийгмийн үнэлэмж, нөөц баялгийн төлөөх зөрчил, тэмцэл, технологийн дэвшил зэрэг нь нийгмийн өөрчлөлтийн дотоод шалтгаан болно.

Социологч Э.Гидденс аж үйлдвэржсэн буюу орчин үеийн нийгмийн өөрчлөлтөд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг хэрхэн ангилж үзсэн бэ?

......................................................................................................... ....................................................................................................................             

• Социологич Э.Гидденс аж үйлдвэржсэн буюу орчин үеийн нийгмийн өөрчлөлтөд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг соёлын, эдийн засгийн, улс төрийн хүчин зүйл гэж ангилсан.

Нийгмийн өөрчлөлттэй холбоотойгоор хүмүүсийн харилцаанд гарсан өөрчлөлтийн талаар өөрийн бодлоо бичнэ үү.

.......................................................................................................................................................................................

• Нийгэм хурдтай хөгжихийн хэрээр хүмүүсийн амьдралын хэв маяг өөрчлөгдөж, техник технологийн хөгжлөө даган хүмүүс хоорондын амьд харилцаа багасч цахим харилцааг илүүтэй үзэх болсон

Даяаршлын нөлөөгөөр гарсан дэвшлээс гурвыг нэрлэнэ үү.

        ........................................................................................................

• Гар утас, интернэт, холбоо харилцаа, шинжлэх ухааны нээлтүүд

Эхэд Тэмүүлэнгийн зан чанарыг хэрхэн дүрсэлсэн байна вэ?

• A. сэргэлэн, хөгжөөнтэй  

• B. тайван дөлгөөн

• C. тусархуу, сайхан сэтгэлтэй

• D. даруухан, тусч

Үгсийн утгын тайлбарыг олж, зөв харгалзуулсныг сонгоорой.

            а. дагах                                              1. ямар нэгэн юмыг анхааран харах, хянах

            b. ажиглах                                          2. юмыг анхааран мэдэх

            c. төөнөх                                            3. юмны хойноос бараадан ойрхон явах

            d. анзаарах                                        4. гал, нар зэргийн илч алгуур халаах, шарахА.                     

• A.  a-1, b-3, c-2, d-4     

• B. a-3, b-1, c-4, d-2

• C.  a-2, b-3, c-4, d-1   

• D. a-3, b-2, c-1, d-4

“Миний эмээ байсан ..... бидэнд мөн ч ихийг захиж, сургах байсан даа” гээд санаа алдлаа” гэсэн өгүүлбэрүүдийг аль холбоосоор холбож бичих вэ?

• A. бол

• B. харин

• C. төлөө

• D. үед

“ ... Арчсан толь шиг  тэнгэр...”    гэсэн хэллэгийн утгыг эргэцүүлэн бодоод тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A. халуун дулаан

• B. сэрүүн хүйтэн

• C. хоггүй цэвэр

• D. цэлмэг тунгалаг

Ямар учраас уул усны чулууг хөнддөггүй вэ?

..................................................................................................................................................................................................

• A. Байрнаасаа хөдөлсөн чулуу гурван жил зовдог гэж үздэг учраас

 “...Нүд булаам”  гэсэн хэлц  үгийн утгыг тайлбарлаарай.

Тайлбар: ........................................................................................................................................

• A. сайхан, гоё

“Уул, усны чулуу битгий хөндөж байгаарай. Болдоггүй юм. Байрнаасаа хөдөлсөн чулуу гурван жил зовдог. Нутаг бууриа сэлгэсэн  хүн, мал гурван жил болж байж дасдаг. Миний хүү уул усныхаа чулууг хайрладаг юм шүү. Үүнийг сайн бодож яваарай” гэсэн  эмээгийн захиас хэсгээс чухал гэж үзсэн  2 өгүүлбэрийг сонгон бичээрэй.

                      1....................................................                                   2.........................................................

• A. Уул, усны чулуу битгий хөндөж байгаарай.  Миний хүү уул усныхаа чулууг хайрлах нь өвгөдийн ухаан  юм шүү. 

Өгүүлбэрийн утгыг  харьцуулан, өөрийн санаа бодлоо дүгнэн бичээрэй.

• A. Найз нь нүд булаам гоё чулуунууд байгаа биз гэж  сайрхан ярив. Энэ яриа Тэмүүлэнд сонин биш, харин ч дургүйг нь хүргэж   байв.

“Нутаг бууриа сэлгэсэн  хүн, мал гурван жил болж байж дасдаг” гэсэн өгүүлбэрийн утгыг  тунгаан бодож 20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичнэ үү.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Шинэ нутагт дасах амаргүй

             БИЧИХ ДААЛГАВАР

“Эмээгийн захиас” эхэд нутгийн уул усаа хайрлаж ирсэн эцэг өвгөдийнхөө  ухааныг  уламжлуулан хойч үедээ үлдээх нь чухал гэсэн санааг Тэмүүлэн хүүгийн дүрээр илэрхийлэн  бичжээ. Энэ эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн “Миний найз” сэдвээр 100-120 үгтэй  эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт:Найзынхаа тухай сонирхуулах зүйлээ товч танилцуулж бичих                         \20-30 үг\

Гол хэсэгт:  Чиний найзад ямар, ямар нандин зан, чанар байдаг талаар дэлгэрэнгүй бичих \60-70 үг\

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан найзыгаа хүндэлж баярлуулах  нь чухал  гэдгийг өөрийн санаа бодлоор дүгнэн бичих \20-30 үг\

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх

Байр суурийн шилжих хөдөлгөөн гэж юу вэ?

 ........................................................................................................

• Тодорхой хувь хүний болон нийгмийн бүлгийн нийгмийн давхраажилт дахь нийгэм-эдийн засгийн байр суурьт гарах өөрчлөлтийг байр суурийн шилжих хөдөлгөөн гэнэ.

Дээрх хоёр тохиолдол байр суурийн хөдөлгөөний ямар чиглэлд хамаарах вэ?

............................................................................................................................

• Хувь хүн, нийгмийн бүлгийн байр суурьт гарах өөрчлөлт нь босоо ба хэвтээ чиглэлээр явагдана. Дээрх жишээ босоо чиглэлийн байр суурийн шилжих хөдөлгөөөнд орно

Босоо ба хэвтээ чиглэлийн байр суурийн хөдөлгөөний ижил ба ялгаатай талыг харьцуулна уу?

......................................................................................................... .............................................

• Босоо чиглэлийн хөдөлгөөн нь хувь хүн, нийгмийн бүлгийн давхраажилт дахь байр суурийн баялаг, эрх мэдэл, нэр хүнд буурах хөдөлгөөнийг хэлнэ.Харин хэвтээ чиглэлийн хөдөлгөөн гэдэг нь хувь хүн, бүлгийн давхраажилт дахь байр суурийн баялаг, эрх мэдэл, нэр хүндэд өөрчлөлт гаралгүйгээр шилжин өөрчлөгдөхийг хэлнэ. Ижил тал нь хувь хүн болон нийгмийн бүлэгт гарч байгаа хөдөлгөөн

Хувь хүний байр суурийн өөрчлөлт, нийгмийн өөрчлөлтөд нөлөөлөх үү?

..................................................................................................................

• Хувь хүний байр суурийн өөрчлөлт хэрхэн явагдаж байгаагаас нийгмийн өөрчлөлт ихээхэн хамаарна.Нөгөө талаас нийгмийн өөрчлөлт нь хувь хүний байр суурийн өөрчлөлтөд нөлөөлдөг.Нийгэм нээлттэй болохын чацуу хүн хичээн ажиллаж, чадваржиж дээд давхраанд очих боломж бүрддэг.Үүний нэг жишээ орчин үед олон сувгаар байр суурьт өөрчлөлт гарах боломжтой болсон.

Нийгмийн давхраажилтын хэв маягаар нь хэрхэн ангилдаг вэ? Тухайн үед ямар хэв маягтай байсныг тайлбарлана уу?

        .......................................................................................................................................................................................

• Нийгмийн давхраажилтыг хэв маягаар нь хаалттай ба нээлттэй гэж ангилна. Тухайн үед нээлттэй хэв маяг буюу анги байсан.

Давхраажилтын  хэв маяг тус бүрийн онцлогыг тайлбарлана уу?

.........................................................................................................

• Нийгмийн давхраажилтыг хэв маягаар нь хаалттай ба нээлттэй гэж ангилна. Боолчлол, каст, язгуур анги гэсэн давхраажлын дөрвөн үндсэн хэв маяг байдаг. Хаалттай нийгэм нь нийгмийн нэг давхраанаас нөгөө давхраанд шилжиж үл болох, түүнийг бүрмөсөн хязгаарладаг. Харин нийгмийн нэг давхраанаас нөгөөд шилжихийг албан ёсоор хориглодоггүй бол түүнийг нээлттэй нийгэм гэнэ.

Монгол улсын түүхэнд давхраажилтын хаалттай хэв маяг байсан уу?

.........................................................................................................

• Боолчлол ёс төдий, язгуурын хэв маяг оршиж байсан

Номенклатур анги байсныг нотлох жишээ баримтыг бичээрэй.

...........................................................................................................

• Зарим судлаачид социализмын үеийн давхраажилтыг малчдын, ажилчдын, сэхээтний, номенклатур гэсэн 4 бүтэцтэйгээр тодорхойлсон. Номенклатур ангийг зарим нь дарга анги гэж нэрлэдэг. Энэ үед хувийн өмчийг устгасан учраас дарлагч анги, дарлал мөлжлөгийг устгасан гэдэг ч нам төрийн өндөр албан тушаалтнууд зөвхөн өндөр цалинтай төдийгүй тусгай эмнэлэг, амралт, дэлгүүр зэрэг тусгай хангамж үйлчилгээтэй байсан Жнь: Сайд нарын 2-р эмнэлэг

 “Бүгд өөр өөр өнгө, төрхтэй.” гэж  юуг хэлсэн бэ?

• A. чулуу

• B. бут

• C. хад асга

• D. мод

     Үгсийн утгын тайлбарыг олж, зөв харгалзуулсныг сонгоорой.

            а. боох                                                1. зорчих

            b. аялах                                              2. амьд юм, бие  махбод өсч томрох  

            c. хоцрох                                            3. тарсан, задарсан юмыг эмхлэх,  баглах

            d. ургах                                               4. оройтох, хожимдох

• A. a-1, b-3, c-2, d-4  

• B. a-3, b-1, c-4, d-2

• C. a-2, b-3, c-4, d-1 

• D. a-3, b-2, c-1, d-4

.   “ Уулын хяр дөхсөн ......  жаахан сууж амаръя” гэсэн өгүүлбэрүүдийг аль холбоосоор холбож бичих вэ?

• A. үед

• B. иймээс

• C. төлөө

• D. тул

  “ ... Урд улаан” гэдэг нь юуны нэр вэ?  тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A. уул

• B. гол 

• C. тал

• D. нуур

Яагаад Тэмүүлэнд найзынх нь яриа сонин биш, харин ч дургүйг  хүргэж байсан  бэ?

 ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Чулуу хөндсөнөө сайрхан ярьсан учраас, эмээгийн захиас байгаа учраас... гэх мэт

“...хөл газар хүрэхгүй” гэсэн хэлц үгийн утгыг тайлбарлаарай.

Тайлбар: ..........................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. баярлах

“Хачин гоё чулуу олсондоо хөл газар хүрхгүй байлаа.” гэсэн  өгүүлбэрээс алдаатай бичсэн үгийг олж засаарай.

             Алдаатай үг: .............................................                                Зассан нь: ...................................................

• A. хөөрцөглөж

Өгүүлбэрийн утгыг  харьцуулан, өөрийн санаа бодлоо дүгнэн бичээрэй.

• A. “Миний эмээ байсан бол бидэнд мөн ч ихийг захиж, сургах байсан даа” гээд санаа алдлаа. Эмээгийн захиаснаас би нэг л зүйлийг маш сайн ойлгов

“Байрнаасаа хөдөлсөн чулуу гурван жил зовдог” гэсэн хэллэгийн  учрыг тунгаан бодож 20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичнэ үү.   

....................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Нутаг усаа хайрлах нь нуур тойром, уул нугын чулууг нь хайрлахаас эхэлдэг учраас 

   БИЧИХ ДААЛГАВАР

“Эмээгийн захиас” эхэд нутгийн уул усаа хайрлаж ирсэн эцэг өвгөдийнхөө  ухааныг  уламжлуулан хойч үедээ үлдээх нь чухал гэсэн санааг Тэмүүлэн хүүгийн дүрээр илэрхийлэн  бичжээ. Энэ эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн “Миний найз” сэдвээр 100-120 үгтэй  эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт: Найзынхаа  тухай сонирхуулах зүйлээ товч танилцуулж бичих \20-30 үг\

Гол хэсэгт:  Чиний найзад ямар, ямар нандин зан чанар байдаг талаар дэлгэрэнгүй бичих \60-70 үг\

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан найзыгаа хүндэлж баярлуулах  нь чухал  гэдгийг өөрийн санаа бодлоор дүгнэн бичих \20-30 үг\

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх

Нийгэмд давхраажилт бүрэлдэх нөхцлийг тайлбарлана уу.

 ........................................................................................................

• Нийгмийн ялгарлаас нийгмийн тэгш бус байдал үүснэ. Гэхдээ ялгарал бүхэн тэгш бус байдалд хүргэдэг гэж үзэх нь үндэслэл муутай. Тэгш бус байдлаас нийгмийн давхраажилт үүснэ.

Нэг хэсэг байр суурь нь бусдаас илүү чухал бөгөөд өндөр ур чадварыг шаарддаг мэргэжлийн хүмүүс илүү хүндлэл хүлээж, өндрөөр үнэлэгдэж байдаг. Социологийн ямар онолоор ийнхүү тайлбарласан байдаг вэ?

.........................................................................................................

• Бүтэц чиг үүргийн онолоор хүмүүсийн гүйцэтгэж буй үүргийг нийгмийн үнэт зүйлсээс хамаарч ялгаатайгаар үнэлдэг. Үнэт зүйлс нь тухайн нийгэмд ямар үүрэг илүү чухал болохыг тодорхойлно. Чухалд тооцох үүргийг хэрэгжүүлдэг хүн бусдын хүндэтгэлийг хүлээн, илүү их орлого, эрх мэдэл, баялгийг хүртдэг гэж үздэг.

Нийгэмд тэгш бус байдал, давхраажилт оршин байгаагийн шалтгааныг зөрчилдөөний онолоор хэрхэн тайлбарласан бэ?

...........................................................................................................................................................................................................

• Ашиг сонирхлын ялгаа нь зохион байгуулагдсан шинжтэй бюрократ байгууллага эсвэл улс төрийн эрх мэдэлд тусгалаа олдог. Иймд нийгмийн давхраажилтын суурь шалтгаан бол эрх мэдэл гэж үздэг

Бүтэц чиг үүргийн болон зөрчилдөөний үзэл баримтлалын ижил ба ялгаатай талыг харьцуулж өөрийн дүгнэлт хийнэ үү.

....................................................................................................................................................................................................

• Ашиг сонирхлын ялгаа нь зохион байгуулагдсан шинжтэй бюрократ байгууллага эсвэл улс төрийн эхр мэдэлд тусгалаа олдог. Иймд нийгмийн давхраажилтын суурь шалтгаан бол эрх мэдэл гэж үздэг.

Хүүүхдийн нийгэмшилд гэр бүлийн гүйцэтгэх үүргийг бичээрэй.

   ........................................................................................................

• Гэр бүлийн орчинд  гэр бүл, ойр дотны хүмүүс хүүхдүүдтэйгээ нээлттэй, идэвхтэй харилцах,

  • Гэр бүлд таатай, дотно уур амьсгал бүрдүүлэх,

  • Хүүхдийг аль болох багаас нь тодорхой зүйлд төвлөрч, гүйцэтгүүлж сургах,

  • Сургуулиас зохион байгуулж буй ажлуудад оролцоход нь хүүхдээ дэмжих,

  • Спортын дугуйлан, секцэд хүүхдээ хамруулах,

  • Үе тэнгийнхэн, найз нөхөдтэйгээ харилцах харилцааг нь дэмжих.

  • Хүүхэд санаагаа бүтэн өгүүлбэрээр, гүйцэд илэрхийлэх чадварыг нь дэмжих,

  • Хүүхдийг тэсвэр тэвчээртэй занд сургах.

Нийгэмшлийн бүрэлдэхүүн хэсгийг тайлбарлана уу.

......................................................................................................... ..........

• Нийгэмшлийн субъектив тал, субъектив тал, үйл явцын талаас бүрдэнэ. Нийгэмшлээр чухам хэнээс хэнд соёл, туршлага, үнэт зүйлс уламжлагдаж байгааг илэрхийлнэ.

  Нийгэмшлийн объектив тал: Нийгэмшлээр өөриймшүүлж буй соёл, туршлага, хэм хэмжээ, үнэт зүйлийг хэлнэ.

  Нийгэмшлийн үйл явцын тал: Нийгэмшлийн соёл, туршлага , хэм хэмжээ, үнэт зүйлсийг хэрхэн яаж өөриймшүүлэх арга замыг илэрхийлнэ.

Хувь хүн нийгэмшлийн обьект уу? Аль эсвэл субъект уу?

 ....................................................................................................................

• Нийгэмшлийн обьект, субьект аль аль нь.Хувь хүн соёл, үнэт зүйлсийг зөвхөн өөриймшүүлэгч төдийгүй, бас нийгмийн үнэт зүйлс, соёлыг өөрчлөгч, бүтээгч гэдэг утгаар нийгэмшлийн обьект төдийгүй бас субъект байдаг.

Дээрх баримтад өөрийн дүгнэлт хийнэ үү.

.............................................................................................................[

• Гэр бүлээс гадна нийгэмшлийн бусад хүчин зүйл хүүхдийн хүмүүжилд чухал нөлөөтэй гэдгийг харж болно.Хүүхдийн хүмүүжлийн суурь гэр бүлд тавигддаг учраас гэр бүлийн үүрэг оролцоо чухал гэдгийг дээрх судалгаанаас харж болно.

Нийгэмшлийн үе шатуудыг тайлбарлана уу.

........................................................................................................

• Анхдагч нийгэмшил буюу дасан зохицлын шат

  Бодгальжиж шат

  Интеграцийн шат

  Хөдөлмөрийн шат

  Хөдөлмөрийн дараах шат

Ямар тохиолдолд дахин нийгэмшил гэдэг ойлголт яригддаг вэ? Жишээгээр тайлбарлана уу?

.....................................................................................................................

• Сэтгэцийн эмнэлэгт хэвтэх, шоронд хоригдох зэрэг тохиолдолд итгэж байсан зүйлээсээ ухарч, хатуу ширүүн дэг журамд зохицон, өөрийгөө хүлээн авах дүр зургаа өөрчлөх гарцаагүй нөхцөлд дахин нийгэмшил гэдэг ойлголт яригддаг. Сэтгэл мэдрэлийн эмнэлэг, хорих, цагдах байгууллагууд

• 1.Үгүй 2.Үгүй 3.Тийм 4.Үгүй 5.Тийм

Нийгэмшилд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийн нэрлэнэ үү.

........................................................................................................

• Нийгэмшилд нөлөөлөгч анхдагч хүчин зүйл нь гэр бүл хоёрдогч хүчин зүйл нь сургууль, хамт олон,найз нөхөд, олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл

Хүүхэд насанд чухал үүрэгтэй нийгэмшлийн агентийг жишээгээр тайлбарлана уу.

.........................................................................................................

• Анхдагч нийгэмшил нь хүний амьдралын эхний шатанд тавигдаж, тухайн хүнтэй ойр дотны харилцаатай хүмүүс явуулдаг. Жишээлбэл: эцэг эх, ах дүү, өвөө эмээ гэх мэт. Хэрэв бага насандаа эцэг эхийн хайр халамжийг мэдрээгүй, нийгмээс тусгаарлагдвал нийгмийн гишүүн болж чаддаггүй. Үүний илрэл нь фераль хүн, деприваци, госпитализм хэмээх үзэгдэл юм.

Хувь хүний нийгэмшилд хүний бага нас, хүүхэд үеийн төлөвшилтөд онцгой анхаарах хэрэгтэй вэ? Чи юу гэж бодож байна вэ?

.........................................................................................................

• Хэрэв бага насандаа эцэг эхийн хайр халамжийг мэдрээгүй, нийгмээс тусгаарлагдвал нийгмийн гишүүн болж чаддаггүй. Үүний илрэл нь фераль хүн, деприваци, госпитализм хэмээх үзэгдэл юм.

Судлаач Орвиль Г.Брим хүүхдийн нийгэмшилтийг хэрхэн тайлбарласан бэ?

.....................................................................................

• Хүүхдийн нийгэмшилт:

  Суурь үнэлэмж баримжаалалд нөлөөлдөг.

  Хэм хэмжээг эзэмшиж чадна.

  Зан төлвийн сэдлийг төлөвшүүлэхэд чиглэгдэнэ./Дүрэм биелүүлэх, анхааралтай дуулгавартай байхад сургадаг/.

Нийгмийн байр суурь гэж юу вэ ? тодорхойлолтоо бичнэ үү.                                                             

........................................................................................................................

• Статус нь нийгмийн байр суурь тухайн хүний нийгэмд эзлэж буй байр суурь, түүнд хамаарах эрх үүргийг хэлнэ

1-р даалгаварт өгөгдсөн өөрийн статусаа төрөлхийн болон олдмол гэж ангилан бичнэ үү.          

...........................................................................................................................    

• Төрөлх: Хүү охин, ах дүү

  Олдмол: Сурагч, найз,  гэх мэт

Байр сууриас үүдэн бий заавал биелүүлэх шинжтэй үйлүүдийг юу гэдэг вэ?                                

...........................................................................................................................     

• Байр сууриас хүлээж буй хүлээлтийг үүрэг гэнэ

Үүргийн зөрчлийг жишээ баримтаар тайлбарлана уу 

.......................................................................................................................... 

• Дүүгээ харах, хичээлээ хийх гэх мэт 2 үүрэг хоорондоо зөрчилдөх үйл явц

Гэр бүлийн институт нийгэмд ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?

        ........................................................................................................

• Үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх, сургах,удам угсаагаа залгамжлуулах, гэр бүлийн гишүүдээ асарч тэтгэх, гэр бүлийн аятай уур амьсгал бүрдүүлэх гадны сөрөг зүйлсээс хамгаалах

 Гэр бүлийн институт ямар хэрэгцээг хангах вэ?

.........................................................................................................

• Үр удмаа нөхөн үйлдвэрлэх хэрэгцээ

  Гэр бүлийн хүчирхийлэл гарах шалтгаан, түүнээс үүдэн гарах үр дагаврыг тодорхойлоорой.

.........................................................................................................

• Гэр бүлийн гишүүдийн хэн нэг нь нөгөөгөө хүч, эрх мэдлээрээ давамгайлж, бие сэтгэл санааны хувьд доромжлон байнгын дарамт үзүүлснээс болж гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэгддэг бөгөөд гэр бүл салалт, хүүхэд өнчрөх, хүүхдийн сэтгэл зүйд муугаар нөлөөлөх зэрэг үр дагаврыг авчирдаг

Гэр бүлийн зөрчил маргааныг зохистой хэлбэрээр шийдвэрлэх арга замыг жишээгээр тайлбарлан бичээрэй.

...........................................................................................................

• Харилцан буулт хийх замаар гэр бүлийн амгалан тайван байдлыг эрхэмлэн зөвлөлдөх нь зүйтэй. Мөн ахмад хүмүүсийн зөвлөгөөг сонсох, ямар нэгэн зөвшилцөл эвлэрэлд хүрэх боломжгүй бол цагдаагийн байгууллага болон энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн болон төрийн бус байгууллагуудад хандаж болно.

Байр суурь гэж юу вэ? Тодорхойлолтыг бичнэ үү.

........................................................................................................

• Статус буюу байр суурь гэдэг нь хувь хүний эдлэх эрх, боломж, гүйцэтгэх үүрэг, бусдын зүгээс хандах хандлагын цогцоор тодорхойлогдоно

Эрх үүрэг хоёрын уялдаа холбоог тайлбарлана уу?

.........................................................................................................

• Тухайн байр сууриас үүдэн бий болж,заавал биелүүлэх ёстой, хэм хэмжээлэг шинжтэй зан үйлүүдийн цогц бол үүрэг (роль) юм. Энэ нь бусад хүмүүстэй харилцахдаа юуг хийх ёстойг заана. Харин эрх нь тухайн статус бүхий хүн юуг хийх нь зөвшөөрөгдөж байгааг илэрхийлнэ.

Төрөлхийн ба олдмол байр суурийн ялгааг тайлбарлана уу?

.........................................................................................................

• Төрөлхийн байр суурь гэдэг нь төрөлхөөс заяагдмал шинжтэй байр сууриуд буюу хүйс, үндэс угсаа зэрэг бол олдмол байр суурь нь авьяас чадвар, чармайлт, нийгэмшилт, төлөвшилтийн явцад олж авах ажил мэргэжлийн, гэрлэлтийн, эдийн засгийн, улс төрийн зэрэг байр сууриуд юм.

Хувь хүний үйлдэл ба нийгэм хоорондын уялдаа холбоог жишээгээр тайлбарлана уу?

.......................................................................................................

• Нийгмийн гишүүд нь байр суурь, үүргээрээ ялгаран амьдрах нь нэг нь нөгөөгөөс хамааралтай, нэгдмэл байдлаар амьдрах үндэс болохын хамт ашиг сонирхлоо хэрэгжүүлэхийн төлөө зөрчилдөх үндэс болдог

“ Хоёулаа чулуун цуглуулга хийе.  .....  чихрийн цуглуулгаа болгоомжтой задална шүү”   гэсэн өгүүлбэрүүдийг аль холбоосоор холбож бичих вэ?                

• A. гэвэл

• B. гэтэл

• C. учир

• D. тиймээс

Эх дэх “дүмбийгээд” гэдэг үгийн утгад тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A. Таг дуугүй суух   

• B. Хичээж ярих    

• C. Зогсоо зайгүй ярих 

• D.  Чимээ ихтэй байх

Тэлмүүн  хөл нь газар хүрэхгүй баярласны учир юу байв?

• A. Чихрийн цуглуулга бэлэглэсэнд  

• B. Чулуун цуглуулга хийсэнд

• C. Ном бэлэглэсэнд

• D. Тулга найз нь ирсэнд

“ холгүйхэн ”  гэсэн хэллэгийн утгыг эргэцүүлэн бодоод тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A. Хол

• B. Ойр

• C. Алс

• D. Хожим

. “... хэдэн хөх чулуу шидээстэй” гэсэн өгүүлбэрийг орны утгатай хаана? гэсэн асуултад хариулагдах  үгээр дэлгэрүүлэн бичнэ үү.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. хоймор шидээстэй, энд, тэндгүй шидээстэй... гэх мэт

. “...элэг хөших...”  гэсэн хэлц үгийн утгыг тайлбарлаарай.

Тайлбар: ...........................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Маш их инээх

Эх дэх “...хайрцагтай чихэрийн цуглуулга бэлэглэлээ”   гэсэн өгүүлбэрээс алдаатай бичсэн  үгийг олж засаарай.

 Алдсан үг: ......................................                                          Зассан нь:  ........................................           

• A. Чихрийн

. Өгүүлбэрийн утгыг  харьцуулан, өөрийн санаа бодлоо дүгнэн бичээрэй.

• A. Зүггүйтэж инээлдсэн, дараа нь ухаарсан.

Эхэд  “... ахиж би хэзээ ч хүн хуурахгүй ээ” гэсний  учрыг тунгаан бодож  20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичнэ үү.

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Хийсэн үйлийнхээ хор уршигтайг ухаарсан бас Нараа эгчийгээ өрөвдсөн

   БИЧИХ ДААЛГАВАР

“Чулуун цуглуулга” эхэд зүггүйтэж хийсэн тэр чулуун цуглуулга ямар муухай хор уршигтай байсныг Эрмүүний ухаарлаар дүрслэн бичжээ. Энэ эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн “Миний ухаарал” сэдвээр 100-120 үгтэй  эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт: Өөрийнгөө товч танилцуулж бичих

Гол хэсэгт:  Санаандгүй гаргасан алдаа  болон түүнийхээ төлөө  уучлал гуйж амжсан эсэх талаараа дэлгэрэнгүй бичих

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан  алдаа гаргахгүйг хичээх нь чухал  гэдгийг өөрийн санаа бодлоор дүгнэн бичих

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх

“Тиймээс чихрийн цуглуулгаа болгоомжтой задална шүү” …..  нүдээ онийлгон инээлээ”  гэсэн өгүүлбэрүүдийг аль холбоосоор холбож бичих вэ?

• A.  гэхээр 

• B. гэвэл 

• C. хэмээн 

• D. хэдийгээр

Эх дэх  “ онийлгох”  гэдэг үгийн утгад тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A. Нүдээ том болгон харах  

• B. Нүдний зовхийг дээш өргөн харах

• C. Нүдээрээ ширтэн харах 

• D. Нүдний зовхийг буулган  харах

Эхэд өгүүлснээр Тулга, Тэлмүүн хоёр элгээ хөштөл инээсний  учир нь юу байв?

• A. Чулуун цуглуулга эзэнтэй болсон   

• B. Чулуун цуглуулгыг хийсэн

• C. Чулуун цуглуулгыг Долгор эгч өшиглөсөн   

• D. Чулуун цуглуулга хор уршигтай      

  “ ... санаа төрөх...”    гэсэн хэллэгийн утгыг эргэцүүлэн бодоод тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A. Шинэ санаа олох         

• B. Мартсанаа санах

• C. Ойлгосноо хэлэх

• D. Товч тайлбарлах

.  “...Надад нэг санаа төрлөө” гэсэн  өгүүлбэрийг ямар? гэсэн асуултад хариулагдах үгээр  дэлгэрүүлэн бичнэ үү.

 ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. сайхан санаа, онцгой санаа, сонирхолтой санаа... гэх мэт

.  “... хөл газар хүрэхгүй...” гэсэн хэлц үгийн утгыг тайлбарлаарай.

Тайлбар: ...............................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Баярлах

Эх дэх “... хор уршигтай байсаныг бодохоор одоо ч нурууны хөлс гардаг юм”   гэсэн өгүүлбэрээс алдаатай бичсэн  үгийг олж засаарай.

 Алдсан үг: ......................................                                                                 Зассан нь:  ........................................           

• A. Байсныг

Өгүүлбэрийн утгыг  харьцуулан, өөрийн санаа бодлоо дүгнэн бичээрэй.

• A. Биеийн тамирын багш тоогоогүй, харин хөрш айлын ах Батсуурь шууд өвөртөө хийчхэв

Энэ эхийг яагаад “ Чулуун цуглуулга” гэж нэрлэсний учрыг тунгаан бодож 20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичнэ үү.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Чихрийн  цуглуулганы хайрцагт зүггүйтэж чулуу орлуулан хийсэн, оруулан өөр зүйл хийж болох юм гэсэн санаа олсон гэх мэтээр  хувилбартай харах

БИЧИХ ДААЛГАВАР

“Чулуун цуглуулга” эхэд зүггүйтэж хийсэн тэр чулуун цуглуулга ямар муухай хор уршигтай байсныг Эрмүүний ухаарлаар дүрслэн бичжээ. Энэ эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн “Гомдоосон бол уучлаарай” сэдвээр 100-120 үгтэй  эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт: Найзыгаа гомдоосон байж магадгүй талаар товч  бичих \20-30 үгтэй\

Гол хэсэгт:  Найзыгаа шоглож гомдоосон тохиолдол болон түүнийхээ төлөө  уучлал гуйж амжсан эсэх талаараа дэлгэрэнгүй бичих \60-70 үгтэй\

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан найзаасаа уучлал хүсэх нь чухал гэдгийг өөрийн санаа бодлоор дүгнэн бичих \20-30 үгтэй\

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх

Бод малыг нэрлэсэн хэсгийг сонгоно уу.

• A. Хонь, ямаа, адуу

• B. Хонь, ямаа, үхэр

• C. Үхэр, тэмээ, адуу

• D. Хонь, ямаа

 Эх дэх “буурлын буян” хэмээх хэллэгт оновчтой тохирох хэсгийгсонгоно уу.

​​​​​​​

• A. Эцэг өвгөдийн хэлсэн үг

• B. Найздаа туслах

• C. Хүндлэн зочлох

• D. Өвлөгдөж ирсэн өмч хөрөнгө

1. Үгсийн утгын тайлбарыг олж, зөв харгалзуулаарай.

            a. сэлгэх                                   1. гаднаас ирсэн хүндэтгэвэл зохих хүн       

            b. гийчин                                  2. тахилга үйлдэхэд цацах сүү

            c. цацал                                   3. тал бүрээс нь нягтлан, сайтар бодох

            d. эргэцүүлэх                           4. солих, ээлжлэх

• A. а-1, b-2, c-3, d-4 

• B. а-4, b-1, c-2, d-3 

• C.  а-1, b-2, c-4, d-3

• D.  а-4, b-2, c-4, d-3

Эх дэх “ам булаалдах” гэх хэлцийг оновчтой тайлбарласан хэсгийг олно уу.

• A.  Нэгнээсээ өрсөн ярих

• B. Шивэгнэж ярих

• C. Шүүмжлэн ярих

• D. Таг дуугүй суух

Жанцан гуайн гэргий ямар учраас аялагчдад аяны хүнс өгсөн бэ?

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Зочломтгой, өглөгч зантай  гэсэн санааг бичих

Дорлигийн  Жанцан гуайгаас суралцсан амьдралын ухаанаас бичнэ үү.

  ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. малаа хааш нь бэлчээх, аргал түлшээ хэдийд базаах, сааль сүүгээ хэрхэх  

Эхээс малчин айлын өдөр тутмын ажил хөдөлмөрийг илэрхийлсэн  өгүүлбэр 2-ыг   олж бичээрэй.

                1. ....................................................................................................................................................................................................................................

                2. ....................................................................................................................................................................................................................................

• A. малаа хотлуулах, морь барих ....... гэх мэт

. Өгүүлбэрийн утгыг харьцуулж, өөрийн санаа бодлоо дүгнэн бичээрэй.

• A. Аялагчид мөнгөөр морь унаж үзэхээр 100$ өгсөн, Жанцан гуай шан харамж авахгүй ээ. Зүгээр унаж үзээд яв даа гэсэн 

  “Алтан шаргал зам өлзийтэй байхыг ерөөн сүүн цацал өргөн хоцрох нутгийн хоёр буурай аялагчдын машины толинд бөртийн холдоно. гэсэн өгүүлбэрийн утгыг сайтар тунгаан бодоод, 20-30 үгэнд багтаан, тайлбарлан бичнэ үү.

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Монгол хүний сэтгэл  агуу юм гэсэн санааг гарган бичих 

   БИЧИХ ДААЛГАВАР

Өгөөмөр зан” эхэд монгол хүний зочломтгой зан, ажилч хичээнгүй байдлыг өгүүлжээ. Уг эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн  “Малч зан” сэдвээр 100-120 үгтэй эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт: Монгол хүний малаа маллах, малч зангийн талаар  товч  бичих /20-30 үг/

Гол хэсэгт: Малаа өсгөх, хайрлах ухааныг эзэмшсэн ажилсаг ард түмэн гэсэн санааг өөрт болон бусдад тохиолдсон жишээ баримтаар  дэлгэрүүлж бичих /60-70 үг/

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан, найз нартаа хандаж, ажилсаг хичээнгүй байх хэрэгтэйг уриалах  /20-30үг/

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх

1. Бог малыг нэрлэсэн хэсгийг олно уу.

• A. хонь, адуу, тэмээ

• B. хонь, ямаа, үхэр

• C. үхэр, тэмээ, адуу

• D. хонь, ямаа

 Эх дэх “чаа гэх ямаагүй, чүү гэх унаагүй” гэсэн хэлцээр ямар утга илэрхийлсэн байна вэ?

​​​​​​​

• A. хөрөнгө, хогшилоор элбэг

• B. ямаа, адуунаас бусад малтай

• C. хоосон ядуу

• D. эд хөрөнгөтэй

Үгсийн утгын тайлбарыг олж, зөв харгалзуулаарай.

a. арал                                   1. тайван дөлгөөн        

b. уужуу                                 2. холоос юмны бүдэг үзэгдэх байдал

c. бөртийх                             3. харилцан хүүрнэн ярих

d. хөөрөлдөх                        4. гол мөрний урсгал хашсан хоёр эрэг

• A. а-1, b-2, c-3, d-4  

• B. а-4, b-1, c-2, d-3  

• C. а-1, b-2, c-4, d-3

• D. а-4, b-2, c-4, d-3

“Нар хоймор ташихын хэрд гийчид аян замаа үргэлжлүүлэв” онцолсон үгийг аль үгээр соливол оновчтой вэ?

• A. үед

• B. атлаа

• C. урьд

• D. тиймээс

Эх дэх “эмнэг хангал” гэсэн хэллэгийн утгыг тайлбарлана уу.

Тайлбар .........................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Эдэлгээнд сургаагүй, догшин морь

. Аялагчдын баярлах болсон  шалтгаанаас нэрлэж  бичнэ үү.

   .................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Морь унах хүсэл нь биелсэн

Эхээс өгөөмөр,  зочломтгой занг илэрхийлсэн   өгүүлбэр 2-ыг олж  бичээрэй.

       1. ................................................................................................................................................................................................................................................................................

       2. .................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. “Монгол айлд зочилсон юм хойно аяны хүнс...” гэсээр жижиг цагаан ууттай ааруул, ээзгий тэдэнд өглөө. Шан харамж авахгүй ээ. Зүгээр л унаж үзээд яв даа.

Дорлигийн  өөрийгөө азтай хүн хэмээн бодох болсон 2-оос доошгүй шалтгааныг эхээс олж, дүгнэн  бичээрэй.

• A. Жанцан гуайн малч, ажилсаг ухаанаас суралцаж байгаа. Малтай, унаатай болсон

“Энэ бүхнийг эргэцүүлэхүй дор юугаар ч орлуулж, хэмжиж боломгүй зүйл бол эрдэнэт хүмүүний  сэтгэлийн өглөг ажээ.”  гэсэн өгүүлбэрийн утгыг сайтар тунгаан бодож, 20-30 үгэнд багтаан, тайлбарлан бичнэ үү.

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Чин сэтгэлээсээ бусдад туслах, өгөөмөр байх хэрэгтэй гэсэн санаа гарган бичих

  БИЧИХ ДААЛГАВАР

“Өгөөмөр зан” эхэд монгол хүний зочломтгой зан, ажилч хичээнгүй байдлыг өгүүлжээ. Уг эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн  “Малч ухаан” сэдвээр 100-120 үгтэй эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт: Монгол хүний малаа маллах, малч зангийн талаар  товч  бичих /20-30 үг/

Гол хэсэгт: Малаа өсгөх, хайрлах ухааныг эзэмшсэн ажилсаг ард түмэн гэсэн санааг өөрт болон бусдад тохиолдсон жишээ баримтаар  дэлгэрүүлж бичих /60-70 үг/

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан, найз нартаа хандаж, ажилсаг хичээнгүй байх хэрэгтэйг уриалан бичих  /20-30 үг/

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

С

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх

Хэдэн сум тавьж цэцэн мэргэнээ сорьдог байж вэ?

• A.Арван найм

• B.Арван найм

• C.Хорь

• D.Хорин хоёр

Эх дэх хаяа дэрлэх гэдэг үгийн  ойролцоо утгатай  хэсгийг зөв сонгоорой.

• A. Хол

• B. Алс

• C.Ойр

• D. Саахалт

Эрт үед зэвт сум хэрэглэдэг байсан ...........  зэв нүүлгэх гэж нэрлэж байж.   

• A. Тулд

• B. Харин

• C. Гэтэл

• D. Учраас

“ ... их үдийн наран төөнөх үе...”    гэсэн хэллэгийн утгыг эргэцүүлэн бодоод тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A.  өдөр дунд

• B. өглөөгүүр

• C. үүрээр

• D. үдэш

“Зэв нүүлгэх” гэж нэрлэсний учир нь юу вэ?

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A.зэвт сум хэрэглэдэг байсан учраас 

“...Ажил хийвэл дуустал, давс хийвэл уустал...”  гэсэн зүйр үгийн утгыг тайлбарлаарай.

Тайлбар: .................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Бүрэн гүйцэт хийх

Нар хүүшлэн буй зуны үдэш  Аргалантын дөрөлжид  хаяа дэрлэн буусан хэдэн цагаан гэр холоос бөмбийн харагдана. гэсэн  өгүүлбэрээс харьяалахын тийн ялгалт үгсийг олж ялган бичээрэй.

                      1...................................................................................................................               2.....................................................................................................................................

• A. Харьяалахын тийн ялгалт үг :  Аргалантын, зуны  

Өгүүлбэрийн утгыг  харьцуулан, өөрийн санаа бодлоо дүгнэн бичээрэй.

• A. Дамба өвөө шинжсэнээ дуулгаж амжсан, Гонгор хүү сурахаар болсон.

Эхэд  “... үндэсний сурын харваа  бол  үл тасрах өвийн хэлхээ юм шүү” гэж бичсэний  учрыг тунгаан бодож 20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичнэ үү.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. монгол түмний бахархал, эцэг өвгөдөөс уламжилсан үл тарсах хэлхээ учраас 

БИЧИХ ДААЛГАВАР

“Өвийн хэлхээ” эхэд үндэсний өв соёлоос суралцан өвлөн  үлдэхийн чухлыг Гонгор хүүгийн дүрээр  төлөөлүүлэн дүрслэн бичжээ. Энэ эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн “Миний мөрөөдөл” сэдвээр 100-120 үгтэй  эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт: Өөрийн мөрөөдлөө товч танилцуулж бичих

Гол хэсэгт: Мөрөөдлөө биелүүлэхийн тулд ямар зорилготой байгаагаа мөн хэр хичээж байгаа талаараа дэлгэрэнгүй бичих

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан мөрөөдөл, зорилго бол амжилт  юм гэдгийг өөрийн санаа бодлоор дүгнэн бичих

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….................................................................................................................

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх

“Баяр гийх” гэдэг үгийн эсрэг утгатай үгийг сонгоорой.

• A. ихэд баярлах

• B. баярлаж хөөрөх

• C. гуниг төрөх

• D. баяр гуниг хослох

Эх дэх мундахгүй гэдэг үгийн утгад тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A. бага

• B. ховор

• C. хомс

• D. их

Эхэд өгүүлснээр мэргэн Дамбын нүдэнд  баяр гийсний учир нь юу байв?

• A.Гонгор ажилд сайн учраас 

• B. Гонгор сайн харваач учраас 

• C.Гонгор сурын харваа сурах болсон

• D.Гонгор бусдад тусалдаг учраас

.   Гонгор хүү эцгийн хамт алд цэнхэр хадаг өвөртлөн өвгөнийхийг зорьсны учир нь юу байв? Тохирох хэсгийг сонгоорой.

• A.Дамба өвөөтэй танилцах гэж 

• B.Багш, шавийн барилдлага барих гэж 

• C.Нум сум сонирхох гэж

• D.Харваж үзэх л гэж

.    Болцуут сумны  тухай Дамба өвөө юу гэж  хуучилсан  бэ?

 ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Хожуу үүссэн тухай

“... хөл газар хүрэхгүй...” гэсэн хэлц үгийн утгыг тайлбарлаарай.

Тайлбар: .................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A. Баярлах

Нар хүүшлэн буй зуны үдэш  Аргалантын дөрөлжид  хаяа дэрлэн буусан хэдэн цагаан гэр холоос бөмбийн харагдана.гэсэн өгүүлбэрээс өгөх оршихын болон гарахын тийн ялгалт үгийг олж ялган бичээрэй.

                      1...........................................................................................................                          2..............................................................................................................................

• A. Өгөх оршихын тийн ялгалт үг :  дөрөлжид                                                 Гарахын тийн  ялгалт үг: холоос

Өгүүлбэрийн утгыг  харьцуулан, өөрийн санаа бодлоо дүгнэн бичээрэй.

• A. Гонгор хүү өвгөнийг зорьсон, Дамба өвөө баярласан

Энэ эхийг яагаад “ Өвийн хэлхээ” гэж нэрлэсний учрыг тунгаан бодож 20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичнэ үү.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A.монгол түмний бахархал, эцэг өвгөдөөс уламжилсан үл тарсах хэлхээ учраас 

 БИЧИХ ДААЛГАВАР

“Өвийн хэлхээ” эхэд үндэсний өв соёлоо уламжлуулан хойч үедээ үлдээхийн чухлыг мэргэн хэмээн хүндлэгдсэн Дамба өвөөгийн дүрээр төлөөлүүлэн дүрслэн бичжээ. Энэ эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн “Миний хүсэл” сэдвээр 100-120 үгтэй  эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт: Үндэсний өв соёлоос суралцах нь яагаад чухал болохыг товч танилцуулж бичнэ. |20-30 үгтэй\

Гол хэсэгт:  Үндэснийхээ өв соёлоос суралцах тулд ямар зорилготой байгаагаа мөн хэр хичээж байгаа талаараа дэлгэрэнгүй бичнэ. \60-70 үгтэй\

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан хүсэл, зорилго бол амжилт юм  гэдгийг өөрийн санаа бодлоор дүгнэн бичнэ. \20-30 үгтэй\

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………................................................................................................................

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх

Эх дэх “...моддын хожуул нь хөл, гар ургачихсан гэрийн гадаа  ирээд бөөн бөөн нулимс унаган...” гэсэн хэсэгт ямар дүрслэл ашигласан байна вэ?

• A. зүйрлэл

• B.ихэсгэл

• C.хүншүүлэл

• D. багасгал

Үгсийн утгын тайлбарыг олж, зөв харгалзуулсныг сонгоорой.

                        а. унагах                                             1. биеэс хөлс гарах

                        b. хөлрөх                                            2. Өө сэвгүй тохирох

                        c. тайрах                                             3. дээрээс доош алдах

                        d. таарах                                             4. хасах, богино болгох

• A. a-1, b-3, c-2, d-4   

• B. a-3, b-1, c-4, d-2

• C.  a-2, b-3, c-4, d-1      

• D. a-3, b-2, c-1, d-4

“Байгаль дэлхийдээ энэрэлгүй хүйтэн сэтгэлээр хандсаныг нь................... Сүрэнд дургүй хүрч байсан” гэсэн өгүүлбэрүүдийн цэгийн оронд  аль үг нь тохирох вэ?

• A. бодохоор

• B. харин

• C. тулд

• D. үед

Сүрэнгийн айх болсон шалтгаан нь юу байв? Эргэцүүлэн бодоод тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A.өглөө эрт гарч, мал дагасан   

• B.ам нь их цангасан   

• C.таагүй зүүд зүүдэлсэн   

• D.Доржбал сумын төв явсан

Яагаад?, ямар учраас? гэсэн асуух үг ашиглан Сүрэнгийн мод тарих болсон шалтгааныг илрүүлэх 1 асуулт зохиогоорой. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Сүрэн ямар учраас мод тарих болсон бэ?, Сүрэн яагаад мод тарих болов? гэх мэт

“...ум хумгүй”  гэсэн хэлц  үгийн утгыг тайлбарлаарай.

Тайлбар: ........................................................................................................................................

• маш хурдан

“...бид хоёрын унагасан моддын хожуул нь .......,  .............  ургачихсан гэрийн гадаа  ирээд бөөн бөөн нулимс унаган...” гэсэн өгүүлбэр дэх цэгийн оронд тохирох нэр үг 2-ыг олж бичээрэй.

                      1....................................................    2.........................................................

• гар, хөл гэх мэт

Өгүүлбэрийн утгыг  харьцуулан, өөрийн санаа бодлоо дүгнэн бичээрэй.

• A.айж сэтгэл ньтавгүйтсэн, аргадаж мод тарих болсон

“Уулын эзэн ургаа модоо тайрахаар харамссан байж таарлаа.” гэсэн өгүүлбэрийн утгыг  тунгаан бодож 20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичнэ үү.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• A.Байгаль дэлхий эзэнтэй, Байгаль дэлхийгээ хайрлах ухаан юм. гэсэн санааг гарган бичих

БИЧИХ ЧАДВАРЫН  ДААЛГАВАР

 “Зүүд” эхэд байгаль дэлхий, эх нутгийнхаа ногоон ой, модыг  хайрлан хамгаалах нь чухал гэсэн санааг илэрхийлэн  бичжээ. Энэ эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн “Ой модоо хамгаалъя” сэдвээр 100-120 үгтэй  эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт: Өөрийн сайн мэдэх ой, модны  тухай сонирхуулах зүйлээ товч танилцуулж бичих \20-30 үг\

Гол хэсэгт:  Ургаа мод, ногоон ойг  хайрлах нь чухал талаар дэлгэрэнгүй бичих \60-70 үг\

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан ой модоо  хайрлан хамгаалахыг найз нартаа хандан уриалж  бичих \20-30 үг\ ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх

Эх дэх “...цавчигдсан мөчрөөрөө намайг ороолгож байна” гэсэн хэсэгт ямар дүрслэл ашигласан байна вэ?

• A.амьдчилал  

• B.ихэсгэл    

• C.зүйрлэл      

• D.багасгал 

Үгсийн утгын тайлбарыг олж, зөв харгалзуулсныг сонгоорой.

                        а. шогших                                           1. зүглэх, чиглэх

                        b. хандах                                            2. дээрээс доошлуулах  

                        c. дүүргэх                                           3. морины алхаа, гишгэдэл

                        d. буулгах                                           4. дундыгаа дүүрэн болгох

• A.a-1, b-3, c-2, d-4

• B.a-3, b-1, c-4, d-2

• C.a-2, b-3, c-4, d-1 

• D.a-3, b-2, c-1, d-4

“Амны цангаа гаргах .................. өнгөрсөн шөнийн  зүүдээ бодно” гэсэн өгүүлбэрүүдийг аль холбоосоор холбож бичих вэ?

• A.тулд   

• B. иймээс   

• C.бөгөөд 

• D.тул

Сүрэнгийн зүүдлэх болсон шалтгаан нь юу байв? Эргэцүүлэн бодоод тохирох хэсгийг зөв сонгоорой.

• A.мал дагасан   

• B.ам нь цангасан       

• C.мориор шогшсон     

• D.мод тайрсан

Яагаад?, ямар учраас? гэсэн асуух үг ашиглан Сүрэнгийн айх болсон шалтгааныг илрүүлэх 1 асуулт зохиогоорой. ......................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................

• Сүрэн ямар учраас айх болсон бэ?, Сүрэн яагаад айв? гэх мэт

“...үнхэлцэг хагарах” гэсэн хэлц үгийн утгыг тайлбарлаарай.

Тайлбар: ........................................................................................................................................

• Айх

“...найз минь чи ........., ..................  авахгүй дээ. Уулын эзэн ургаа модоо тайрахаар харамссан байж таарлаа.” гэсэн өгүүлбэр дэх цэгийн оронд тохирох нэр үг 2-ыг олж бичээрэй.

                      1....................................................    2.........................................................

• унанги, хожуул гэх мэт 

Өгүүлбэрийн утгыг  харьцуулан, өөрийн санаа бодлоо дүгнэн бичээрэй.

• Хүйтэн сэтгэлээр хандсан, өрөвдсөн

“Бид уул ус, ургамал мод, хөрс шороогоо эзний сэтгэлээр хайрлах учиртай сан.” гэсэн хэсгийн  учрыг тунгаан бодож 20-30 үгэнд багтаан тайлбарлан бичнэ үү.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Уул ус, ургамал модоо хүн бүр  хайрлах, бид эх орон, байгаль дэлхийдээ эзэн нь байх гэсэн санааг гарган бичих 

 БИЧИХ ЧАДВАРЫН ДААЛГАВАР

 “Зүүд” эхэд байгаль эх дэлхий, амьдарч байгаа  нутгийнхаа ногоон ой, модыг  хайрлан хамгаалах нь чухал гэсэн санааг илэрхийлэн  бичжээ. Энэ эхийн бичлэгийн арга барилыг дуурайн “Ногоон төгөл” сэдвээр 100-120 үгтэй  эх зохион бичээрэй.

Эхлэл хэсэгт: Өөрийн сайн мэдэх ой, модны  тухай сонирхуулах зүйлээ товч танилцуулж бичих \20-30 үг\

Гол хэсэгт:  Ургаа мод, ногоон ойг  хайрлах нь чухал талаар дэлгэрэнгүй бичих \60-70 үг\

Төгсгөл хэсэгт: Эхлэл болон гол хэсгийн мэдээлэл дээр тулгуурлан ой модоо  хайрлах нь эх орноо хайрлаж байгаа хэрэг  юм  гэдгийг өөрийн санаа бодлоор дүгнэн бичих \20-30 үг\

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Тухайн сэдэвт тохирсон эхийг бичсэн байх