ДААЛГАВРЫН САН

Нээлттэй даалгавар (Нийт: 19,976)

Анги:

Агуулга:

Дэд агуулга:

Төрөл:

Үнэлгээний зорилт:

Даалгаварын хэлбэр:

Дугаар:

Оноо:

Хугацаа:

Х.Э чадамж

Х.Э.Чадвар

Ч.Алхам

Т.М.Түвшин

Ү. нэгж

Суралцахуйн ҮД

Шалгуур

Гүйцэтгэл Т

Оноо: 2 №: 19734

Багц даалгавар

i. 1 ба 2

ii. 3 ба 4

Оноо: 2 №: 19735

Багцын даалгавар

i. 8, ажлын уусмалын эзлэхүүн 0 байна.

ii. 5. индикаторын өнгө хувирсан алхам

Оноо: 2 №: 19736

Багцын даалгавар

i. HCl + NaOH → NaCl + H₂O

ii. 0.1

Оноо: 2 №: 19730

Багц даалгавар

ai.4 ба 1

aii. 2 ба 3

Оноо: 2 №: 19732

Багцын даалгавар

bi. 6- ажлийн уусмалын эзлэхүүн 0 байна.

bii. 7-индикаторын өнгө хувирсан

Оноо: 2 №: 19733

Багцын даалгавар

i. HCl + NaOH → NaCl + H₂O

ii. 0.1

Оноо: 2 №: 19601

Багц даалгавар

Манж чин улс эдгээр байгууллагуудыг монголд байгуулсны шалтгааныг 2 үндэслэлээр тодорхойлж бичнэ үү.

..................................................

...........................................................

Монголыг алдахгүй байх

Монголыг бүрэн хараа хяналтдаа байлгах

Оноо: 2 №: 19600

Багц даалгавар

Дараах ойлголтыг тайлбарлаж бичнэ үү. [2 оноо]

а. цагдан сэргийлэх хороо-

в. ой модны түрээс-

а. Аюулгүй байдлыг хангах газар

в. Ойн мод хариуцсан газар

Оноо: 1 №: 19599

Багц даалгавар

Мэдээллийг анхааралтай уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

Манж Чин улс Монголд шинээр цэрэг бэлтгэх газар, цагдан сэргийлэх хороо, ой модны түрээсийн ерөнхий ба салбар хороо, эрүүлийг хамгаалах хороо, хэмжээт засгийн явдлыг хянан байцаах хороо гэх зэрэг хорь орчим албан газрыг байгуулсан юм..

а) Цэрэг бэлтгэх газар юуг хэлж байна вэ? Асуултанд хариулж бичнэ үү.

...................................

Цэргийн сургууль

Оноо: 1 №: 19596

Багц даалгавар

Мэдээллийг анхааралтай уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“Манж нар үй олон хятад тариачдыг Монгол газар ирүүлж, газар хагалуулж, тариа тариулах нэрийдлээр нүүлгэн шилжүүлэх болов ”.

а) Дээрх улсуудаас аль нь эзэн улс вэ? Асуултанд хариулж бичнэ үү.

...................................

Манж чин гүрэн

Оноо: 2 №: 19597

Багцын даалгавар

Дараах үгсийн утгыг тайлбарлана уу.

Монгол газар-

Үй олон-

А.Монгол нутаг

В. Маш олон

Оноо: 2 №: 19598

Багцын даалгавар

Монгол газар хятад иргэдийг олноор нь нүүлгэн суулгах болсон 2 шалтгааныг тодорхойлж бичнэ үү.

..................................................
...............................................................

Монголчуудыг хятадчилан уусгах

Монголчуудыг үгүй хийх

Оноо: 1 №: 19593

Багц даалгавар

Мэдээллийг анхааралтай уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“Хятадын аль мужаас худалдаачин, цэрэг иргэн ирэхэд тохиромжтой их зам буй, яарамвчлан төмөр зам байгуулбал хаанаас залгаж тавих үэргийг байцаажээ”.

Муж гэж юуг хэлж байна вэ? Асуултанд хариулж бичнэ үү.

...................................

Засаг захиргааны нэгж

Оноо: 2 №: 19594

Багцын даалгавар

Дараах үгсийн утгыг тайлбарлана уу. [2 оноо]

худалдаачин-

их зам-

А. худалдаа, наймаа эрхлэгч

В. гол зам

Оноо: 2 №: 19595

Багцын даалгавар

Монголд цэрэг, иргэн оруулах болсон шалтгааныг 2 үндэслэлээр тодорхойлж бичнэ үү.

..................................................
...............................................................

Монголчуудыг бослого, тэмцэл гарахаас сэргийлж цэрэг оруулах

Хятад иргэд оруулж монголчуудыг уусгах зорилготой.

Оноо: 1 №: 19590

Багц даалгавар

Мэдээллийг анхааралтай уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

1907 онд Манжийн төрөөс монгол хошуудын талаар тусгай судалгаа хийв. Үүнд ”Худалдааны иргэд хэд, хашаа хүрээ буй эсэх? ямар газар гадаадын хүмүүс голлон худалдаалдаг буюу худалдвал ашигтай, цаашид худалдаачдыг хэрхэн ирүүлэх ”.

а) Тухайн үед монголд хаанахын иргэд голлон худалдаа хийж байсан бэ? Асуултанд хариулж бичнэ үү.

................................

A.Хятад худалдаачид

Оноо: 2 №: 19591

Багцын даалгавар

b) Уг судалгааг Чингисийн хэдэн онд хийсэн бэ? Мөн Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалаас хэдэн жилийн өмнө болсон бэ?

..............................................
..............................................

Чингисийн 746 онд болсон

4 жилийн өмнө

Оноо: 2 №: 19592

Багцын даалгавар

Манжийн төрөөс тусгай судалгаа явуулах болсон шалтгааныг 2 үндэслэлээр тодорхойлж бичнэ үү.

..................................................
...............................................................

Хятад худалдаачдыг олноор оруулах

Монголчуудыг хятад худалдаачдаар дарлаж мөожих эрхэндээ байлгах

Оноо: 1 №: 19587

Багц даалгавар

Мэдээллийг анхааралтай уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

1907 онд Манжийн төрөөс монгол хошуудын талаар тусгай судалгаа хийв. Үүнд ”Хятад иргэд ба монголчуудын тарианы газрын хэмжээ, тарьдаг тариа атаршсан газрыг сэргээж хятад иргэдээр хагалбарлуулбал болох эсэх, сул газрыг тодорхойлох.”.

а)”Монгол хошуу” гэж юуг хэлж байна вэ? Асуултанд хариулж бичнэ үү.

...................................

A.Монгол дахь засаг захиргааны нэгж

Оноо: 2 №: 19588

Багцын даалгавар

Дараах 2 үгийн утыг тайлбарлаж бичнэ үү

атаршсан газар-

хагалбарлах-

A.

Хагалаагүй газар.

Газар хагалах

Оноо: 2 №: 19589

Багцын даалгавар

Манжийн төрөөс яагаад энэ судалгааг авах болсон шалтгааныг 2 үндэслэлээр бичнэ үү.

..................................................
...............................................................

A.

Монгол газарт хятад иргэдийг суурьшуулах

Монгол нутагт хятад иргэдээр тариа тариулах зоринлготой

Оноо: 4 №: 19668

Эхэд суурилсан даалгавар

Цаст уулын чулуу

Би анх гаднаас захидал авсан мөчөө хүнд хэрэгтэй болж эхэлсэн үе гэж санадаг. Тэгж санаснаасаа ч болсон уу, өөр хадгалах хогшилгүйдээ ч тэгсэн үү, бусдааас авсан бүхий л захидлыг нандигнан цуглуулж эхэлсэн бөгөөд аргалын утаанд олон жил утагдсан зандангийн өнгөтэй болсон гоёмсог шоголд тэднийгээ хадгалах болсон юм.

Бидний багад эмээ энэ шоголд “Алтангэрэл” –ээ хийж дэрэн тушаагаа тавиад тэнгэр дуугарах бүрий аянгын дуутай зэрэгцэн түүгээрээ адислана. Уулга алдахдаа ч чанга буулгачихдаг юм уу, хааяа заримдаа толгой дүүртэл адислахад нь нөгөө аянга нь буучихав уу гэж бодогдох удаа ч байсан. Эмээ минь адислаж дуусаад биднийгээ тэнгэрийн дуунаас аварчихлаа гэж боддогсон уу, Жавхлант хайрханыхаа оройд буух аянгын хүчийг тэр л уулынхаа үр сад болох бидний толгойд сарниан тарааж байна ч гэж санадаг байсан уу, их л юм бүтээчихсэн бололтой суудагсан.

Эмээг өөд болоход “Алтангэрэл” нь яасан ч юм бэ, бүү мэд энэ л шогол нь үлдчихээд, эхлээд дүү нар шагай хурааж, дараа нь би захиа хийх болсон юм.

Одоо энэ хайрцаганд гурван зуугаад захидал буй. Энэ дотор инээд баяр, учраа болзоо, үхэл хагацал, уур унтуу, ер хүний орчлонд байдаг бүхэн биесээ дэрлэн нойрсох боловч тагийг нь онгойлгох төдийд олон жил барьсан эсгий туурганы өнгөт цааснууд нь амь орон, шөнө дөл түргэн жагсаал авсан цэргийн хуаран шиг дүрхийн шавигналдана. Тэгээд олон янзын хэлээр бие биенээсээ өрсөн: инээж, уйлж, ярьж, зөвлөж гуйж, зүхэж эхэлнэ. Хичнээн янзын араншин, хичнээн бодол, мөрөөдөл, цөхрөл энэ жаахан хайрцаганд багтана вэ? Ганцхан захидлын түүхийг өгүүлсүгэй.

Хортой харандааны үзүүр норгон байж бичсэн энэ нэгэн захидал Данзан гуайнх. Хэдэн ч өдөр юм бэ, амран амран байж бичсэн энэ хэдэн мөрөнд дүрмийн хувьд зөв бичсэн нэг ч үг байхгүй мөртлөө бүхэлдээ хорвоотой тэнцэх үнэ байлаа.

Данзан гэдэг энэ тангад хүн хэзээ ямар хувь зохиолоор цаст уулнаасаа бууж ирээд говийн тэрхүү элс шуурсан хонхорт хоргодох болсныг хэн ч мэддэггүй. Мөнхийн хүрэн цохио, Гурван Хөвсгөлийн уултай адил заавал байх ёстой юмны нэг мэт бодоцгоодог байжээ. Дөчөөд оноос хойш хорин жилийн дотор сумын сургуулиар дамжиж гарсан олны дунд Данзан гуайн хийсэн хоол, чанасан боовноос амсаагүй нь нэгээхэн бээр үгүй. Бас “Буга согоо” хэмээх түвд дуу дуулахыг нь сонсоогүй хүн тэдний дунд байхгүй биз ээ. Сургуулийн улаан буланд үдэшлэг хийх болгонд Данзан гуай хэдийнээ ирээд суучихсан байх бөгөөд үдэшлэгийн ажиллагаа талдаа орохын анзаанд зарлан удирдагч голлуулж тавьсан улаан бүтээлэгтэй ширээ түшин зогсож , шалнаас боссон тоос, хүүхдүүдийн шуугиан хоёр намдахыг жаал хүлээж байснаа:

Одоо тогооч Данзан гуайн авьяасыг үзье! гэж цангинуулан хэлэхэд Данзан гуай инээмсэглэн босож ирээд:
За одоо би “Буга согоо” гэж түвд ардын дуу дуулна гэж үргэлж дэргэд нь байдаг биднээс өөр хэн ч ойлгохгүй хэлээр хэлээд дуулж гарна. Бид Данзан гуайн ярьсныг ойлгох болсноо түвд хэлтэй болсны дайтай бодож явсан удаа ч буй. Хад чулуу шиг хүдэр том биетэй тэр өвгөн зангилаатай гарын дайны том хамраа өргөн урамдах дүр үзүүлж, хураагаараа цагираг гарган нүдэндээ барьж худлаа юм шиг бархиран дуулахад нь хүүхдүүд алиалж байна гэж бодоход дэмий л инээлдэж байдагсан. Данзан гуай энэ л дуугаа дуулах гэж үдэшлэгт ирдэг байжээ. Хааяа гаднаас зочидтой үед Данзан гуайн авьяасыг үзэх уламжлалт ноймроо мартаж орхивол өөрөө сануулж байгаад дуулна. Дуулж байхад нь онигор нүднээс нэгэн харам цэхэр нулимс сэмээрхэн мөлхөн гарч ирээд ичингүйрхэх мэт түр саатан зогссоноо гэнэт ухасхийгээд зовхины доод гүн нугалаа руу орж алга болно. Манай нутгийнхнаас “Данзан гуайг мэдэх үү!” гэж асуувал бүгд “сайн мэднэ” гэлцэх биз. Гэхдээ тэрхүү ичимхий цэхэр нулимсыг ажиглаж мэдсэн хүн тийм ч олон байхгүй бизээ.

Дотуур байрныхан гэдэг цатгалан ч дандаа санаа нь дундуур явдаг хойно доо, гал тогооны өрөөгөөр гүйж, тогоочид шадарлах хүүхэд мундахгүй. Данзан гуай өөрөө ээлжээр дуудаж хамжаа авна.

Би нэг өдөр ээлжиндээ хуушуур хийлцэж байгаад:

Та яагаад дуу дуулахдаа уйлдаг юм бэ? гэж асуухад Данзан гуай гэмшингүй инээмсэглэж, нэг санаа алдсанаа эргэж устай шүүрээр хуушуур утган пис пас хийтэл тос шажигнуулаад тодорхой юм хэлсэнгүй. Би ч дахиж асуухаа мартаж орхисон билээ. Гэтэл тэр асуултын хариу бүр хожим олоон жилийн дараа ирсэн нь тэрхүү харандаагаар бичсэн захидал байлаа. Тэр захидалд: “- Чи намайг нутгийн дуу дуулахдаа яагаад уйлдаг юм бэ?” гэж асууж байсан. Одоо ойлгож байна уу?” гэжээ.

Тийм ээ, би ойлгосон. Карпатын ууланд бэлцгэр ногоон навчсын сүүдэрт амарч суухдаа ч Бессрабийн толгодод усан үзмийн цэцэрлэгээр зугаалж явахдаа ч, их уст Севанд гараа угааж, нарны цус шиг Араратын шимийг хүртэж байхдаа ч араанд минь шажигнаж байдаг шаргал элс, багын тоглоом өрөөстэй улаан дэлүүд, тэмээний мөрөөр давс шүдэлдэг Сайн төгрөгийн тойрмыг огтоос мартаж үзээгүй ээ.

Сургууль төгсөж ирээд би ижил олон толгодын маань нэг нь байхгүй юм шиг Данзан гуайгаа ихэд үгүйлж билээ.

Явуулын уул байгаад нүүчихсэн юм шиг санагдаад байхлаар шарил дээр очлоо. Эгэл нэгэн заяа, эгэл нэгэн чулуу байлаа. Чулуу хүртэл нутгаа санадаг ажээ.

Ж.Лхагва

Эхээс “Эх нутаг гэдэг хаа ч явсан санаанаас гардаггүй ээ юм” гэсэн санааг илэрхийлсэн өгүүлбэрийг олж бичээрэй. /4 оноо/

………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………..........................................................................................

Данзан гуай төвөд ардын дуу “Буга согоо” дууг дуулахдаа ичимхий цэхэр нулимс унагана

Карпатын ууланд бэлцгэр ногоон навчсын сүүдэрт амарч суухдаа ч

Бессрабийн толгодод усан үзмийн цэцэрлэгээр зугаалж явахдаа ч,

их уст Севанд гараа угааж, нарны цус шиг Араратын шимийг хүртэж байхдаа ч

араанд минь шажигнаж байдаг шаргал элс, багын тоглоом өрөөстэй улаан дэлүүд, тэмээний мөрөөр давс шүдэлдэг Сайн төгрөгийн тойрмыг огтоос мартаж үзээгүй ээ

Оноо: 3 №: 19669

Эхэд суурилсаны даалгавар

Данзан гуайн хэлсэн үг, хийсэн үйлээс зан төрхийг тодорхойлоорой. /3оноо/

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Хэлсэн үг – төвөд ардын дуу “буга согоо”-г дуулна, “-Чи намайг нутгийн дуу дуулахдаа яагаад уйлдаг юм бэ?” гэж асууж байсан. Одоо ойлгож байна уу?

Хийсэн үйлдэл – цаст уулаас бууж ирээд говьд хорогдсон, хүүд захиа бичсэн, дуулахдаа ичимхий цэхэр нулимс унагана,

энгийн нэгэн чулуу болсон ч эх нутгаа үгүйлэн санасан нэгэн байжээ.

Оноо: 4 №: 19670

Эхэд суурилсаны даалгавар

Өгүүлбэрүүдийн дүрслэлийн аргыг тодорхойлж, ямар учир ийнхүү дүрслэн бичсэн болохыг тайлбарлаарай. /4оноо/

Захидлууд олон янзын хэлээр бие биенээсээ өрсөн: инээж, уйлж, ярьж, зөвлөж, гуйж, зүхэж эхэлнэ. ............................................................................................................................................................................................................................................................
Данзан гуайг Мөнхийн хүрэн цохио, Гурван Хөвсгөлийн уултай адил заавал байх ёстой юмны нэг мэт бодоцгооно. ............................................................................................................................................................................................................................................................

“инээж, уйлж, ярьж, зөвлөж, гуйж, зүхэж эхэлнэ” гэсэн үгсийг ашиглан зохиолч хүншүүллийн аргаар хүний амьдралын баяр гунийг өгүүлсэн олон захидлыг шоголдоо хадгалсан гэсэн санааг илэрхийлжээ.

Дандаа бидэнтэй хамт байдаг гэсэн санааг гаргахдаа зохиолч нутгийн уулстайгаа адилтган бичжээ

Оноо: 4 №: 19671

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолд өгүүлэгдэж буй дүрүүд зохиолын утга санаанд хэрхэн нөлөөлж байгааг тайлбарлаарай./4оноо/

Данзан өвгөн – .........................................................................................................................................................................................................................................................
Хүү: ..........................................................................................................................................................................................................................................................................

Чулуу хүртэл дотроо нуугдан уйлж нутгаа санаж байдаг гэсэн санааг илэрхийлэхдээ зохиолч Данзан өвгөний дүрийн үг үйлдлийг ашиглажээ.

Эх нутгаа ертөнцийн хаа ч явсан үгүйлэн санаж тэмүүлж байдаг гэдэг санааг гаргахдаа хүүгийн үг үйлдлээр илэрхийлжээ.

Оноо: 3 №: 19672

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэр дэх холбогдсон аргыг таньж, өгүүлбэрийг бүтцийг тодорхойлоорой

Карпатын ууланд бэлцгэр ногоон навчсын сүүдэрт амарч суухдаа ч, Бессрабийн толгодод усан үзмийн цэцэрлэгээр зугаалж явахдаа ч, их уст Севанд гараа угааж, нарны цус шиг Араратын шимийг хүртэж байхдаа ч, араанд минь шажигнаж байдаг шаргал элс, багын тоглоом өрөөстэй улаан дэлүүд, тэмээний мөрөөр давс шүдэлдэг Сайн төгрөгийн тойрмыг огтоос мартаж үзээгүй ээ.

холбогдсон арга .............................................................................................................................................................................................................................
Өгүүлбэрийн бүтэц .......................................................................................................................................................................................................................

“амарч суухдаа, зугаалж явахдаа, гараа угааж, хүртэж байхдаа, шажигнаж байдаг, тоглоом өрөөстэй, давс шүдэлдэг, огтоос мартаж үзээгүй ээ.” гэсэн өгүүлбэрүүдийг зэрэгцүүлэх /угааж/ болон угсруулан холбох аргаар холбон бичжээ.

Холимог нийлмэл өгүүлбэр

Оноо: 2 №: 19673

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын гол санааг түлхүүр өгүүлбэрээр тодорхойлоорой. /2 оноо/

Эгэл нэгэн заяа, эгэл нэгэн чулуу. Чулуу хүртэл нутгаа санадаг ажээ.

Оноо: 5 №: 19674

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэрийг уншаад кирил бичгээр бичээрэй.

Д. Равжаа

Арслан мэт ноёдыг

Барс мэт түшмэд дагах

Барс мэт ноёдыг

Чоно мэт түшмэд дагах...

Оноо: 25 №: 19675

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын агуулга, санааг ургуулан бодоод 250-280 үгэнд багтаан “Зүүднээс уяатай эх нутаг” сэдвээр тайлбарлан дүрсэлсэн эх зохион бичээрэй. Бичгийн хэв оноонд нөлөөлөх тул сайхан бичээрэй.

Оноо: 4 №: 19660

Эхэд суурилсан даалгавар

Цаст уулын чулуу

Одоо тогооч Данзан гуайн авьяасыг үзье! гэж цангинуулан хэлэхэд Данзан гуай инээмсэглэн босож ирээд:
За одоо би “Буга согоо” гэж түвд ардын дуу дуулна гэж үргэлж дэргэд нь байдаг биднээс өөр хэн ч ойлгохгүй хэлээр хэлээд дуулж гарна. Бид Данзан гуайн ярьсныг ойлгох болсноо түвд хэлтэй болсны дайтай бодож явсан удаа ч буй. Хад чулуу шиг хүдэр том биетэй тэр өвгөн зангилаатай гарын дайны том хамраа өргөн урамдах дүр үзүүлж, хураагаараа цагираг гарган нүдэндээ барьж худлаа юм шиг бархиран дуулахад нь хүүхдүүд алиалж байна гэж бодоход дэмий л инээлдэж байдагсан. Данзан гуай энэ л дуугаа дуулах гэж үдэшлэгт ирдэг байжээ. Хааяа гаднаас зочидтой үед Данзан гуайн авьяасыг үзэх уламжлалт ноймроо мартаж орхивол өөрөө сануулж байгаад дуулна. Дуулж байхад нь онигор нүднээс нэгэн харам цэхэр нулимс сэмээрхэн мөлхөн гарч ирээд ичингүйрхэх мэт түр саатан зогссоноо гэнэт ухасхийгээд зовхины доод гүн нугалаа руу орж алга болно. Манай нутгийнхнаас “Данзан гуайг мэдэх үү!” гэж асуувал бүгд “сайн мэднэ” гэлцэх биз. Гэхдээ тэрхүү ичимхий цэхэр нулимсыг ажиглаж мэдсэн хүн тийм ч олон байхгүй бизээ.

Би нэг өдөр ээлжиндээ хуушуур хийлцэж байгаад:

Та яагаад дуу дуулахдаа уйлдаг юм бэ? гэж асуухад Данзан гуай гэмшингүй инээмсэглэж, нэг санаа алдсанаа эргэж устай шүүрээр хуушуур утган пис пас хийтэл тос шажигнуулаад тодорхой юм хэлсэнгүй. Би ч дахиж асуухаа мартаж орхисон билээ. Гэтэл тэр асуултын хариу бүр хожим олоон жилийн дараа ирсэн нь тэрхүү харандаагаар бичсэн захидал байлаа. Тэр захидалд: “- Чи намайг нутгийн дуу дуулахдаа яагаад уйлдаг юм бэ?” гэж асууж байсан. Одоо ойлгож байна уу?” гэжээ.

Сургууль төгсөж ирээд би ижил олон толгодын маань нэг нь байхгүй юм шиг Данзан гуайгаа ихэд үгүйлж билээ.

Ж.Лхагва

Данзан гуайн дүр төрхийг тоочин бичээрэй. /4 оноо/

………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………..........................................................................................

Хад чулуу шиг хүдэр том биетэй

Заггилаатай гарын дайны том хамартай

Онигор нүдтэй

Доод зовхи нь гүн үрчлээтэй

Оноо: 3 №: 19661

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дүрийн хэлсэн үг, хийсэн үйлдлээр хүүгийн зан төрхийг тодорхойлоорой. /3оноо/

Хэлсэн үг – та яагаад дуу дуулахдаа уйлдаг вэ?

Хийсэн үйлдэл – захиаг нь хадгалсан, нутагтаа ирээд Данзан гуайн шарил дээр очсон.

зэргээс харахад хүү их ажигч сониуч төдийгүй, эх орон элгээ нутгаа санахын ухаарлыг өгсөн Данзан гуай /тэр захиа/ -г үргэлж хүндэтгэн, үгүйлж явдаг байна.

Оноо: 4 №: 19662

Эхэд суурилсаны даалгавар

Өгүүлбэрүүдийн дүрслэлийн аргыг тодорхойлж, ямар учир ийнхүү дүрслэн бичсэн болохыг тайлбарлаарай. /4оноо/

Шогол дотор буй гурван зуугаад захидал инээд баяр, учраа болзоо, үхэл хагацал, уур унтуу, ер хүний орчлонд байдаг бүхнийг дэрлэн нойрсоно. ............................................................................................................................................................................................................................................................
Данзан гуайн нүднээс нэгэн харам цэхэр нулимс сэмээрхэн мөлхөн гарч ирээд ичингүйрэх мэт түр саатаснаа ухасхийн зовхины гүн нугалаа руу орж алга болно. . ............................................................................................................................................................................................................................................................

Шогол доторх хүний амьдралын олон зүйлийг бичсэн гэсэн санааг илэрхийлэхдээ зохиолч захиа дэрлэн нойрсоно гэж амьдчилан бичжээ.

Хүн бүрд харагдахгүй урсах тэр нулимс гэсэн санааг илэрхийлэхээ ичингүйрэх мэт гэсэн адилтгалын арга, үл мэдэгдэн гарна гэдэг санааг илэрхийлэхдээ “сэмээрхэн мөлхөх, ухасхийн орно” гэсэн үгээр амьдчилан дүрсэлжээ.

Оноо: 4 №: 19663

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын үйл явдал өрнөж буй орон нь дүрийг тодруулахад яаж нөлөөлж байгааг тайлбарлаарай./4оноо/

Данзан өвгөн:

.............................................................................................................................

............................................................................................................................

Хүү:

............................................................................................................................

.............................................................................................................................

Хэзээ ямар зохиолоор цаст уулнаас бууж ирээд говийн элс шуурсан хонхорт хорогдсон гэдгээр Данзан гуайг эх нутаг элгэн олноо санан, ичимхий цэхэр нулимс унагаж, энгийн нэгэн чулуу болсон ч нутгаа санан өндөлзөн байдаг хэмээн дүрслэхэд нөлөөлсөн байна.

Бага балчир насандаа байхдаа харсан тэр төвөд өвгөний цэхэр ичимхий нулимсын учрыг өөрөө олон газраар явахдаа л ойлгож, тэр ухаарал хайрласан өвгөнийг өнөөдөр болтол сэтгэлдээ хайрлан үгүйлэх болж, эх орноо санах сэтгэлтэйгээ нандигнах болжээ.

Оноо: 3 №: 19664

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэр дэх холбогдсон аргыг таньж, өгүүлбэрийг бүтцийг тодорхойлоорой

Дуулж байхад нь онигор нүднээс нэгэн харам цэхэр нулимс сэмээрхэн мөлхөн гарч ирээд ичингүйрхэх мэт түр саатан зогссоноо гэнэт ухасхийгээд зовхины доод гүн нугалаа руу орж алга болно.

холбогдсон арга .............................................................................................................................................................................................................................
Өгүүлбэрийн бүтэц .......................................................................................................................................................................................................................

“дуулж байхад нь, гарч ирээд, зогссоноо, ухасхийгээд, орж, алга болно.” Зэрэгцүүлэх болон угсруулах аргаар холбогдсон

Холимог нийлмэл өгүүлбэр

Оноо: 2 №: 19665

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолд дэвшүүлсэн асуудлыг түлхүүр өгүүлбэрээр тодорхойлоорой. /2 оноо/

Санаанаас хэзээ ч салдаггүй эх нутгийн тухай

Оноо: 5 №: 19666

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэрийг уншаад кирил бичгээр бичээрэй.

Д. Равжаа

“Оюун түлхүүр” сургаалаас

... Худал үгийг ерд тэвч

Хүн мэдвээс бие хөнгөрмүй

Бардам хатуу үгсийг орхи

Хүн мэдвээс өшмүй....

Оноо: 25 №: 19667

Эхэд суурилсаны даалгавар

Оноо: 4 №: 19652

Эхэд суурилсан даалгавар

Хар муур

Тэр жил сумын төвөөр “хулгайч муур”-ын тухай яриа тарж, Баян Дондогийн цагаан сарын шүүсний ууцыг зочдоос нь урьтаж битүүний шөнө “зооглосон” ч гэх шиг, ганц бие бүсгүй Цэрмаагийнд шөнөөр ирээд туургыг нь маажиж, орилоод байх боловч өглөө босоод үзэхэд нь мөр ч үгүй байсан ч гэх шиг... Мах, шар тос зэрэг нормын хоолноос муур хулгайлсан тухай, сургуулийн тогооч бараг л өглөө бүхэн ярьж хөөрхий биднийг өрөвдөн гайт муурыг хороох буянтай амьтан олдоосой гэж үглэдэг байлаа. Бидний дэвэргэн нөхөд энэхүү хулгайч муурыг алах нь хамгийн баатарлаг гавьяа гэж үзсэн бөгөөд энэ гавьяат үйлсийг би өөрийн гараар бүтээсэн билээ.

Гэтэл маргааш өглөөний нь цайн дээр тогооч маань нормын шар тос, нэлээд их мах алга болсон байна ярилаа. Тэр ч байтугай хүүдийтэй цагаан будааны амны боодлыг тайлчихсан байна гэв. Агуулахын таазанд муур багтахаар хэдэн нүх байсан, тэр нүхүүдийг хатуу цаасаар таглаж хадсан боловч нэг нүхний таглааг урж цоолсноос гадна шар тосон дээр сарвууны мөр байсан тул муурнаас өөр амьтан ороогүй гэдгийг илтгэнэ.

... Махны аль өөдтэйгөөс алга болдог байснаас гадна муурын ходоодонд арай л ахадмаар мах үгүй болж, үлдсэн мах нь огт сэглэгдээгүйгээр үл барам төчнөөн мах идчихээд бас шар тос хаана нь шингэдэг байна аа? гэдэг асуулт хүн бүхний толгойд орж ирснээр барахгүй, бас цагаан будааны хэрэг шинээр нэмэгдсэн нь бүр ч сонин байлаа. Сумын төв дээр хааяа үзэгдэх болсон ганц муурыг нь алчихсан бидний дотор ямар их эргэлзээ төрж байсныг үгээр хэлээд баршгүй.

Манай ангийн хэдэн том хүүхдүүд хичээлийн завсарлагаанаар цуглаж зөвлөөд, шөнө гаднаас нь цоожлуулан хонож ямар боловч хулгайчийг барья гэж тохиролцсон боловч энэ хулгай ганц муурын хэрэг биш гэдгийг гадарлаж байсан тогооч бидний хүчинд үл итгэн зөвшөөрч өгөхгүй байлаа. Гэтэл энэ тухай ангийнхаа багшид очиж хэлбэл багш маань их л сонирхож хамт агуулахад хонохоор шийдсэнд бид их л хөхин баясаж билээ. Багш сургуулийн ханхай гэрт ганцаараа амьдарна.

Бид орой багшийнд ирж хамт хоол хийж идээд, харанхуй болмогц нижгээд хөнжил сугавчлан очиж агуулахад цоожлуулаад хонох болов. Эхний шөнө нэг нь ч нүд аниагүй бөгөөд хаа нэг газраас мөчийн дараа хулгайч орж ирэх юм шиг харанхуй булан бүрийг нүдээ бүлтийлгэн ширтэж амьсгалаа хураан хүлээж билээ. Тэр шөнө юу ч ирсэнгүй. Дараагийн шөнө ч ялгаагүй өнгөрлөө.

Ямар ч хулгайч байхгүй, тогооч өөрөө цохичхоод байснаас гарахгүй гэж бид багшид хэлсэнд багш маань тогооч хулгай хийгээгүй гэдгийг хэд хэдэн баримтаар баталлаа. Тэгээд гурав дахь шөнө нь хэнийг ч ирнэ гэж хүлээгээгүй бөгөөд багшийнхаа шивнэн ярьж байсан зохиолыг дутуу сонссон, сонсоогүй хэсгээ үргэлжлүүлэн зүүдэлсээр нам унтчихсан байлаа. Нэг мэдэхнээ багш их л тэвдэнгүйгээр нудчин сэрээж байна. Сэрэнгүүт чишш, гэж чимээгүй байхын дохио өгөхөд гадаа дүүжилсэн цоож торчигнон дуугарсаар под гэж цүү мултрах сонсогдов. Хаалга алгуурхан нээгдэж харанхуйд ер бишийн том хүн орж ирлээ. Тэр хана түшин сэмхэн явсаар хэд хоногийн өмнө шинээр таглаж хадсан нүхийг ямар нэгэн урт багажаар сурамгайн аргагүй цоо хатган, цөмлөж орхиод, бидний дэргэд байгаа мах тавьдаг вандан руу хүрч ирээд, чүдэнз гарган зурж гараараа хороо барин халхлаад зөвхөн мах руу гэрлийг нь тусгаж харав. Удсан ч үгүй чүдэнз унтарсан боловч ямар мах авахаа харж амжсан хулгайч харанхуйд ажиллаж эхлэв. Гэтэл багшийн чүдэнз шархийн асаж:

Мах шилэхэд чинь би туслах уу? гэсэн багшийн дуу тасалгаа дүүрэн хангинав.

Хулгайч өрөөсөн тохойгоороо нүүрээ халхалж амжсан бөгөөд баруун гартаа том тэнзэн ташуур барьжээ. Бид дор бүрдээ чүдэнз хавирсан боловч хулгайч нүүрээ тагласан хэвээр тэнзэн ташуур эргүүлэн дайрч чүдэнзнүүдийг унтраагаад зогссонгүй, багшийн мөр рүү хүчтэй цохисонд багш унан алдсан ч ташуур дээрээс нь барьж амжсан байжээ. Тэр үл таних булиа эр багшийг чирэн сав суулга хангинуулсаар нэлээд пижигнэсэн хойно бид сая ухаан аван довтолж тал талаас нь зүүгдэн ноцож билээ.

Гэвч тун удалгүй тэр том эрийн ганц сэгсрэлт, ганц нудралтанд хол хол үсрэн ойчсон бөгөөд түргэн гэгч босож ирэхэд тэр эр хаалган дээгүүр дүүлэн гарч явлаа. Багш хойноос нь ухасхийсэн боловч тэр эр үүднээс гуравхан алхмын зайтай хүвэрхий уясан мориндоо үсрэн мордож нохой хуцуулан унтаа улсыг сэртэл тачигнуулсаар нүх шиг харанхуй шөнийн дундуур баруун хойд зүг рүү шурган одож билээ. Бид тэр хулгайчийн нүүрийг харж чадаагүй боловч тэнзэн ташуурыг нь авч үлдсэн байлаа. Тэр ташуур нь Цэрмаа гуайн нөхөр агсан талийгаач Лувсангийн ташуур бөгөөд хэд хоногийн өмнө Чойдог мэргэнээр ном уншуулж барьцанд нь өгсөн болох нь удалгүй тайлагдав.

Нөхөр чинь эд хогшилдоо хоргодоод байгаа бололтой. Тэгээд шөнөдөө муур болж ирээд юмаа нэхээд байна гэж Чойдог мэргэн Цэрмаа гуайд айлдсан байжээ. Тэгэхээр нь ташуурыг нь барьцанд оруулаад Чойдогт өгчихсөнд хэд хоног муур ирээгүй байжээ. Гэтэл Чойдог хэдэн удаа тэднийхээр ирж бас мөнгөн хазаар байгааг нь мэдсэнээс хойш дахин муур дуугарах болжээ. Дотуур байрны гал тогоонд хулгай орсон тэр шөнө Цэрмаа гуайн хаяа хатавчийг шөнөжин шөргөөж муур дуугарсан гэх бөгөөд үнхэлцэг нь хагарч үхэх шахсан Цэрмаа гуайн эцсийнхээ аргыг хэрэглэн нөгөө мөнгөн хазаарыг тооноор шидэж гаргасанд хазаар нь хангир жингэр дуугарсаар сургуулийн байшингийн чигт яваад өгсөн гэнэ. Чойдог мэргэн гэгч хэзээ ч лам яваагүй боловч зоос орхин малын сураг гаргадаг, гүрэм дором хийдэг гэж чавганц нарын дунд алдаршсан, дөч гаруй насны булиа эр байлаа.

Тийнхүү хэд хоногийн дараа жинхэнэ муур нь баригдсан бөгөөд тэр нэгэн гэмгүй хар муур хэлмэгдэн алуулж хорхойд хоргүй надаар хилэнц үйлдүүлж билээ. Ай хөөрхий, Муу хүн гэгч хүнд байтугай мөрөөрөө явсан гэмгүй адгуус амьтанд хүртэл гай болдог байна шүү. /Ж.Лхагва/

Зохиолд буй дараах үг хэллэгийг ямар аргаар, ямар шинжээр нь ингэж дүрсэлснийг тайлбарлаарай. /4 оноо/

Муурыг алах баатарлаг гавьяа - .........................................................................................................................................................................................................
Үнхэлцэг хагарч үхэх шахсан - ............................................................................................................................................................................................................

Сумын төвөөс хулгай хийж буй тэр муурыг үгүй хийх нь бусдад тусалж буй сайн үйлс болно гэдэг санааг гавьяат үйл хэмээн төлөөллийн аргаар илэрхийлжээ.

Үнхэлцэг нь хагарч үхэх шахсан - маш их айсан гэсэн санааг илтгэхдээ үнхэлцэх хагарах шахлаа гэж тойрууллын арга ашиглан илэрхийлжээ.

Оноо: 2 №: 19653

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын гол санааг түлхүүр өгүүлбэрээр тодорхойлоорой. /2 оноо/

Муу хүн гэгч хүнд байтугай мөрөөрөө явсан амьтанд хүртэл гай болдог байна гэсэн санааг гарган бичих

Оноо: 3 №: 19654

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын зангилаа, туйл, тайлал хэсгийг 1 өгүүлбэрээр хураан бичээрэй. /3 оноо/

Зангилаа - .................................................................................................................................................................................................................................................
Туйл - .........................................................................................................................................................................................................................................................
Тайлал - ...................................................................................................................................................................................................................................................

Зангилаа - “Хулгайч муур” дотуур байрны хүүхдүүдийн нормын хоолноос хулгайлах болж, сургуулийн тогооч гайт муурыг хороох буянтан олдоосой гэж үглэн, хүүхдүүд тэр муурыг хороосон ч хулгайн хэрэг тасарсангүй

Туйл – Бид хэсэг нөхөдтэйгээ нийлэн багшдаа хэлж, хамтдаа “хулгайч муур”-ыг барихаар болж, агуулахад 3 шөнө хонож байж барьсан боловч түүний царайг харж чадалгүй хоцорсон ч түүний том тэнзэн ташуурыг нь авч үлдсэн юм.

Тайлал хэсэг – тэр “муур” нь Чойдог мэргэн гэгч бөгөөд тэр зоос татаж гүрэм дором хийдэг гэж чавганц нарын дунд алдаршсан дөч гаруй насны булиа эр байлаа.

Оноо: 4 №: 19655

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах нийлмэл өгүүлбэрийг энгийн өгүүлбэр болгон хураааж бичээрэй. /4 оноо/

Тийнхүү хэд хоногийн дараа жинхэнэ муур нь баригдсан бөгөөд тэр нэгэн гэмгүй хар муур хэлмэгдэн алуулж хорхойд хоргүй надаар хилэнц үйлдүүлж билээ.

...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................

Тийнхүү хэд хоногийн дараа жинхэнэ муур нь баригдсан юм.

Тэр нэгэн гэмгүй хар муур хэлмэгдсэн.

Тэр нэгэн гэмгүй хар муур алуулсан.

Хорхойд хоргүй надаар хилэнц үйлдүүлж билээ

Оноо: 3 №: 19656

Эхэд суурилсаны даалгавар

Муу хүн гэгч эргэн тойрныхоо хүнд байтугай гэмгүй амьтанд ч гай олдог гэсэн санааг батлах өгүүлбэрийг ялган бичээрэй.. /3оноо/

......................................................................................................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................................................................................................

Хорхойд хоргүй надаар хилэнц үйлдүүлж билээ

Гэмгүй муур хэлмэгдэж үхсэн

Цэрмаа гуайг хазаараас болж үнхэлцэг нь хагартал айлгасан /байрны хүүхдүүдийн хоолыг хороосон/ г.м

Оноо: 4 №: 19657

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эхэд буй дараах холбоосуудын үүргийг тодорхойлоорой. /4- 6-р догол мөр/ /4оноо/

боловч - ....................................................................................................................
Гэтэл - ......................................................................................................................
бөгөөд - .....................................................................................................................
Тэгээд - ......................................................................................................................

боловч - угсруулан холбох үүрэгтэй

Гэтэл - эсрэг утгатай өгүүлбэрийг холбох үүрэгтэй

бөгөөд – Зэрэгсэн үг, өгүүлбэр, цогцолборыг холбох үүрэгтэй

Тэгээд – шалтгааны утгат өгүүлбэр холбох үүрэгтэй

Оноо: 5 №: 19658

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэрийг уншаад кирил бичгээр бичээрэй

Д. Равжаа

“Оюун түлхүүр” сургаалаас

... Харийн газар арга чадлаа бэхэл

Халуун зуураа эв эеэ хичээ

Шашинд дургүй сахилтнаас

Сайн сүсэгт хар хүн дээ...

Оноо: 25 №: 19659

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын “Ай хөөрхий, Муу хүн гэгч хүнд байтугай мөрөөрөө явсан гэмгүй адгуус амьтанд хүртэл гай болдог байна шүү.” гэсэн санааг ургуулан бодоод, 250-280 үгэнд багтаан, баримт мэдээллээр дэлгэрүүлэн “Бид эх орондоо, эх дэлхийдээ ээлтэй иргэн” сэдвээр эх зохион бичээрэй. Бичгийн хэв оноонд нөлөөлөх тул сайхан бичээрэй.

Оноо: 4 №: 19644

Эхэд суурилсан даалгавар

Хар муур /А хэсэг/

Мах шилэхэд чинь би туслах уу? гэсэн багшийн дуу тасалгаа дүүрэн хангинав.

Зохиолд буй дараах үг хэллэгийг ямар аргаар, ямар шинжээр нь ингэж дүрсэлснийг тайлбарлаарай. /4 оноо/

Хулгайч муур - .................................................................................................................................................................................................................................
Нүх шиг харанхуй шөнө -.....................................................................................................................................................................................................................

Сумын төвд шөнө дөлөөр муур дуугарч айл амьтан, байрны хоол хүнсээс хүртэл алга болдог болсныг хулгайч муур явдаг боллоо хэмээн ярилцдаг болсон ба үүнийг зохиолч төлөөлүүлэн бичжээ.

Ямар ч гэрэлгүй нүхэнд орсон мэт гадаад байтлыг дүрслэхдээ нүхтэй ил адилтган бичжээ.

Оноо: 2 №: 19645

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын сэдвийг түлхүүр өгүүлбэрээр тодорхойлоорой. /2 оноо/

Муу хүний муу үйлийн эргэн тойрныхоо бүхий л зүйлд гай тарьдаг тухай

Оноо: 3 №: 19646

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын эхлэл, гол, төгсгөл хэсгийг 1 өгүүлбэрээр хураан бичээрэй. /3 оноо/

Эхлэл хэсэг - .................................................................................................................................................................................................................................................
Гол хэсэг - ....................................................................................................................................................................................................................................................
Төгсгөл хэсэг - .................................................................................................................................................................................................................................................

Эхлэл хэсэг - Тэр жил сумын төвөөр “хулгайч муур”-ын тухай яриа гарч, айл амьтны хоол хүнсийг хулгайлах боллоо

Гол хэсэг – Бид хэсэг нөхөдтэйгээ нийлэн багшдаа хэлж, хамтдаа “хулгайч муур”-ыг барихаар болсон бөгөөд тэр “муур” нь Чойдог мэргэн гэгч бөгөөд тэр зоос татаж гүрэм дором хийдэг гэж чавганц нарын дунд алдаршсан дөч гаруй насны булиа эр байлаа.

Төгсгөл хэсэг – Жинхэнэ муур баригдсан бөгөөд тэр муу хүний хар гайгаар хөөрхий муур хэлмэгдэн алуулж, хорхойд хоргүй надаар хилэнц үйлдүүлсэн байлаа. Муу хүн гэгч хүнд байтугай мөрөөрөө явсан гэмгүй амьтанд хүртэл гай болдог байна

Оноо: 4 №: 19647

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах нийлмэл өгүүлбэрийг энгийн өгүүлбэр болгон хураааж бичээрэй. /4 оноо/

Бидний дэвэргэн нөхөд энэхүү хулгайч муурыг алах нь хамгийн баатарлаг гавьяа гэж үзсэн бөгөөд энэ гавьяат үйлсийг би өөрийн гараар бүтээсэн билээ.

...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................

Бидний дэвэргэн нөхөд энэхүү хулгайч муурыг алъя

хамгийн баатарлаг гавьяа юм.

Бидний дэвэргэн нөхөд үзсэн/бодсон/.

Энэ гавьяат үйлсийг би өөрийн гараар бүтээсэн билээ.

Оноо: 3 №: 19648

Эхэд суурилсаны даалгавар

Сургуулийн агуулахаас алга болж буй зүйлсийг “хар муур” аваагүй гэдгийг батлах 3 баримтыг эхээс бичээрэй. /3оноо/

......................................................................................................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................................................................................................

Муурын ходоодноос арай ахадсан их мах, шар тос алга болсон

Цагаан будаа алга болсон

Уутны амыг тайлсан

Оноо: 4 №: 19649

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эхэд буй дараах холбоосуудын үүргийг тодорхойлоорой. /1-3-р догол мөр/ /4оноо/

Гэтэл - ........................................................................................................................
бөгөөд - .....................................................................................................................
тул - .............................................................................................................................
бас - ............................................................................................................................

Гэтэл - эсрэгцүүлэх утгатай өгүүлбэрийг холбох гадаад холбоос

бөгөөд – Зэргэцсэн үг, өгүүлбэр, цогцолборыг холбох үүрэгтэй

тул – шалтгааны утгат өгүүлбэр холбох үүрэгтэй

бас – тоочих өгүүлбэрийг холбох үүрэгтэй

Оноо: 5 №: 19650

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэрийг уншаад кирил бичгээр бичээрэй.

Д. Равжаа

“Оюун түлхүүр” сургаалаас

... Холын хүнд өршөөл тус хүргэвэл

Алдар нэрээ дуурсгамой

Ойрын хүнд асрал өглөгийг хүргэвэл

Эв эе бүтээгээд хүчин нэммүй....

Оноо: 25 №: 19651

Эхэд суурилсаны даалгавар

Оноо: 4 №: 19636

Эхэд суурилсан даалгавар

Нарангарвуу /хэсэглэл – 2/

... Анх тангадууд Нарангарвууг асар майхан барьсан хүрээ буудалдаа авчран суварган оройтой цацаг манжилга болсон нэг гоё торгон асарт оруулахад хоргой нөмрөг нөмрөн улаан эрээн хивс дээр хажуулдсан нөгөө догшин эр хачин аялгуутай монгол хэлээр “Би Тэнгэр уулын ар-өврийг донсолгосон Догшин хар салхи нэрт Беркехан гэгч байна. Жагар, Зунгар, Тангад, Тэлэнгэд олон газрын эмсийг би үзсэн. Гэвч би чамайг хараад өөрөөр бодов. Миний сэтгэлийн бүрхэгт цахилгаан цахих шиг болов. Монголд ийм сайхан эм байдаг гэж бодсонгүй. Би хэнээс ч, юуг ч гуйж яваагүй. Харин чамаас гуйя. Үзэсгэлэн сайхны чинь шан болгож гуйя. Чи миний хань бол, Говьд ган тайлагдсан цагт бид урд их говийг туулж, Тэнгэр уулыг даваад би бурхны орон Доржлинд очиж амьдарна. Ертөнцөд ховорхон төрдөг сайхан эм чи энэ тамын говьд нүүдлийн тэмээ хөтөлж насаа өнгөрөөгөөд яана. Бурхны оронд очиж тэнгэрийн дагина шиг амьдар! Чи надтай хувь тавилангаар учирч юм бодогдуулсан ч байж магадгүй. Чи түргэн шийд! Өлсгөлөн бүргэд чамайг харж байна.” гэв. Нарангарвуу бүх учрыг ойлгож болох чөлөө гуйсан билээ. Бодоод “говьд ган тайлагдсан өдөр би таны хань болъё” гэсэн...
Бурхан минь! Өнөөдөр тэнгэр бүрхжээ. Бороо орвол ган тайлагдана. Ган тайлагдвал... Нарангарвуу яах тухай нэгэнт шийдсэн боловч говьд ган тайлагдах өдөр түүний амьдралын сүүлчийн өдөр болно гэхэд итгэхүйеэ бэрх. Олон хүний амь аварсан гэдэг л сэтгэлд нь бадамласан зулын төдийхөн гэрэл тусгана. Бусад нь цөм харанхуй.
...Беркехан хэлсэн үгэндээ эзэн болжээ. Тусад нь асар бариулж үнэт эрдэнэс, хоргой торгоор тал засав. Ийм баян тансгийг Нарангарвуу хүн болсоор үзэх байтугай зүүдэлсэн ч үгүй. Гэвч энэ бүхнээс харь хол газрын хүний цус үнэртэх шиг санагджээ. Беркехан нэг удаа орж ирээд үнэхээр өлсгөлөн бүргэдийн нүдээр ширтэвч хатуу зоригтой эрийн ёсоор биеэ барьж буй нь илэрхий шүд зуун нүдээ аньж байгаад “Энэ тэнгэр намайг хясаж байна. Гэвч би хэлсэн үгэндээ хүрч гурван жил бороо орохгүй юм гэхэд гурван жил хүлээнэ” гэсэн. Тооройн ойгоор зугаацахад нь холоос харуулдаж зогсоно. Гурав хоногийн өмнө орж ирэхдээ “Одоо удахгүй бороо орж ган тайлагдана. Би зөнгөөрөө мэдлээ.” гээд харсан билээ.
Тэр ёсоор болов. Нарангарвуу зүрхнийхээ цохилтыг чагнаархан хэвтэж байтал асар дээр борооны ганц хоёр дусал дусах шиг чимээ гарав. Амьсгаа даран чагналаа. Гэтэл таг. Нарангарвуу нүд нээхээс эмээж, чичирхийлэн хэвттэл алсын алсад газар доор юм шиг тэнгэр нүргэлэн дуугарч унтах зүүдлэх хоёрын хоорондох байдлаас сая салгажээ. “Тэнгэр дуугарч байна! Тэнгэр дуугарч байна! Намайг дуудаж байна!” гэж Нарангарвуу өндийж, үсээ яаран сүлжээд дээлээ нөмрөн гарах гэтэл асрын үүдийг сэвхийтэл сөхөн Беркехан орж ирэв. “Беркехан би хэлсэн үгэндээ эзэн болсон шиг Нарангарвуу чи одоо хэлсэн үгэндээ эзэн бол! Аллах тэнгэр хур бороо хайрлаж говийн ган ч тайлагдах, миний ган ч тайлагдах өдөр ирлээ” гээд чинжаал хутга зүүсэн бүсээ тайлан асрын булан руу шидэв.
Нэгэн шийдсэн үгээ хэлэхээс өөр зам Нарангарвууд байсангүй. "Би зориг муутай бүсгүй хүн боловч хэлсэн үгэндээ эзэн болноо. Ганц танд биш эх нутагтаа амласан ам бий. Би нутгаасаа үүрд явах боллоо биш үү? Бороо оронгуут манайхан нүүх албатай. Миний сэтгэл дотроо амласан ам гэвэл энэ хойт хадан дээр гарч аав ээж, ах дүү нарынхаа нүүдэл далд орон ортол харж салах ёс гүйцэтгэе гэсэн юм. Говь хэчнээн бэрх ч гэлээ төрж өссөн нутаг минь билээ. Хол явахын өмнө нутаг усандаа үгээ шивнэн хэлдэг манай монгол ёс. Тэнгэрт төрөөгүй газарт төрсөн би тэр ёсыг зөрчиж болохгүй. Таны хэлсэн бурхны орон Доржлинд ч байг, хаа ч байг би аав ээж, амраг садан, эх нутагтайгаа үрийн ёсоор салсан гэж бодож явъя. Миний эцсийн гуйлт энэ байна.”
... Халуун бороо орж байв. Нарангарвуу өндөр хадан дээр алсыг ширтэн зогсоно. Харгана, бударгана байтугай хад асга нь хүртэл хатаж ангасан говь ундаалан ундаалан амьдрал ирж байлаа. Гэвч бас амьдрал явж байв. Нарангарвуугийн тэрлэг нэвт норж биед нь наалдан гоолиг сайхан зургийг тодруулна. Нүүдэл бороон дундуур бүртэлзэн хөдөллөө. Нартайд сан бол хараа далд ортол нь хагас өдөр зогсох сон биз. Гэвч энэ бороо бүхнийг түргэтгэлээ.
“Аав ээж, амраг садан минь ээ! Нарангарвуу чинь энэхэн насны амьдралыг үргэлжид наран гарахын чинээн бодож явжээ. Гэтэл харь хүйтэн элгэтний гарт булаагдаж хав харанхуй болдог юм байж. Нарангарвуу чинь нар үгүй яаж амьдрах билээ дээ. Амраг садан, айл аймаг минь! Би та нарынхаа амийг өөрийн амиар аварлаа. Нарангарвуугаа санаж дурсаж, үр хүүхэд чинь үлгэр домогт ярьж явбал амьд явснаас ялгаа нь үгүй биш үү. Говь минь! Говь минь! Эрхэлж хөрвөөж өссөн эх сайхан нутаг минь! Ган халуунаас чинь зугтааж явж гай зовлонд уналаа гэж гажран гомдох юун билээ. Үхэвч төрөвч үйл заяагаар холбоотой нутгаасаа салж хаашаа явах билээ би. Хүчээр булаагдан очих харь газар бурхны орон боловч тамын орноос ялгаа юу билээ. Нарангарвуу чинь амиа нутагтаа орхилоо! Тэнгэртээ нисэж, газартаа унасан шувуухай л гэлээ!” гэж дотроо шивнээд чононд ээрэгдсэн согоо мэт хэд харайгаад хаднаас халин оджээ. С.Эрдэнэ

Зохиолч дүрийн дотоод ярианы дараах хандсан үгийн бүтээсэн арга, найруулгын үүргийг тайлбарлаарай. /4 оноо/

	Бүтсэн арга	Найруулгын үүрэг
Говь минь! Говь минь!
Тэнгэр дуугарч байна! Тэнгэр дуугарч байна!

Бүтсэн арга:

Тоочин давтах арга

Найруулгын үүрэг:

Сэтгэл догдлуулах, бахархах зэрэг үүрэгтэйгээр ашиглажээ.

Оноо: 3 №: 19637

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараа үйл явдал өрнөх болсон шалтгааныг тайлбарлаарай. /3 оноо/

Тэнгэр бүрхэж бороо ороход говийн ган тайлагдан говьд амьдрал ирж байхад Нарангарвууд цөм харанхуй байхын учир юу вэ? ................................................................................................................................................................................................................................................................
Нарангарвуу тэнгэр нүргэлэн дуугарахыг сонсоод “Тэнгэр дуугарч байна! Намайг дуудаж байна!” хэмээсний учир юу вэ? ................................................................................................................................................................................................................................................................
Нарангарвуу бороо орохоор хойт хадан дээр гарах зөвшөөрөл гуйсны учир юу вэ? ................................................................................................................................................................................................................................................................

Нарангарвуу хайрт аав ээж , ах дүүгээ нутаг буцахаар эх нутагтаа уусан шинэгхээр шийдсэн байсан учир

Бороо орж, ган тайлагдах тэр мөчид тэнгэрт халихаар төлөвлөсөн учир

Эцэг эх, ах дүүсээ сүүлийн удаа харах, мөн хаднаас шувуухай адил халин нисэх төлөвлөгөөтэй байсан учир

Оноо: 2 №: 19638

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын байгаль цаг уурын байдал нь дүрийн сэтгэлзүйд нөлөөлж байгааг баримтаар нотлон дүгнээрэй. /2 оноо/

Говьд ган болсон нь Нарангарвуугийнх Баянбүрд рүү малаа туун нүүх болсон ба амьдралыг наран гарахаар харж байсан Нарангарвуу харь элэгтний гарт очиж эцэст нь амьдралыг хав харанхуйгаас өөрөөр гэрэлтүүлж чадалгүй тэнгэр хальж байна гэх мэт санаа гарган бичих

Оноо: 3 №: 19639

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын 7 дугаар цогцолборт байгаа эсрэгцсэн санаа бүхий өгүүлбэрийг олж, юу юутай эсрэгцүүлэн бичсэнийг тайлбарлаарай. /3 оноо/

Эсрэг утгат өгүүлбэр:

................................................................................................................................
................................................................................................................................

Тайлбар: .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

насны амьдралыг үргэлжид наран гарахын чинээн бодож, харь хүйтэн элгэтний гарт булаагдаж хав харанхуй болдог юм байж.

хүчээр булаагдан очих харь газар бурхны орон боловч тамын орноос ялгаа юу билээ

наран гарах чинээн ≠ хав харанхуй амьдрал, бурхны орон ≠ тамын орон хэмээн гол дүрийн үзэл бодол эсгэрцүүлэн дүрсэлжээ.

Оноо: 4 №: 19640

Эхэд суурилсаны даалгавар

Тангад эрийн хэлсэн үгэндээ хүрдэг нэгэн болохыг баталсан 4 бармитыг олж бичээрэй. /4оноо/

....................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................

Нарангарвууд тусад нь асар бариулж үнэт эрдэнэс, хоргой торгоор тал зассан

Гурван жил бороо орохгүй юм гэхэд гурван жил хүлээнэ.

Тооройн ойгоор Нарангарвууг зугаалахад холоос харуулдаж зогсоно.

Нарангарвуугийн эцсийн гуйлтыг зөвцөөрч эх нутаг, элгэн садантайгаа салах ёс хийлгэлээ.

Оноо: 4 №: 19641

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын 2 дугаар цогцолборын хэсгээс өгүүлбэрээс өнгөрсөн цагийн утгатай өгүүлэхүүний олж бичээрэй. /4оноо/

...............................................................................................................................
................................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................

Бүрхжээ

Шийдсэн

Аварсан

Бадамласан

Оноо: 5 №: 19642

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэрийг уншаад кирил бичгээр бичээрэй.

Д. Равжаа

“Оюун түлхүүр” сургаалаас

... Төв ихсийн журмыг дагаж явбаас

Түмнийг эхэлж болох

Түүнийг үүнийг ялгалгүй асарваас

Олон нөхөдтэй болох ...

Оноо: 25 №: 19643

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын агуулга, дүрийн зан төрхийн онцлогийг тунгаан бодоод, зохиолоос төрсөн мэдрэмж, сэтгэгдлээ 250-280 үгэнд багтаан, баримт мэдээллээр дэлгэрүүлэн бичээрэй. Бичгийн хэв оноонд нөлөөлөх тул сайхан бичээрэй.

Оноо: 4 №: 19628

Эхэд суурилсан даалгавар

Нарангарвуу /хэсэглэл – 2/

... Анх тангадууд Нарангарвууг асар майхан барьсан хүрээ буудалдаа авчран суварган оройтой цацаг манжилга болсон нэг гоё торгон асарт оруулахад хоргой нөмрөг нөмрөн улаан эрээн хивс дээр хажуулдсан нөгөө догшин эр хачин аялгуутай монгол хэлээр “Би Тэнгэр уулын ар-өврийг донсолгосон Догшин хар салхи нэрт Беркехан гэгч байна. Жагар, Зунгар, Тангад, Тэлэнгэд олон газрын эмсийг би үзсэн. Гэвч би чамайг хараад өөрөөр бодов. Миний сэтгэлийн бүрхэгт цахилгаан цахих шиг болов. Монголд ийм сайхан эм байдаг гэж бодсонгүй. Би хэнээс ч, юуг ч гуйж яваагүй. Харин чамаас гуйя. Үзэсгэлэн сайхны чинь шан болгож гуйя. Чи миний хань бол, Говьд ган тайлагдсан цагт бид урд их говийг туулж, Тэнгэр уулыг даваад би бурхны орон Доржлинд очиж амьдарна. Ертөнцөд ховорхон төрдөг сайхан эм чи энэ тамын говьд нүүдлийн тэмээ хөтөлж насаа өнгөрөөгөөд яана. Бурхны оронд очиж тэнгэрийн дагина шиг амьдар! Чи надтай хувь тавилангаар учирч юм бодогдуулсан ч байж магадгүй. Чи түргэн шийд! Өлсгөлөн бүргэд чамайг харж байна.” гэв. Нарангарвуу бүх учрыг ойлгож болох чөлөө гуйсан билээ. Бодоод “говьд ган тайлагдсан өдөр би таны хань болъё” гэсэн...
Бурхан минь! Өнөөдөр тэнгэр бүрхжээ. Бороо орвол ган тайлагдана. Ган тайлагдвал... Нарангарвуу яах тухай нэгэнт шийдсэн боловч говьд ган тайлагдах өдөр түүний амьдралын сүүлчийн өдөр болно гэхэд итгэхүйеэ бэрх. Олон хүний амь аварсан гэдэг л сэтгэлд нь бадамласан зулын төдийхөн гэрэл тусгана. Бусад нь цөм харанхуй.
...Беркехан хэлсэн үгэндээ эзэн болжээ. Тусад нь асар бариулж үнэт эрдэнэс, хоргой торгоор тал засав. Ийм баян тансгийг Нарангарвуу хүн болсоор үзэх байтугай зүүдэлсэн ч үгүй. Гэвч энэ бүхнээс харь хол газрын хүний цус үнэртэх шиг санагджээ. Беркехан нэг удаа орж ирээд үнэхээр өлсгөлөн бүргэдийн нүдээр ширтэвч хатуу зоригтой эрийн ёсоор биеэ барьж буй нь илэрхий шүд зуун нүдээ аньж байгаад “Энэ тэнгэр намайг хясаж байна. Гэвч би хэлсэн үгэндээ хүрч гурван жил бороо орохгүй юм гэхэд гурван жил хүлээнэ” гэсэн. Тооройн ойгоор зугаацахад нь холоос харуулдаж зогсоно. Гурав хоногийн өмнө орж ирэхдээ “Одоо удахгүй бороо орж ган тайлагдана. Би зөнгөөрөө мэдлээ.” гээд харсан билээ.
Тэр ёсоор болов. Нарангарвуу зүрхнийхээ цохилтыг чагнаархан хэвтэж байтал асар дээр борооны ганц хоёр дусал дусах шиг чимээ гарав. Амьсгаа даран чагналаа. Гэтэл таг. Нарангарвуу нүд нээхээс эмээж, чичирхийлэн хэвттэл алсын алсад газар доор юм шиг тэнгэр нүргэлэн дуугарч унтах зүүдлэх хоёрын хоорондох байдлаас сая салгажээ. “Тэнгэр дуугарч байна! Тэнгэр дуугарч байна! Намайг дуудаж байна!” гэж Нарангарвуу өндийж, үсээ яаран сүлжээд дээлээ нөмрөн гарах гэтэл асрын үүдийг сэвхийтэл сөхөн Беркехан орж ирэв. “Беркехан би хэлсэн үгэндээ эзэн болсон шиг Нарангарвуу чи одоо хэлсэн үгэндээ эзэн бол! Аллах тэнгэр хур бороо хайрлаж говийн ган ч тайлагдах, миний ган ч тайлагдах өдөр ирлээ” гээд чинжаал хутга зүүсэн бүсээ тайлан асрын булан руу шидэв.
Нэгэн шийдсэн үгээ хэлэхээс өөр зам Нарангарвууд байсангүй. "Би зориг муутай бүсгүй хүн боловч хэлсэн үгэндээ эзэн болноо. Ганц танд биш эх нутагтаа амласан ам бий. Би нутгаасаа үүрд явах боллоо биш үү? Бороо оронгуут манайхан нүүх албатай. Миний сэтгэл дотроо амласан ам гэвэл энэ хойт хадан дээр гарч аав ээж, ах дүү нарынхаа нүүдэл далд орон ортол харж салах ёс гүйцэтгэе гэсэн юм. Говь хэчнээн бэрх ч гэлээ төрж өссөн нутаг минь билээ. Хол явахын өмнө нутаг усандаа үгээ шивнэн хэлдэг манай монгол ёс. Тэнгэрт төрөөгүй газарт төрсөн би тэр ёсыг зөрчиж болохгүй. Таны хэлсэн бурхны орон Доржлинд ч байг, хаа ч байг би аав ээж, амраг садан, эх нутагтайгаа үрийн ёсоор салсан гэж бодож явъя. Миний эцсийн гуйлт энэ байна.”
... Халуун бороо орж байв. Нарангарвуу өндөр хадан дээр алсыг ширтэн зогсоно. Харгана, бударгана байтугай хад асга нь хүртэл хатаж ангасан говь ундаалан ундаалан амьдрал ирж байлаа. Гэвч бас амьдрал явж байв. Нарангарвуугийн тэрлэг нэвт норж биед нь наалдан гоолиг сайхан зургийг тодруулна. Нүүдэл бороон дундуур бүртэлзэн хөдөллөө. Нартайд сан бол хараа далд ортол нь хагас өдөр зогсох сон биз. Гэвч энэ бороо бүхнийг түргэтгэлээ.
“Аав ээж, амраг садан минь ээ! Нарангарвуу чинь энэхэн насны амьдралыг үргэлжид наран гарахын чинээн бодож явжээ. Гэтэл харь хүйтэн элгэтний гарт булаагдаж хав харанхуй болдог юм байж. Нарангарвуу чинь нар үгүй яаж амьдрах билээ дээ. Амраг садан, айл аймаг минь! Би та нарынхаа амийг өөрийн амиар аварлаа. Нарангарвуугаа санаж дурсаж, үр хүүхэд чинь үлгэр домогт ярьж явбал амьд явснаас ялгаа нь үгүй биш үү. Говь минь! Говь минь! Эрхэлж хөрвөөж өссөн эх сайхан нутаг минь! Ган халуунаас чинь зугтааж явж гай зовлонд уналаа гэж гажран гомдох юун билээ. Үхэвч төрөвч үйл заяагаар холбоотой нутгаасаа салж хаашаа явах билээ би. Хүчээр булаагдан очих харь газар бурхны орон боловч тамын орноос ялгаа юу билээ. Нарангарвуу чинь амиа нутагтаа орхилоо! Тэнгэртээ нисэж, газартаа унасан шувуухай л гэлээ!” гэж дотроо шивнээд чононд ээрэгдсэн согоо мэт хэд харайгаад хаднаас халин оджээ. С.Эрдэнэ

Зохиолын 7 дугаар цогцолбороос эсрэг санаат өгүүлбэрийг ялган бичээрэй. /4 оноо/
- ......................................................................................................................................................................................................................................................
- ......................................................................................................................................................................................................................................................

Энэхэн насны амьдралыг наран гарахын чинээ бодтол харь элэгтний гарт булаагдан хав харанхуй боллоо

Бурхны орон боловч тамын орноос ялгаа юу билээ

Оноо: 3 №: 19629

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараа үйл явдал өрнөх болсон шалтгааныг тайлбарлаарай. /3 оноо/

Тангад эрийн хэнээс юу ч гуйж яваагүй хэрнээ Нарангарвуугаас гуйх болсны учир юу вэ? ................................................................................................................................................................................................................................................................
“Ган тайлагдвал Нарангарвуугийн амьдралын сүүлийн өдөр болно” гэхийн учир юу вэ? ................................................................................................................................................................................................................................................................
Зохиолч “бороо бүхнийг түргэсгэтгэлээ” гэж бичсэний учир юу вэ? ................................................................................................................................................................................................................................................................

Нарангарвууг хараад тангад эрийн сэтгэлд цахилгаан цахиж, үзэсгэлэн гоод татагдсан учир

Нарангарвуу ган тайлагдаж, ах дүү, амраг садан нь нутаг буцахын үед амиа егүүтгэн, эх нутагтаа үүрд шингэж, уусан үлдэнэ гэж төлөвлөсөн учраас бороо орсон өдөр түүний амьдралын сүүлийн өдөр болох байлаа.

Борооны мананд харагдах нүүдлийн цуваа ч хурдан далдарч, Нарангарвуугийн амьдрах өдөр ч дуусаж байлаа гэсэн санааг илэрхийлэн ийнхүү дүрслэн бичжээ.

Оноо: 2 №: 19630

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолд орчны өөрчлөлтөөс дүрийн бодол санаа, үйлдэл, яаж өөрчлөгдөж байгааг жишээгээр батлан тайлбарлаарай. /2 оноо/

Говьд ган болсоноос Нарангарвуугийнх айл хотлоор Баянбүрдийг зорих болж, тэндээс Тангадуудтай тайралдсанаар Нарангарвуу тангад эрийн аян замын хань болохоор сонгогдсоноор Нарангарвуу амьдралыг үргэлжид наран гарахын чинээ бодож явсан бол тангад эрийн гарт очсоноор амьдрал хав харанхуй болж, ган тайлагдахад хаднаас халин одсон гэсэн санааг гарган бичсэн бол

Оноо: 3 №: 19631

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолын 1 дүгээр цогцолборт буй эсрэгцсэн санаа бүхий өгүүлбэрийг олж, юу юутай эсрэгцүүлэн бичсэнийг тайлбарлаарай. /3 оноо/

Эсрэг утгат өгүүлбэр:

................................................................................................................................
................................................................................................................................

Тайлбар: ............................................................................................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................

энэ тамын говиос Бурхны оронд очих

нүүдлийн тэмээ хөтөлж насаа өнгөрөөснөөс тэнгэрийн дагина шиг амьдар

Ган гачиг ихтэй хатуу ширүүн уур амьсгалтай говь нутаг ≠ халуун дулаан уур амьсгалтай Доржлин нутагтай байгаль экологийн ялгаа, нүүдлийн тэмээ хөтлөх ≠ тэнгэрийн даваажин шиг амар тайван суух гэж суурийн болон нүүдлийн соёлыг ялгааг эсрэгцүүлэн бичжээ.

Оноо: 4 №: 19632

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эх орон гэдэг ямар ч сайхан бүхнээс үнэтэй болохыг баталсан 4 баримтыг олж бичээрэй. /4оноо/

................................................................................................................................
................................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................

Бурханы оронд очиж тэнгэрийн дагина шиг амьдар

Тангад эр үнэт эрдэнэс, хоргой торгоор тал зассан ч харь газрын цус үнэртэнэ.

Үхэвч төрөвч үйл заяагаар холбоотой нутгаасаа салж хаашаа явах билээ

Чононд ээрэгдсэн согоо мэт хэд харайгаад хаднаас халин оджээ.

Оноо: 4 №: 19633

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эхээс Нарангарвуугаас бусдад хандсан 4 өгүүлбэр олж бичээрэй /4оноо/

...........................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

Бурхан минь!

Говь минь! Говь минь!

Аав ээж, амраг садан минь!

Амраг садан, айл аймаг минь!

Оноо: 5 №: 19634

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэрийг уншаад кирил бичгээр бичээрэй.

Ду. Равжаа

“Оюун түлхүүр” сургаалаас

... Төрөл төрснөө тэтгэж явбаас

Бөх их хүтэй болох

Төр ёсыг төв шударга дагаж явбаас

Хүнд их нэртэй болох....

Оноо: 25 №: 19635

Эхэд суурилсаны даалгавар

Оноо: 4 №: 19620

Эхэд суурилсан даалгавар

Нарангарвуу /хэсэглэл – 1/

...Говь нутагт нь булаг шанд байтугай худаг ширгээсэн их ган болов. Холын энэ баян бүрдэнд ирсэн өдөр нүдэн дээр зураастай юм шиг илхэн. Үзүүр хязгааргүй арын их говийг яаж зовж тууллаа. Эцгийн нь үгэнд орж даган нүүсэн айлууд ган гачаалд ядарч туйлдсан малынхаа талыг арын говийн элсэн манханд цувуулан хаясаар хэд хоног зүтгэсний эцэст энэ Баян бүрдний бараа харсан сан. Гангийн гал наранд ангаж ядарсан хүмүүс ёстой л авралын орны бараа харсан мэт ямар их баярлаж байлаа. Салхи ч үгүй, зэрэглээ ч үгүй ухаа ягаан униар татсан тэнгэр газрын савсалганд хайлаас тоорой баглайлдан ногоорч харагдах нь гандирсын үзэгдэл үү гэмээр байсан. Нүүдэлчид шууд малаа тууж давхин хүрцгээе гэсэн боловч Нарангарвуугийн эцэг “Баян бүрд хүртэл хагас өдөрчийн газар байна. Сүүлчийн хэдэн хавчиг усаа хүн малдаа хувааж өгөөд хөдөлье. Тэгэхгүй бол мал маань усны үнэрээр гүйж бахардан унах юм уу, гэнэт их ус уугаад цөм тээрч үхнэ” гэж хориглон болиулсан. Нүүдэлчдийн дундаас хамгийн чадалтай сайн морьтой хоёр хүнийг буух газар сонгуулахаар түрүүлүүлэн явуулахад Нарангарвуугийн сэтгэлт залуу явах болж ган хясаал хоёрыг зэрэг тайлан Баян бүрдэнд гэрийнхээ шав тавина даа” гээд давхин явсныг билээ. Тэр өдөр наран жаргахын өмнөхөн нүүдлийн цуваа баян бүрдэнд ойртон ирэхэд Нарангарвуугийн эцгийн хэлсэн ёсоор хонь мал усны үнэр авч шуугин шаагин гүйлдэв. Усан дээр түрүүлэн очсон хоёр хүлээж буй гэж итгэх тул хүмүүс сандарч мэгдсэнгүй. Жаргах нарны туяанд алтан шаргал титэм өмссөн зуу зуун наст тоорой моддын дундуур явж ганц хүслэн болсон Баян бүрдний усан дээр ирсэн чинь түрүүлж ирсэн хоёр зүүд зэрэглээ гэмээр нов ногоон зүлгэн дээр цус урсган хэвтэж байв. Нүүдлийнхэн ямар нэг аймшигт гай гамшгийн урхинд орсноо мэдэж, яах учраа олохгүй гаслалдан байтал морин төвөргөөн сонсогдож буу сэлэм агссан хориод морьтон уухай хашхиран дайрч ирэв. Хөгшид хүүхдээ араг шээзгийд суулган тэгнэж, гэр бараагаа ачсан тэмээн хөсөг, гундаж шарласан унаа морьтой, ганц хоёр цахиур буунаас өөр зэвсэггүй цөөн хэдэн эрчүүл сөрж эсэргүүцэх арга даанчиг байсангүй. Дайрч ирсэн хориод морьтон халуун зун нэхий дээл сугалдаргалсан урт үстэй тангадууд, шувууны өд хатгасан цагаан улаан чалам ороож хоргой торгон нөмрөг хийсгэсэн хууз сахалтай хүрэл өнгөт царайтай догшин эрс байв.

Нарангарвуу нэгэнт амь тасарсан сэтгэлт залуугийн толгойг тэврэн уйлан хайлан байхад зэр зэвсэг өмссөн зүүснээрээ дээрэмчдийн дундаас гоц ялгарсан нэгэн эр, ер бусын гоолиг цагаан морио агсамнуулан хажууд нь ирж тасын нүд шиг эргэлдсэн хурц нүдээр цоо ширтсэн тэр мөчөөс л энэ хорвоод үзэсгэлэнт эм болж төрсний гай ирсэн. Цагаан морьт хүн хэдэн үг хэлэнгүүт дээрэмчид нүүдэлчдийг хүрээлж аваад алуурчин төрхийн нэг муухай тангад “Тэнгэр уулын эзэн, Ландармын хувилгаан эртний өс хонзон, өр төлөөсийг санаж монголчууд та нарыг хөгшид хүүхэдгүй хүйс тэмтрэн хонь малыг чинь булааж авна гэж байна” гэв. Нүүдэлчид дэмий л зүрх чичрэн мэгшилдэхээс өөр үг хэлэх сүүхээтэй хүн байсангүй. Нарангарвуу тэр үгийг сонсоод цагаан морьтын өмнө сөхрөн “Та ямар ч хувилгаан байлаа гэсэн хүнтэй адилхан хүн байна. Ган гачаалаас зугтааж, энэ хол зэрлэг зэлүүд баян бүрдийг хэн ч харамлахгүй гэж итгэж ирсэн, энэ ертөнц дээр амьд яваа маань гэм биш юм бол өөр ямар ч гэм буруу байхгүй хөөрхий ядуу малчин биднийг өршөөж хайрла!” гэж гуйсан билээ. Цагаан морьт хэдэн үг хэлж нөгөө муухай тангад хэлмэрчлэн “Тэнгэр уулын эзэн энэ эмийн гуйлтыг сонсоод энэрэн соёрхож байна. Хонь малаа орхиод ганц хавчиг ус аваад элсэн дотор очиж буу. Буугаад тэмээгээ авчирч өг гэж зарлиг буулгаж байна.” гэв. Нүүдэлчид тэр ёсоор болохоос өөр арга зам байсангүй.

Маргааш өглөө нь тангадууд хөтөлгөө морьтой давхилдан ирж нүүдэлчдийг цуглуулан хэлмэрч тангад “Тэнэмэл монголчууд та нарыг Тэнгэр уулын эзэн их өршөөж байна” гээд Нарангарвууг зааж “Энэ үзэсгэлэнт эмийн өршөөл гуйхыг үзээд сэтгэл нь зөөлөрч хэцүү бэрх аян замд хань болгон авахаар зарлиг буулгалаа. Ган тайлагдах өдрийг хүртэл өдөрт нэг хавчиг ус авч, малаа өнжөөд нэг усалж бай! Говьд бороо орж ган тайлагдсан өдөр та нар малаа туугаад нүүж зайлах ёстой! Сайхан эмийг чинь хань болгож авсан болохоороо өнчин ишиг гарздуулахгүй гэж байна. Энэ зарлигийг зөрчвөл хонь мал, энэ хүүхнийг чинь хүчээр булааж аваад чандруугий чинь хийсгэнэ.” гэв. Нарангарвуугийн эх эцэг хоёр энэ үгийг сонсоод “Газар дээр ганц охинтойгоо билээ бид яаж түүнээсээ салах вэ. Хүүхэд хөгшдийн хөл тээх унаа, ганц хавчиг ус өгөөд мал хөрөнгийг маань бүгдийг нь ав. Ганц охиноос минь бүү хагацуул” гэж уйлан хайлан гуйв. Гэтэл тангадууд илд сэлмээ далайн давшилж “Тэнгэр уулын эзний зарлиг! Тэнгэрийн зарлиг!” гэж хашхиралдан ирэхэд Нарангарвуу урагш гарч “Аав ээж, ах дүү минь миний үгийг сонсогтун” гэв. Тангадууд илд сэлмээ буулгаж, нүүдэлчид амьсгаа дарж газар ширтэн ширтэн зогсоцгоов. “Аав ээж ахан дүүс минь ээ! Үхэх төрөхийн хооронд хагацал зовлон салдаггүй хорвоод бид төрсөн биш үү! Олон хүний амийг аврах ганц хавчиг усны үнэтэй ч бол Нарангарвуу чинь энэ хорвоод дэмий төрөөгүй юм байж. Миний хойноос элэг зүрхээ эмтэртэл гашуудаж суулгүй амьжирлагаа бодож ган тайлагдсан цагт эсэн мэнд эх нутагтаа буцаарай. Хүний ганц үр би эх эцгээ өнчрүүлэх албатай боллоо. Элгэн садан та нар минь энэ айлын гал голомт үр үндсийг таслахгүйг хичээн бодож миний оронд нэг охиноо үрчлүүлж эцэг эх хоёрыг минь элэг бүтэн болгоорой” гэж захиад тангадуудын хөтөлгөө моринд мордож явахад хөгшид хүүхэдгүй уйлан хайлан хоцорсон сон... С.Эрдэнэ

Ойролцоо утгат ЗНҮ-ийн найруулгын утга үүргийг тодорхойлоорой. /4 оноо/

Зэр зэвсэг

Утга: .............................................................................................................................

Үүрэг: ...........................................................................................................................

- Уйлан хайлан

Утга: .............................................................................................................................

Үүрэг: ...........................................................................................................................

Зэр зэвсэг:

       Утга – зэвсэг техникийн нийт нэр

       Үүрэг - утгыг эрчимжүүлэн дүрслэх үүрэгтэй

Уйлан хайлан:

      Утга – хэд гашуудан уйлах

      Үүрэг – утгыг эрчимжүүлэн дүрслэх үүрэгтэй

Оноо: 3 №: 19621

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолоос дараах үйл явлал өрнөх болсон шалтгааныг бичээрэй. /3 оноо/

“Тэнгэр уулын эзэн” хэмээн өөрсдийгөө өргөмжилсөн тангадууд ядарсан ядуу малчдыг өршөөж хайрласны учир юу вэ? ............................................................................................................................................................................................................................................................................
Нарангарвуу тангадуудын хөтөлгөө моринд мордон эцэг эх, элгэн саднаа орхин одсоны учир юу вэ? ............................................................................................................................................................................................................................................................................
Зохиолч Баян бүрдийг “Салхи ч үгүй, зэрэглээ ч үгүй ухаа ягаан униар татсан тэнгэр газрын савсалганд хайлаас тоорой баглайлдан ногоорч харагдах нь гандирсын үзэгдэл үү” хэмээн дүрсэлсний учир юу вэ? ..........................................................................................................................................................................................................................................................................

Сайхан эмийг чинь хань болгож авсан болохоороо өнчин ишиг гарздуулахгүй гэж байна.

Нарангарвуу тангадад очсоноор ах дүү, амраг сандан олныхоо амийг аврах ганц хавчиг устай болох боломжтой болж байгаа учир

Ган гачиг дунд удсан хүмүүст зүүд зэрэглээ мэт сайн сайхан зүйлс харагдсан учир ийнхүү дүрсэлжээ.

Оноо: 3 №: 19622

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах нийлмэл өгүүлбэрийн онцолсон өгүүлбэрийг гол өгүүлбэртэй холбосон холбох хэрэглүүрийн утга, үүргийг тодорхойлоорой. /3оноо/

Жаргах нарны туяанд алтан шаргал титэм өмссөн зуу зуун наст тоорой моддын дундуур явж ганц хүслэн болсон Баян бүрдийн усан дээр ирэв.

Холбох хэрэглүүр : .................................................................................................................................................................................................................
Холбоосын утга: .....................................................................................................................................................................................................................
Холбоосын үүрэг: ...................................................................................................................................................................................................................

“-сан⁴” Тодотгон холбохын нөхцөл

Өнгөрсөн цагийн утга илтгэнэ.

Угсарсан НӨ-ийг холбох үүрэгтэй

Оноо: 4 №: 19623

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эхээс тангадуудын дүр байдлыг дүрслэсэн 4 өгүүлбэрийг ялган бичээрэй. /4оноо/

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................

Буу сэлэм агссан

Зун нэхий дээл сугалдаргалсан

Урт үс, хууз сахалтай хүрэл өнгөт царайтай

Шувууны өд хатгасан цагаан улаан чалам ороосон

Оноо: 4 №: 19624

Эхэд суурилсаны даалгавар

“Тэнэмэл монголчууд та нарыг Тэнгэр уулын эзэн их өршөөж байна” гээд Нарангарвууг зааж “Энэ үзэсгэлэнт эмийн өршөөл гуйхыг үзээд сэтгэл нь зөөлөрч хэцүү бэрх аян замд хань болгон авахаар зарлиг буулгалаа... Сайхан эмийг чинь хань болгож авсан болохоороо өнчин ишиг гарздуулахгүй гэж байна. Энэ зарлигийг зөрчвөл хонь мал, энэ хүүхнийг чинь хүчээр булааж аваад чандруугий чинь хийсгэнэ.” гэв.” гэсэн хэсгээс “гэ”-т өгүүлбэрийг таньж, “гэ”холбоосын найруулгын утга, үүргийг тайлбарлаарай. /4 оноо/

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

утга - ...............................................................................................................................

үүрэг - ...............................................................................................................................

“Тэнэмэл монголчууд та нарыг Тэнгэр уулын эзэн их өршөөж байна” гээд Нарангарвууг заав...

Сайхан эмийг чинь хань болгож авсан болохоороо өнчин ишиг гарздуулахгүй гэж байна

утга: “гээд, гэж” үгээр өмнөх өгүүлбэрийг багтаан бусдын үгийг дамжуулсан санаатай байна.

үүрэг: төгс өгүүлбэрүүдийг холбох үүрэгтэй

Оноо: 2 №: 19625

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолд өрнөж буй дараах үйл явдлын орныг тодорхойлоорой. /2 оноо/

Тэр жил булаг шанд байтугай худаг ширгээсэн их ган болов. ...........................................................................................................................................
Морин төвөргөөн сонсогдож буу сэлэм агссан хориод морьтон уухай хашхиран дайрч ирэв. ...............................................................................................................................

Говь нутагт

Баян бүрдийн усны дэргэд

Оноо: 5 №: 19626

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэрийг уншаад кирил бичгээр бичээрэй

Д. Равжаа

“Оюун түлхүүр” сургаалаас

... Үнэн тус хүргэгчийг муулбал

Тэнгэр үл таалах

Үзтэл муулсан хүнийг аргадвал

Үйл үл бүтэх ...

Оноо: 25 №: 19627

Эхэд суурилсаны даалгавар

Оноо: 4 №: 19612

Эхэд суурилсан даалгавар

Нарангарвуу /хэсэглэл – 1/

...Говь нутагт нь булаг шанд байтугай худаг ширгээсэн их ган болов. Холын энэ баян бүрдэнд ирсэн өдөр нүдэн дээр зураастай юм шиг илхэн. Үзүүр хязгааргүй арын их говийг яаж зовж тууллаа. Эцгийн нь үгэнд орж даган нүүсэн айлууд ган гачаалд ядарч туйлдсан малынхаа талыг арын говийн элсэн манханд цувуулан хаясаар хэд хоног зүтгэсний эцэст энэ Баян бүрдний бараа харсан сан. Гангийн гал наранд ангаж ядарсан хүмүүс ёстой л авралын орны бараа харсан мэт ямар их баярлаж байлаа. Салхи ч үгүй, зэрэглээ ч үгүй ухаа ягаан униар татсан тэнгэр газрын савсалганд хайлаас, тоорой баглайлдан ногоорч харагдах нь гандирсын үзэгдэл үү гэмээр байсан. Нүүдэлчид шууд малаа тууж давхин хүрцгээе гэсэн боловч Нарангарвуугийн эцэг “Баян бүрд хүртэл хагас өдөрчийн газар байна. Сүүлчийн хэдэн хавчиг усаа хүн малдаа хувааж өгөөд хөдөлье. Тэгэхгүй бол мал маань усны үнэрээр гүйж бахардан унах юм уу, гэнэт их ус уугаад цөм тээрч үхнэ” гэж хориглон болиулсан. Нүүдэлчдийн дундаас хамгийн чадалтай сайн морьтой хоёр хүнийг буух газар сонгуулахаар түрүүлүүлэн явуулахад Нарангарвуугийн сэтгэлт залуу явах болж ган хясаал хоёрыг зэрэг тайлан Баян бүрдэнд гэрийнхээ шав тавина даа” гээд давхин явсан билээ. Тэр өдөр наран жаргахын өмнөхөн нүүдлийн цуваа баян бүрдэнд ойртон ирэхэд Нарангарвуугийн эцгийн хэлсэн ёсоор хонь мал усны үнэр авч шуугин шаагин гүйлдэв. Усан дээр түрүүлэн очсон хоёр хүлээж буй гэж итгэх тул хүмүүс сандарч мэгдсэнгүй. Жаргах нарны туяанд алтан шаргал титэм өмссөн зуу зуун наст тоорой моддын дундуур явж ганц хүслэн болсон Баян бүрдний усан дээр ирсэн чинь түрүүлж ирсэн хоёр зүүд зэрэглээ гэмээр нов ногоон зүлгэн дээр цус урсган хэвтэж байв. Нүүдлийнхэн ямар нэг аймшигт гай гамшгийн урхинд орсноо мэдэж, яах учраа олохгүй гаслалдан байтал морин төвөргөөн сонсогдож буу сэлэм агссан хориод морьтон уухай хашхиран дайрч ирэв. Хөгшид хүүхдээ араг шээзгийд суулган тэгнэж, гэр бараагаа ачсан тэмээн хөсөг, гундаж шарласан унаа морьтой, ганц хоёр цахиур буунаас өөр зэвсэггүй цөөн хэдэн эрчүүл сөрж эсэргүүцэх арга даанчиг байсангүй. Дайрч ирсэн хориод морьтон халуун зун нэхий дээл сугалдаргалсан урт үстэй тангадууд, шувууны өд хатгасан цагаан улаан чалам ороож хоргой торгон нөмрөг хийсгэсэн хууз сахалтай хүрэл өнгөт царайтай догшин эрс байв.

Нарангарвуу нэгэнт амь тасарсан сэтгэлт залуугийн толгойг тэврэн уйлан хайлан байхад зэр зэвсэг, өмссөн зүүснээрээ дээрэмчдийн дундаас гоц ялгарсан нэгэн эр, ер бусын гоолиг цагаан морио агсамнуулан хажууд нь ирж тасын нүд шиг эргэлдсэн хурц нүдээр цоо ширтсэн тэр мөчөөс л энэ хорвоод үзэсгэлэнт эм болж төрсний гай ирсэн. Цагаан морьт хүн хэдэн үг хэлэнгүүт дээрэмчид нүүдэлчдийг хүрээлж аваад алуурчин төрхийн нэг муухай тангад “Тэнгэр уулын эзэн, Ландармын хувилгаан эртний өс хонзон, өр төлөөсийг санаж монголчууд та нарыг хөгшид хүүхэдгүй хүйс тэмтрэн хонь малыг чинь булааж авна гэж байна” гэв. Нүүдэлчид дэмий л зүрх чичрэн мэгшилдэхээс өөр үг хэлэх сүүхээтэй хүн байсангүй. Нарангарвуу тэр үгийг сонсоод цагаан морьтын өмнө сөхрөн “Та ямар ч хувилгаан байлаа гэсэн хүнтэй адилхан хүн байна. Ган гачаалаас зугтааж, энэ хол зэрлэг зэлүүд баян бүрдийг хэн ч харамлахгүй гэж итгэж ирсэн, энэ ертөнц дээр амьд яваа маань гэм биш юм бол өөр ямар ч гэм буруу байхгүй хөөрхий ядуу малчин биднийг өршөөж хайрла!” гэж гуйсан билээ. Цагаан морьт хэдэн үг хэлж нөгөө муухай тангад хэлмэрчлэн “Тэнгэр уулын эзэн энэ эмийн гуйлтыг сонсоод энэрэн соёрхож байна. Хонь малаа орхиод ганц хавчиг ус аваад элсэн дотор очиж буу. Буугаад тэмээгээ авчирч өг гэж зарлиг буулгаж байна.” гэв. Нүүдэлчид тэр ёсоор болохоос өөр арга зам байсангүй.

Маргааш өглөө нь тангадууд хөтөлгөө морьтой давхилдан ирж нүүдэлчдийг цуглуулан хэлмэрч тангад “Тэнэмэл монголчууд та нарыг Тэнгэр уулын эзэн өршөөж байна” гээд Нарангарвууг зааж “Энэ үзэсгэлэнт эмийн өршөөл гуйхыг үзээд сэтгэл нь зөөлөрч хэцүү бэрх аян замд хань болгон авахаар зарлиг буулгалаа. Ган тайлагдах өдрийг хүртэл өдөрт нэг хавчиг ус авч, малаа өнжөөд нэг усалж бай! Говьд бороо орж ган тайлагдсан өдөр та нар малаа туугаад нүүж зайлах ёстой! Сайхан эмийг чинь хань болгож авсан болохоороо өнчин ишиг гарздуулахгүй гэж байна. Энэ зарлигийг зөрчвөл хонь мал, энэ хүүхнийг чинь хүчээр булааж аваад чандруугий чинь хийсгэнэ.” гэв. Нарангарвуугийн эх эцэг хоёр энэ үгийг сонсоод “Газар дээр ганц охинтойгоо билээ бид яаж түүнээсээ салах вэ. Хүүхэд хөгшдийн хөл тээх унаа, ганц хавчиг ус өгөөд мал хөрөнгийг маань бүгдийг нь ав. Ганц охиноос минь бүү хагацуул” гэж уйлан хайлан гуйв. Гэтэл тангадууд илд сэлмээ далайн давшилж “Тэнгэр уулын эзний зарлиг! Тэнгэрийн зарлиг!” гэж хашхиралдан ирэхэд Нарангарвуу урагш гарч “Аав ээж, ах дүү минь миний үгийг сонсогтун” гэв. Тангадууд илд сэлмээ буулгаж, нүүдэлчид амьсгаа дарж газар ширтэн ширтэн зогсоцгоов. “Аав ээж, ахан дүүс минь ээ! Үхэх төрөхийн хооронд хагацал зовлон салдаггүй хорвоод бид төрсөн биш үү! Олон хүний амийг аврах ганц хавчиг усны үнэтэй ч бол Нарангарвуу чинь энэ хорвоод дэмий төрөөгүй юм байж. Миний хойноос элэг зүрхээ эмтэртэл гашуудаж суулгүй амьжирлагаа бодож ган тайлагдсан цагт эсэн мэнд эх нутагтаа буцаарай. Хүний ганц үр би эх эцгээ өнчрүүлэх албатай боллоо. Элгэн садан та нар минь, энэ айлын гал голомт үр үндсийг таслахгүйг хичээн бодож миний оронд нэг охиноо үрчлүүлж эцэг эх хоёрыг минь элэг бүтэн болгоорой” гэж захиад тангадуудын хөтөлгөө моринд мордож явахад хөгшид хүүхэдгүй уйлан хайлан хоцорсон сон... С.Эрдэнэ

Ойролцоо утгат ЗНҮ-ийн найруулгын утга үүргийг тодорхойлоорой. /4 оноо/

Илд сэлэм

Утга: .............................................................................................................................

Үүрэг: ...........................................................................................................................

Шуугин шаагин

Утга: .............................................................................................................................

Үүрэг: ...........................................................................................................................

Илд сэлэм

Утга: хуйд зүүн хэрэглэх, ирт зэвсэг

Үүрэг: утгыг эрчимжүүлэх үүрэгтэй

Шуугин шаагин

Утга: олон юмны үймээн, нүргээн

Үүрэг: утгыг эрчимжүүлэх үүрэгтэй

Оноо: 3 №: 19613

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолоос дараах үйл явлал өрнөх болсон шалтгааныг бичээрэй. /3 оноо/

Ядарч туйлдсан малынхаа талыг арын говийн элсэн манханд цувуулан хаясаар Баян бүрдийг зорьсны учир юу вэ? - ............................................................................................................................................................................................................................................................................
Нарангарвуу өөрийгөө “энэ хорвоод дэмий төрөөгүй юм байж” хэмээн хэлсний учир юу вэ? ..........................................................................................................................................................................................................................................................................
Зохиолч тангад эр Нарангарвууг тасын нүдээр цоо ширтэх тэр мөчөөс “энэ хорвоод үзэсгэлэнт эм болж төрсний гай ирсэн” гэж бичсэний учир юу вэ? ................................................................................................................................................................................................................................................................

Говь нутагт нь булаг шанд байтугай худаг ширгээсэн их ган болсноос хүн, малгүй л ангаж цангахын зовлонд орсон учир

Нарангарвуу тангадад очсоноор ах дүү, амраг сандан олныхоо амийг аврах ганц хавчиг устай болох боломжтой болж байгаа учир

Маргааш өглөө нь тангад эр Нарангарвууг аян замын хань болгохоор зарлиг буулган авч явжээ.

Оноо: 3 №: 19614

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах нийлмэл өгүүлбэрийн холбох хэрэглүүрийн утга, үүргийг тодорхойлоорой. /3оноо/

Хөгшид хүүхдээ араг шээзгийд суулган тэгнэж, гэр бараагаа ачсан тэмээн хөсөг, гундаж шарласан унаа морьтой, ганц хоёр цахиур буунаас өөр зэвсэггүй цөөн хэд эн эрчүүл сөрж эсэргүүцэх арга даанчиг байсангүй.

Холбох арга: .....................................................................................................................

Холбоосын утга: ...............................................................................................................
Холбоосын үүрэг: .............................................................................................................

Холбох арга: Аялгун арга

Холбоосын утга: зэрэгцүүлэх утгатай

Холбоосын үүрэг: Зэрэгцсэн үг, өгүүлбэр цогцолборыг холбох үүрэгтэй

Оноо: 4 №: 19615

Эхэд суурилсаны даалгавар

Их гантай их говийг туулсан ядарсан малчдын дүр байдлыг дүрслэсэн 4 өгүүлбэрийг ялган бичээрэй. /4оноо/

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................

Гангийн гал наранд ангасан

Хүүхдүүдээ араг шээзгийд суулган тэгнэсэн

Гэр бараагаа ачсан тэмээн хөсөг, гундаж шарласан унаа морьтой

Ганц хоёр цахиур буунаас өөр зэвсэггүй

Оноо: 4 №: 19616

Эхэд суурилсаны даалгавар

“Та ямар ч хувилгаан байлаа гэсэн хүнтэй адилхан хүн байна. Ган гачаалаас зугтааж, энэ хол зэрлэг зэлүүд баян бүрдийг хэн ч харамлахгүй гэж итгэж ирсэн, энэ ертөнц дээр амьд яваа маань гэм биш юм бол өөр ямар ч гэм буруу байхгүй хөөрхий ядуу малчин биднийг өршөөж хайрла!” гэсэн хэсгээс “гэ”-т өгүүлбэрийг таньж, “гэ”үйл үгийн найруулгын утга, үүргийг тайлбарлаарай. /4 оноо/

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

утга - ...............................................................................................................................

үүрэг - ...............................................................................................................................

Та ямар ч хувилгаан байлаа гэсэн хүнтэй адилхан хүн байна.

...баян бүрдийг хэн ч харамлахгүй гэж итгэж ирсэн

утга: “гэсэн” үгээр өмнөх өгүүлбэрийг багтаан тодотгох утгыг илэрхийлнэ.

үүрэг: төгс өгүүлбэрүүдийг холбох үүрэгтэй

Оноо: 2 №: 19617

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолд өрнөж буй дараах үйл явдлын цаг хугацааг тодорхойлоорой. /2 оноо/

Говь нутагт нь булаг шанд байтугай худаг ширгээсэн их ган болов. ...........................................................................................................................................
Нүүдлийн цуваа баян бүрдэнд ойртон ирлээ. ...........................................................................................................................................

Нэгэн зун

Наран жаргахын өмнөхөн

Оноо: 5 №: 19618

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэрийг уншаад кирил бичгээр бичээрэй.

“Оюун түлхүүр” сургаалаас

... өндөр их заяяатныг үзэн ядвал

Өөрийн амны хишиг зайлах

Өнчинхүний жаргалыг хөнөөвөл

Өөрийн хишиг эвдрэх....

Оноо: 25 №: 19619

Эхэд суурилсаны даалгавар

Оноо: 4 №: 19604

Эхэд суурилсан даалгавар

Далай ээж цаазын тавцан дээр

Хөвсгөл нуурын тухай яриа, домог олон бий. Бүр XVII зуунд мөсөн дээр дээгүүр нь морин хөсгөөр тээвэр хийдэг байхад нуурын дундах Далайн хүйс нэртэй арал дээр олон хэл мэддэг нэгэн эрдэмтэй лам уг ажлыг төвлөрүүлэн атгаж байжээ. Тэр: “Хөвсгөл бол ариун нуур. Өчүүхэн ч бузарлаж болохгүй” хэмээн морины баас хийх тусгай сав аянчин жинчин бүрд ганзагалуулдаг байсныг тухайн үед олон хэл дээр гарсан эрдэм шинжилгээний холбогдолтой номд өгүүлжээ.

Сүрлэг их уулсаас эх авсан зуу шахам гол горхи цутгадаг бялхам уст Хөвсгөлөөс Эгийн гол гарч Сэлэнгэ мөрөнд нийлээд улмаар Байгаль нуурт цутгана. Хөвсгөл нуурын сав газраас эхтэй Ариг, Үүрийн гол, Дэлгэр мөрөн болон Хангайн нурууны тунгалаг уст Идэр, Чулуут, Олон голын бэлчирт Сэлэнгэ мөрөнд нийлж дэлхийн цэвэр усны тавны нэгийг агуулдаг Байгальд цутган нийт усных нь 60 хувь болно. Амьтан ургамлынхаа аймгаар Хөвсгөл Байгальтай их төстэй. Хөвсгөлийн хадран, нутагшсан омуль, тул, зэвэг, улаан нүдэн, балиус зэрэг арваад зүйлийн загасны агнуурын нөөц жилд олон мянган тонноор хэмжигдэнэ. Хөвсгөлийн уул тайгад манай улсын ойн нөөцийн 24 хувь бий.

Байгалийн өвөрмөц шинж, гоо үзэсгэлэн бүрдсэн нуурын хамгийн гайхамшиг нь түүний ус юм. Эрдэс, давс, органик бодисгүй, уулын горхиных шиг тунгалаг устай нуурын хэдэн арван метрийн гүн дэх загас, чулуу хүртэл ил харагдах нь үнэхээр гайхалтай. Дэлхийн гадаргын нийт усны хэмжээ 1406 сая шоо дөрвөлжин километртэй тэнцдэг. Түүний өчүүхэн бага хэсэг 123 мянган шоо дөрвөлжин км нь ундааны ус юм.

Хөвсгөл нуур цэвэр усны хэмжээгээр зөвхөн Байгалийн дараа л орох юм. Уулс бий болоход үүссэн гүн хонхор дагаж тогтсон учир усны багтаамж ихтэй, ёроолынх нь талбайн бараг далан хувь зуугаас илүү, зарим газраа 268 метр хүртэл гүнзгий. Монгол орны нийт гол мөрний арван жилийн урсацтай тэнцэх хэмжээний цэвэр цэнгэг усыг Хөвсгөл ай савдаа агуулдаг байна.

Амьд бүхний эх ус билээ. Гэтэл ертөнцийн хүмүүсийн тэн хагас уух усаар гачигдаж, усны нийт нөөц бохирдох төдийгүй бүр хордох аюулд оржээ. Иймээс усны төлөө тэмцэл бол амьдралын төлөө тэмцэл юм. Энэ утгаар нь авч үзвэл Хөвсгөл нуурыг хамгаалах асуудал нэн онцгой юм. Гэтэл бид улс орондоо байтугай дэлхийд ховорхон цэнгэг усны эрдэнийн бумба болсон цор ганцхан Хөвсгөл нуураа, ард түмэндээ хайрлагдсан “Далай ээжээ” хөнөөхөөр цаазын тавцан бэлтгэж байдаг нь юу болж байгаа хэрэг вэ? Хөвсгөлийг дотор, гаднаас нь бид өөрсдөө хайр найргүй бохирдуулж байна. “Далай ээжийн” ариун хэвлийд хөвж явдаг нефть тээврийн “Ургац” чиргүүл юуны урьд “хор агуулсан” хар хорхой болж байна.

Хөвсгөл нуурыг хамгаалах захиргаанаас нефть тээвэрлэдэг “Ургац” чиргүүлд үзлэг хийсэн тухай актад шатахуун тээврийн уг чиргүүл онгоц нуурыг бохирдуулах онцгой аюултайг анхааруулжээ. Ёроолыг нь цементээр шавж, олон газар нөхөөс тавьж, хоёр шахуурга нь бүрмөсөн элэгдэж гүйцээд ган хоолойнууд зэвэрч, шахуургын динамаас нь үе үе оч хаяж, цахилгааны утасны тусгаарлагч шалбарч, залгуурын таг, сууринууд хагарч оч гялалзах болжээ. Энд ямар нэг байшин барилга, ердийн машин техник бус 300 тонн нефть агуулдаг чиргүүл онгоцны тухай ярьж байгаа хэрэг.

Шатахууныг ийм чиргүүлээр (баржа) тээвэрлэхийг ЗХУ-д бүр 60-аад оны үед хатуу хориглосон. Учир нь нефть ачсан “гац” чиргүүлд үзлэг хийсэн тухай актад шатахуун тээврийн уг хоёр чиргүүл хавиралдан гал гарч улмаар дэлбэрч болох бодит аюултай гэжээ. Иймээс давхар ёроолтой сав бүхий нефть тээгч онгоцоор л (танкер) уг ажлыг гүйцэтгэдэг. Ердөө 0.04 мм зузаан, ганц дан, олон нөхөөс тавьсан ёроолтой “Ургац” чиргүүл “Сүхбаатар” онгоцтой хавиралдаж, аль эсвэл хад чулуу, зогсоол мөргөөд галын аюул гаргадаггүй юм гэхэд тээж яваа 300 тонн нефтиэ нуурт юүлчихийг үгүй гэх арга алга. Зогсоолдоо байсан бүхэл бүтэн хөлөг онгоцыг нуурт живүүлчихээд одоо зөвхөн бөөр нь харлаж байгаатай адил нэг л өдөр Хөвсгөл нуурын ус тэр аяараа нефтийн бүрхүүлтэй болж амьтай бүхэн нь сөнөж уствал хариуцах эзэн нь хэн бэ? Ийм асуултыг Тээврийн яамны сайд Д.Ёндонсүрэнд тавилаа.

Сайд түүний нэгдүгээр орлогч, бусад хүн оролцсон ярианаас “Ургац” чиргүүлийг танкераар сольж, эсвэл нуураар нефть тээхээ бүр болиулах арга хэмжээг ойрын таван жилд авахгүй, бүр ядахдаа чиргүүлийг эрэг дээр татаж гарган их засвар хийх техник хэрэгсэл ч байхгүй учир үе үе нөхөж цойлдохоос өөр хүч, бололцоо уг яаманд алга гэсэн дүгнэлт хийлээ.

Хүч бололцоогоор ядмагдан суусаар байх хооронд Хөвсгөлийн цэнгэг ус, амьд ертөнцийнх нь талаар зөвхөн гашуун дурсамжаас өөр юм үлдэхгүй сөрөг арга хэмжээг ашиглах хугацаа нь аль хэдийнэ дууссан “Ургац” чиргүүл өрсөөд авчихвал хэчнээн харамсаад ч нөхөшгүй гарз болно. Хөвсгөлтэй бас дахин арван жилийн турш галаар тоглох Тээврийн яамны эрмэлзлийг эрс шууд тас цохих эрх мэдэл бүхий өөр байгууллага үнэхээр алга гэж үү?

Дараах өгүүлбэрийн онцолсон үг хэллэгийг утгатай нь зөв харгалзуулаарай. /4 оноо/

a. Хөвсгал нуур бол ариун нуур. 1. Баймж үг

b. “Ургац” чиргүүл “хор агуулсан” хар хорхой болж байна 2. Хэлц үг

c. ... өөр байгууллага үнэхээр алга гэж үү? 3. Тэмдэг нэр

d. “Далай ээж”-ийн ариун хэвлий 4. Уран дүрслэл

а3, b4, c1. d2

Оноо: 4 №: 19605

Эхэд суурилсаны даалгавар

Өгүүлбэрийн утга, өнгө аясыг зөв харгалзуулаарай. 4 оноо

a. “хайрлахаас өөр аргагүй” хэмээсэн ятгах санаатай өгүүлбэр 1. Мөсөн дээгүүр нь морин хөсгөөр тээвэр хийдэг байхад

b. Уншигчдад анхааруулга, сануулга болсон өгүүлбэр 2. Нуурын хэдэн арван метрийн гүн дэх загас, чулуу хүртэл ил харагдах нь

c. “Хөвсгөл далайн ус үнэхээр тунгалаг” гэдгийг батлах өгүүлбэр 3. Монгол орны нийт гол мөрний 10 жилийн урсацтай тэнцэх хэмжээний цэвэр цэнгэг усыг Хөвсгөл, ай савандаа агуулдаг

d. “Их эрт, эрт дээр үед” гэсэн санааг илрэхийлсэн өгүүлбэр 4. Ертөнцийн хүмүүсийн тэн хагас усаар гачигдаж, усны нийт нөөц бохирдох төдийгүйбүр хордох аюулд оржээ.

а3, b4, c2. D1

Оноо: 3 №: 19606

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах хүснэгт дэх өгүүлбэрээс эсрэгцүүлэх утгатай холбохоос, уншигчийн сэтгэл хөдөлгөсөн, ятгах үүрэгтэй үг хэллэгийг ялган бичээрэй. /3 оноо/

	Холбох үг	Сэтгэл хөдөлгөсөн үг хэллэг	Ятгах үүрэгтэй үг хэллэг
Гэтэл бид улс орондоо байтугай дэлхийд ховорхон цэнгэг усны эрдэнийн бумба болсон цор ганцхан Хөвсгөл нуураа, ард түмэндээ хайрлагдсан “Далай ээжээ” хөнөөхөөр цаазын тавцан бэлтгэж байдаг нь юу болж байгаа хэрэг вэ?

Гэтэл

Ард түмэндээ хайрлагдсан “Далай ээж”

“ Далай ээжээ” хөнөөхөөр цаазын тавцан бэлтгэж байдаг нь юу болж байгаа хэрэг вэ?

Оноо: 4 №: 19607

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах хэсгээс зэрэгцүүлэн тоочсон өгүүлбэрийг ялган бичээрэй. /4 оноо/

Ёроолыг нь цементеер шавж, олон газар нөхөөс тавиад, хоёр шахуурга нь бүр мөсөн элэгдэж гүйцсэн ба ган хойлоонууд зэвэрч, шахуургын динамаас нь үе үе оч хаяж, цахилгааны утасны тусгаарлагч шалбарч залгуурын таг, сууринууд хагарч оч гялалзах болжээ.

....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................

Ёроолыг нь цементеер шавж

олон газар нөхөөс тавиад

ган хойлоонууд зэвэрч

таг, сууринууд хагарч

Оноо: 4 №: 19608

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэрийг энгийн өгүүлбэр болгон задлан бичээрэй /4 оноо/

Гэтэл ертөнцийн хүмүүсийн тэн хагас уух усаар гачигдаж, усны нийт нөөц бохирдох төдийгүй бүр хордох аюулд оржээ.

....................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................

Ертөнцийн хүмүүсийн тэн хагас нь усаар гацигдана.

Усны нийт нөөц бохирдоно.

Хүмүүс усанд хордоно.

Хүмүүс аюулд оржээ.

Оноо: 2 №: 19609

Эхэд суурилсаны даалгавар

Зохиолчийн гол санааг түлхүүр өгүүлбэрээр хурааж бичээрэй./2 оноо/

Хөвсгөлтэй бас дахин арван жилийн турш галаар тоглолгүй эрс шийдвэр гарган “Далай ээж”-ийгээ хайрлан хамгаалъя.

Оноо: 5 №: 19610

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах бичвэрийг уншаад кирил бичигт хөрвүүлээрэй.

“Оюун түлхүүр” сургаалаас

... Тойн хүн хамаг эрдмийг төгс суравч

Дотроо нигүүлсэвч сэтгэлгүй бол

Тоолошгүй эрдэмтэй боловч

Тун тусгүй ...

Оноо: 25 №: 19611

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эсээг уншаад чамд төрсөн мэдрэмж сэтгэгдэл, үнэлэмжээ баримтад тулгуурлан 250-280 үгэнд багтаан дүрслэн бичээрэй.

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Оноо: 4 №: 19596

Эхэд суурилсан даалгавар

Далай ээж цаазын тавцан дээр

Дараах өгүүлбэрүүдийн онцолсон үгсийн утгыг тайлбарлаарай. /4 оноо/

a. “Хөвсгөл бол ариун нуур. Өчүүхэн ч бузарлаж болохгүй” 1. Олон голын уулзвар хэсэг

b. “цэнгэг усны эрдэнийн бумба болсон цор ганц Хөвсгөл нуураа” 2. Хамгийн их устай нуураа далай, ээж 2-той адилтгасан нэрлэлт

c. “...олон голын бэлчирт Сэлэнгэ мөрөнд нийлж...” 3. Ховор эрдэнэ хураасан сав болсон газар

d. “Далай ээжийн” ариун хэвлийд хөвж явдаг 4. Хөвсгөл нуурын усыг буртаггүй, цэвэр гэх санаа хүндэтгэсэн үг

a4, b3, c1. d2

Оноо: 3 №: 19597

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эхээс болсон үйл явдал бүхий баримтыг олж бичээрэй. /3 оноо/

....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................

Нэгэн эрдэмтэй лам “Хөвсгөл бол ариун нуур. Өчүүхэн ч бузарлаж болохгүй” хэмээн морины баас хийх тусгай сав аянчин жинчин бүрд ганзагалуулдаг байсан

“Далай ээжийн” ариун хэвлийд хөвж явдаг нефть тээврийн “Ургац” чиргүүл юуны урьд “хор агуулсан” хар хорхой болж байна.

“Ургац” чиргүүлийг танкераар сольж, эсвэл нуураар нефть тээхээ бүр болиулах арга хэмжээг ойрын таван жилд авахгүй боломжгүй. ядахдаа чиргүүлийг эрэг дээр татаж гарган их засвар хийх техник хэрэгсэл ч байхгүй учир үе үе нөхөж цойлдохоос өөр хүч, бололцоо байхгүй

Оноо: 3 №: 19598

Эхэд суурилсаны даалгавар

“Сүрлэг их уулсаас эх авсан зуу шахам гол горхи цутгадаг бялхам уст Хөвсгөл” гэсэн хэсэгт Хөвсгөл далайн хэдэн шинж байна вэ? /3 оноо/

....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................

Эх авдаг

100 шахам гол горхи цутгадаг

Бялхам уст

гэсэн 3 шинж байна.

Оноо: 2 №: 19599

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эсээнд дэвшүүлсэн асуудлыг түлхүүр өгүүлбэрээр тодорхойлоорой. /2 оноо/

Хөвсгөл нуураа, ард түмэндээ хайрлагдсан “Далай ээжээ” хөнөөхөөр цаазын тавцан бэлтгэж байдаг нь юу болж байгаа хэрэг вэ?

гэсэн санааг гарган бичих

Оноо: 4 №: 19600

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эсээнд “Ургац” чиргүүлээр нефт тээвэрлэх нь онцгой аюултай болохыг анхааруулсан баримтыг бичээрэй.

....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................................................

Ёроолыг нь цементээр шавж, олон газар нөхөөс тавьсан

хоёр шахуурга нь бүрмөсөн элэгдэж гүйцээд ган хоолойнууд зэвэрсэн

шахуургын динамаас нь үе үе оч хаяж, цахилгааны утасны тусгаарлагч шалбарсан

залгуурын таг, сууринууд хагарсан.

Оноо: 4 №: 19601

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах өгүүлбэр дэх холбоос үгсийн утга үүргийг тодорхойлоорой. /4 оноо/

	Утга	Үүрэг
Учир нь нэфт ачсан “гац” чиргүүлд үзлэг хийсэн тухай актад шатахуун тээврийн уг хоёр чиргүүл хавиралдан гал гарч улмаар дэлбэрч болох бодит аюултай гэжээ.

Учир

Утга – шалтгааны утгатай

Үүрэг – шалтгааны утгат өгүүлбэрийг холбох үүрэгтэй

Улмаар

Утга - шалтгааны утгатай

Үүрэг – шалтгааны утгат өгүүлбэрийг холбох үүрэгтэй

Оноо: 5 №: 19602

Эхэд суурилсаны даалгавар

Дараах бичвэрийг уншаад кирил бичигт хөрвүүлээрэй

“Оюун түлхүүр” сургаалаас

... Өдөр явсан явдлыг шөнө шүүгтүн

Ичгүүр гэмт явдлыг ятгаж орхигтун

Олны дотор үгээ бэхэл

Ганцаар суухад сэтгэлээ шинжил

Оноо: 25 №: 19603

Эхэд суурилсаны даалгавар

Эсээг уншаад чамд төрсөн мэдрэмж, сэтгэгдэл, үнэлэмжээ баримтад тулгуурлан 250-280 үгэнд багтаан дүрслэн бичээрэй.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Оноо: 1 №: 19680

Багц даалгавар

ЭХ-7-А ХУВИЛБАР

Хөдөөний найз

Хаврын нэгэн өдөр Баяраагийнд хөдөөнөөс аавынх нь багын найз Гончиг ах эхнэр, хүүхдүүдтэйгээ айлчилсан юм.Тэднийх хоёр хүүхэдтэй том нь Баяраатай чацуу Өлзий гэдэг хүү, бага нь гурван настай охин. Аав ээжүүд хол ойрын сонин хачин ярьж, хоол цайгаар дайлж, гадуур хамт явж, ажил хөөцөлдөхөд Баяраа, Өлзий хоёр хэд хоног хамт тоглон гадаа гарч, хавь ойроо танилцуулсан билээ.

Өлзий анх удаа хотод ирсэн болохоор юм бүхнийг хачирхан гайхаж, яаж ажилладаг, юунд хэрэгтэй юм гээд л байнга шалгаана. Баяраа сүүлдээ залхаж эхэллээ. Бас мэдэхгүйгээсээ болж зарим үед сандарч тэвдэхэд нь Баяраа шоолж, элгээ хөштөл инээнэ. Өлзий цайлган цагаанаар инээгээд л өнгөрнө. Шооллоо гээд гомдохгүй. Гэрийн хажуугийн хүнсний том дэлгүүрт ороод Өлзий бүх юмыг үнэгүй авдаг юм байна гэж ойлгожээ.Тэгээд баахан чихэр аваад шууд гарах гэхэд нь Баяраа зогсоож, учрыг нь тайлбарлав. Гар утасны тоглоомыг яаж тоглодгийг мэдэхгүй.”Хөөе хаая” гэж баахан орилно. Баяраагийн дугуйт тэшүүрийг углаад, хэчнээн удаа унаж боссон гэхэв.Тарвас зүсээд өгтөл амсаж үзээд тургиж орхилоо.”Түүхий мах шиг амтагдаж байна” гээд л дахиж ер идсэнгүй.

“Чамд ер нь хийж чаддаг юм байна уу? “ гэж Баяраа сүүлдээ асуужээ.Өлзий инээж л зогсоно.

Тэр зуны амралтаараа Баяраа аав, ээжтэйгээ хөдөө Гончиг ахындаа айлчлан очлоо. Мөн л анх удаа хөдөө ирж үзсэн жаалхүүд хачин сонин байлгүй яахав. Адуу малаас айж зугтаана.Голын усанд орохоос айна.Шинэ шөл гаргахад гэдэс идэж чадахгүй, холоо очоод суучихна.

Харин Өлзий найз нь түүнд их хань болно. Хүүхдүүд Баярааг юу ч мэдэхгүй, чадахгүй гэж шоолоход нь Өлзий өмөөрч, ”Манай энэ найз хотод ёстой мундаг, мундаг тоглоомтой, дугуйтай том гутлаар мориноос ч хурдан давхидаг, бүх юмыг мэддэг” гээд л магтаж гарчээ.

Хүүхдүүд яваандаа түүнийг шоолохоо больж, найзлах боллоо.

Өлзий харин мундаг жаал юм аа. Өглөө эртлэн босоод ээждээ тугал татаж өгнө.

Морь унана. Усанд загас шиг сэлнэ. Том савтай усыг өргөөд тавина.Түлээ хагалж, хотон дахь аргал хорголыг цэвэрлэж хатаана. Тэр хавийн хүүхдүүд дундаа Өлзий хамгийн бяртай нь. Баяраа найздаа бөх барилдаж, тугал бяруунаас айхгүй ойртохыг, хонь ямаагаа хэрхэн бэлчээрлүүлэхийг, морь унаж, хашаа хороогоо цэвэрлэхийг ч зааж өгчээ.

Энэ зуны амралт үнэхээр сайхан байлаа. Хоёр найз дараа жил заавал нэгнийдээ айлчилна гэсээр хотын найзаа холын замд нь үдлээ.

“зочид” гэсэн үгийн утгад тохирох хэсгийг сонгоно уу.

А.нөхөд
В.андууд
С.айлчид
D. найзууд

Оноо: 1 №: 19584

Багц даалгавар

Мэдээллийг анхааралтай уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“Нэгэн зүйл. Угаас тогтоосон хуулинд монгол, иргэн харилцан ураг барилдаж болох ёсон үгүй бөгөөд одоо шинэ засгаар шалтгаалж хуучин хуулийг халж монгол, иргэн харилцан ураг барилдахаар ноднин жил зарласан нь үнэхээрийн хортой санаа мөн бөгөөд энэ мэт харанхуй засгийг манай Монгол яахин дааж чадах билээ...”.

а) Шинэ засаг гэж юуг хэлж байна вэ? Асуултанд хариулж бичнэ үү.

...................................

Шинэ засгийн бодлого

Оноо: 2 №: 19585

Багцын даалгавар

Монголчууд шинэ засгийг “үндсийг таслах” бодлого хэмээж байсны учрыг 2 үндэслэлээр тайлбарлана уу.

..............................................
..............................................

Монголчууд хятадад уусна.

Монгол үндэстэнг уусгах зорилготой гэж үзэж байсан

Оноо: 2 №: 19586

Багцын даалгавар

Монгол, иргэн харилцан ураг барилдах нь хортой санаа мөн болохыг 2 үндэслэлээр тодорхойлж бичнэ үү.

..................................................
...............................................................

Монголчууд уусна гэж үзсэн.

Монголчууд мөхнө гэж үзэж байсан.

Оноо: 1 №: 20257

Алхамтай даалгавар

Бүдүүвчийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

Ардын Засгийн Газар хэдэн яамтайгаар байгуулагдсан бэ?

-5 яам

Оноо: 1 №: 20258

Алхамтын даалгавар

Ардын засгийн газрын 5 яамны сайдыг хэн тохоон томилдог вэ?

-Богд хаан 5 яамны сайдыг тохоон томилдог.

Оноо: 2 №: 20259

Алхамтын даалгавар

Ардын Засгийн Газар ямар яаманд илүү ач холбогдол өгсөн байна вэ? Яагаад?

-Гадаад яам. Учир нь Монгол улс нэн түрүүнд тусгаар тогтнолоо бусад улсаар хүлээн зөвшөөрүүлэх шаардлагатай байсан.

-Гадаад яам

Оноо: 2 №: 20260

Алхамтын даалгавар

Эдгээр 5 яамыг хэддүгээр зууны хэддүгээр хагаст байгуулсан бэ?

-XX зууны I хагаст

-XX зуун

Оноо: 2 №: 20261

Алхамтын даалгавар

Цэгийн оронд нөхөж бичнэ үү

Албан тушаал	1921 он	Өнөөдөр
Сангийн яамны сайд	С.Данзан	.................................
МАН-ын дарга	С.Данзан	................................

-Өнөөдрийн уг албан тушаалыг хашиж буй хүмүүсийг бичсэн байна.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20262

Алхамтын даалгавар

Өнөөдөр эдгээр таван яам ямар нэртэйгээр байгааг бичнэ үү.

Дотоод яам – Хууль зүй, дотоод хэргийн яам

Гадаад яам - ....................................................

Цэргийн яам - ....................................................

Сангийн яам – Сангийн яам

Шүүх яам - Хууль зүй, дотоод хэргийн яам

-Гадаад яам – Гадаад харилцааны яам

Цэргийн яам – Батлан хамгаалах яам

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 1 №: 20251

Алхамтай даалгавар

Мэдээллийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

1921 оны 6-р сарын 28-нд АТЗГ, МАХН-ын ТХ-ны хамтарсан хурлаас Нийслэл Хүрээг чөлөөлөх шийдвэр гаргаж, байлдааны төлөвлөгөөг батлав. Цэргийн хамтарсан хүчин 6-р сарын 30-нд Алтанбулагаас хөдөлж, түрүүч нь 7-р сарын 6-нд Нийслэл Хүрээнд оржээ. Цэргийн гол хүч 7-р сарын 8-ны өглөө Нийслэл Хүрээнд ирэв. 7-р сарын 10-ны өдөр, морин цагт засгийн эрх шилжүүлэх ёслол болж, Ардын Засгийн Газрыг байгуулав. 7-р сарын 11-нд хэмжээт эрхт хааныг өргөмжилжээ. Оны цолыг хэвээр хэрэглэж, “Ардын эрхтэй хэмжээт цаазат улсын засгийг явуулах” болсныг олон түмэнд зарлан тунхаглав.

Хэмжээт цаазат хаанаар хэнийг өргөмжилсөн бэ?

-VIII Богдыг

Жавзандамба хутагтыг

Богд хааныг

VIII Богд Жавзандамбыг

Оноо: 1 №: 20252

Алхамтын даалгавар

Морин цаг гэдэг нь хэдээс хэдэн цаг вэ?

-Монголчуудын уламжлалт цаг тооллоор Морин цаг гэдэг нь 11:40-13:40 юм.

Оноо: 2 №: 20253

Алхамтын даалгавар

Үйл явдал, огноог ашиглаад он тооллын шугам байгуулна уу.

-1921.7.11       Хэмжээт эрхт хаанаа

                өргөмжилжээ.

1921.7.10       Ардын Засгийн Ггазрыг

                            байгуулав.

1921.7.8     Цэргийн гол хүч

                Нийслэл Хүрээнд орж

                ирэв.

1921.7.6     Цэргийн түрүүч

                             Нийслэл Хүрээнд орж

                             ирэв.

1921.6.30     Цэргийн хүч

                 Алтанбулагаас

                             хөдлөв.

1921.6.28     Нийслэл Хүрээг

                             чөлөөлөх шийдвэр

                        гаргав.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20254

Алхамтын даалгавар

1921 оны цол ба тооллыг бичнэ үү.

-Олноо өргөгдсөний 11-р он

-Олноо өргөгдсөн

Оноо: 2 №: 20255

Алхамтын даалгавар

Хэмжээт цаазат улс гэж юу вэ? Өнөөдөр хэмжээт цаазат засагтай ямар улс байдаг вэ? Нэг улсыг нэрлэнэ үү.

-Удам залгамжилсан, эсвэл сонгогддог хааныг төрийн тэргүүнээ болгосон, хаант засаглалтай боловч хааны эрх мэдэл нь үндсэн хуулиар хязгаарлагддаг төрийн байгууллыг хэлнэ. Өнөөдөр Япон, Англи гэх мэт улсууд байна.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20256

Алхамтын даалгавар

1911 оноос хойшхи Монголын төрийн засаглалын хэлбэрийн өөрчлөлтийг бичнэ үү. [2 оноо]

1911 он - ....................................................

1921 он - ....................................................

1924 он - ....................................................

-1911 он – Хэмжээгүй эрхт хаант засаглал

1921 – Хэмжээт эрхт хаант засаглал

1924 он – Бүгд Найрамдах Засаглал

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 1 №: 20245

Алхамтай даалгавар

Эх сурвалжийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“Хамгийн гол нь Монголын автономийг сэргээн тогтооход туслалцаа үзүүлээч гэдгийг л Монголын төлөөлөгчид ЗОУ-аас хүсэж байгаа юм. Энэхүү тусламжийг дор дурдсан хэлбэрээр хэрэгжүүлж болох юм. 1. Олон улсын хэмжээнд дипломатын талаар дэмжлэг үзүүлэх. 2. Зэвсгээр туслах. 3. Техник хэрэгсэл болон цэргийн сургагч нараар туслах. 4. Улсын зээл олгох.”

ОК(б)Н-ын Сибирийн товчооны уулзалтын тэмдэглэлээс (1920.8.21. Эрхүү)

Автономи гэж юу гэсэн үг вэ?

-Автономи гэдэг нь өөртөө засаг тогтнох гэсэн утгатай. Аль нэг улсын хяналтан дор оршиж, дотооддоо эрх мэдлээ бие даан хэрэгжүүлэх эрхтэй улс юм.

Оноо: 1 №: 20246

Алхамтын даалгавар

Энэхүү үйл явдал хэдэн онд болсон бэ?

-Энэхүү үйл явдал нь 1920 оны 8-р сарын 21-нд Эрхүү хотод болсон.

Оноо: 2 №: 20247

Алхамтын даалгавар

Таны бодлоор ЗОУ-аас тусламж хүсэн очсон Монголын төлөөлөгчдийн хамгийн чухал хүсэлт юу байсан бэ? Нэгийг бичиж тайлбарлана

-Аль нэгийг сонгож түүнийгээ тайлбарласан байна.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20248

Алхамтын даалгавар

Хаалтанд буй үгсийг ашиглан доорх товчилсон үгийг тайлбарлан бичнэ үү.

(Орос, Оросын, Коммунист, Коминтерн, большевик, бүгд найрамдах, нам, нийгэмлэг)

ОК(б)Н - .......................................................

-Оросын Коммунист (большевик) Нам

-Оросын Коммунист Нам

Оноо: 2 №: 20249

Алхамтын даалгавар

Эх сурвалжид дурдсан тусламжийн эхний хэлбэр 1921 оны сүүлээр хэрхэн хэрэгжсэн талаар бичиж, ач холбогдлыг үнэлнэ үү.

-ЗОУ Монгол улстай 1921 оны 11 сарын 5-д найрсаг харилцаа тогтоох тухай гэрээ байгуулсан. Энэхүү гэрээ байгуулагдсанаар Монгол улс бие даасан улс гэдгээ бусад улсад харуулах боломж нээгдсэн гэх мэт.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20250

Алхамтын даалгавар

ЗОУ-аас тусламжийн дээрх хэлбэрүүдээс гадна цэргийн тусламж үзүүлэхээр болсон шалтгаан юу вэ?

-Цагаантны цэрэг монголд орж ирсэн.

-Гадаадын цэргийн хүчийг Монголын нутгаас гаргах

Оноо: 1 №: 20239

Алхамтай даалгавар

Эх сурвалжийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“Эдүгээ монголчууд нэгэнт тулгар төр байгуулж, тусгаар улс болсноос хойш зүй нь элдэв эрдэмд боловсорч, яаравчлан хүчтэй чийрэг болохыг хичээвээс зохих тул манай бичгийн хороо гадаад олон улсын хэрэглэж ахуй зүйл бүрийн эрдмийг томьёолон бичиж ...олон монголчуудын эрдэм сурахад нэмэр болгоно. Үүнээс гадна цагийн байдлыг дагаж Монгол Улс төр лүгээ холбогдсон чухал сонин зүйлийг хураангуйлан товчилж бичнэ.”

“Шинэ толь” хэмээх сонин бичгийн эхний дугаараас

Нэг дугаар нь 500 хувиар гарч байсан “Шинэ толь” сонины анхны дугаар хэзээ гарсан бэ?

-1913 он

Оноо: 1 №: 20240

Алхамтын даалгавар

Улс орны иргэдийн боловсролд анхаарч хэдэн онд ямар сургууль, хэдэн хүүхэдтэйгээр байгуулсан бэ?

-1912 онд 47 сурагчтай анхны Иргэний сургуулийг Нийслэл хүрээнд байгуулсан.

Оноо: 2 №: 20241

Алхамтын даалгавар

Шинэ толь” сонины зорилго юу вэ?

-Монголчуудын эрдэмд боловсорч, яаравчлан хүчтэй чийрэг болоход нь туслах, гадаад олон улсын хэрэглэж ахуй зүйл бүрийн эрдмийг томьёолон бичих, Монгол Улс төр лүгээ холбогдсон чухал сонин зүйлийг хураангуйлан товчилж бичих

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20242

Алхамтын даалгавар

Монголчуудыг эрдэм сурахад Бичгийн хороо ямар үүрэгтэй оролцсон бэ?

-Гадаад улсуудын ахуй зүйл бүрийн эрдмийг томьёолон бичих

-Бичиг үсэгт сургах

Оноо: 2 №: 20243

Алхамтын даалгавар

Монгол Улсын ГЯЯ, Хаант Оросын Монгол дахь төлөөний газрын хооронд байгуулсан хэлэлцээний дагуу “Шинэ толь” сонин гарах болжээ. Сонин Оросоос Монголд суугаа төлөөний сайдын ивээлд гарч байсан нь хоёр талын эрх ашигт нийцэж байв. Хоёр талын эрх ашигт нийцэж байсан шалтгааныг бичнэ үү.

Монголын талын эрх ашигт нийцэж байсан зүйл	Оросын талын эрх ашигт нийцэж байсан зүйл
...............................	......................................

-Монголын талын эрх ашигт нийцэж байсан зүйл: Оросын хэвлэлийн баазыг ашиглан тогтмол хэвлэл гаргах

Оросын талын эрх ашигт нийцэж байсан зүйл: Оросууд уг хэвлэлээр дамжуулан өөрийн бодлогоо сурталчлах

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20244

Алхамтын даалгавар

Шинэ толь сэтгүүлийн түүхэнд гүйцэтгэсэн үүргийг өөрийн үгээр хоёрыг тайлбарлан бичнэ үү.

-1. Шинэ тулгар улсад бусад улсуудын туршлагыг таниулах

2. Ард түмнийг соён гэгээрүүлэх гэх мэт

-Дутуу бичсэн байна

Оноо: 1 №: 20233

Алхамтай даалгавар

Мэдээллийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

1911 оны хувьсгал ялсан тэр цаг мөчөөс туурга тусгаар Монгол Улсын үндэсний сэргэлт, хөгжил, дэвшлийн шинэ түүх эхэлсэн билээ. 1912 оны Монгол-Оросын гэрээгээр орос худалдаачид гаальгүйгээр худалдаа эрхлэх эрхтэй болов. 1912-1915 онд Оросоос Монголд худалдаалах бараа 2 дахин нэмэгдэж, Монголын зах зээлийн хэрэгцээний 35 орчим хувийг хангаж байжээ.

Гааль гэж юу вэ?

-Хилээр нэвтрүүлэх бараа, таваарт хяналт тавьж, татвар ноогдуулах

Оноо: 1 №: 20234

Алхамтын даалгавар

Монголын зах зээлийн ихэнх хувийг эзэлсэн Орос худалдаачдын хүчтэй өрсөлдөгч нь хэн байсан бэ?

-Манж Чин гүрнийг мөхсөний дараа байгуулагдсан ДИУ Орос улстай Ар Монгол дахь худалдааны эрхийн төлөө хамгийн хүчтэй өрсөлдөгч нь байлаа.

Оноо: 2 №: 20235

Алхамтын даалгавар

Худалдаа хөгжиж эхэлсэнээр Монгол улсын санхүүг цэгцлэж улсын нэгдсэн төсөв 1911 оны хувьсгалаас хойш 3 жил орчмын дараа бий болсон. Улсын нэгдсэн төсөв хэддүгээр зуун, хэдэн онд бий болсон бэ?

-Улсын санхүүг цэгцлэж 1914 оноос буюу XX зуунд улсын нэгдсэн төсөвтэй болсон.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20236

Алхамтын даалгавар

Оросын худалдаачид гаальгүйгээр худалдаалах эрх авахаас өмнө Оросын бараа Монголын зах зээлийн хэрэгцээний хэдэн хувийг эзэлж байсан бэ? Гаальгүйгээр худалдаалах эрх авснаар хэдэн хувь болсон бэ?

-1. 17.5 %

17-18 орчим %

2. 35 орчим хувь

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20237

Алхамтын даалгавар

Оросоос Монголд худалдаалах бараа 2 дахин нэмэгдсэн шалтгаан юу вэ? Оросын худалдаачдын гол өрсөлдөгч нь хэн бэ?

-Хятадын худалдаачид байсан. Оросын худалдаачид гаальгүйгээр худалдаалах эрхтэй болсноор зах зээлд эзлэх хувиа нэмэгдүүлж чаджээ.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20238

Алхамтын даалгавар

1911 оны хувьсгалын дараа дотооддоо худалдааг хөгжүүлэх зорилгоор ямар арга хэмжээ авсан бэ?

-Дотоодын худалдааг хөгжүүлэх зорилгоор Цэдэвсүрэн, Чагдаржав нар 1918 онд мал, малын түүхий эдийг гадагш гарган худалдах зорилгоор “Харилцан туслах хоршоо”-г байгуулсан.

-Харилцан туслах хоршоо”-г байгуулсан

Оноо: 1 №: 20227

Алхамтай даалгавар

Мэдээллийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

1911 оны хувьсгал ялсан тэр цаг мөчөөс туурга тусгаар Монгол Улсын үндэсний сэргэлт, хөгжил, дэвшлийн шинэ түүх эхэлсэн билээ. Монгол улс байнгын цэрэгтэй болох, цэргийн эрдэмд сургах, зэр зэвсгээр хангах арга хэмжээ авчээ. Цэргийн насны эрчүүдийг дайчлан татах замаар цэргийн хүчээ бүрдүүлэв. 1912 онд Хужирбуланд цэргийн сургууль байгуулж, 1913 онд монгол цэргийн дагаж мөрдөх 23 зүйлтэй дүрэм гаргажээ. Оросоос зэр зэвсэг, цэргийн сургагч авч ажиллуулав.

Монгол улсад цэргийн анхны сургуулийг хэдэн онд байгуулсан бэ?

-1912 онд

Оноо: 1 №: 20228

Алхамтын даалгавар

Хувьсгал гэдэг үгийг тайлбарлана уу.

-Аливаа тогтсон суурь харилцааг үндсээр нь богино хугацаанд эрс өөрчлөх нийгмийн үйл явц.

Оноо: 2 №: 20229

Алхамтын даалгавар

Монгол цэргийн дагаж мөрдөх 23 зүйлтэй дүрмийг хэддүгээр зууны хэддүгээр хагаст гаргасан бэ?

-XX зууны I хагаст

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20230

Алхамтын даалгавар

Хужирбулан дахь цэргийн сургуулийг одоогоос хэдэн жилийн өмнө байгуулсан бэ? Мөн уг сургууль нь НТ хэддүгээр мянганд байгуулагдсан байна вэ?

-2021 он-1912 он=109 жилийн өмнө

НТ II мянганд байгуулагдсан

-Дутуу хийсэн байна.

Оноо: 2 №: 20231

Алхамтын даалгавар

Оросоос зэр зэвсэг, цэргийн сургагч авсны ач холбогдлыг тайлбарлан бичнэ үү.

-Дундад зууны үеийн зэвсэглэлийг халж орчин үеийн зэвсэг техниктэй болох, орчин үеийн зэвсэг техниктэй харьцаж сурах, орчин цагийн цэргийн анхны мэдэгдэхүүнтэй болох, тусгаар тогтнолоо бэхжүүлэхэд туслах орчин үеийн цэргийн хүчинтэй болох

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20232

Алхамтын даалгавар

1911 оны Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын ач холбогдлыг тайлбарлан бичнэ үү.

-1911 оны 12 сарын 29-ны өдөр Монголчууд манжаас салж, тусгаар тогтносон, төр улсаа сэргээн мандуулж Шашин төрийг хослон баригч хэмжээгүй эрхт эзэн хаанаар VIII Богдыг өргөмжилж Монголын шинэ түүх эхэлжээ.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 1 №: 20221

Алхамтай даалгавар

Эх сурвалжийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“...Чингүнжав оргосон Урианхайг нэхэж Хөх усны зэрэг газарт хүрээд цаашаа давшиж орсонгүй дур мэдэн цэргээ авч хойш буцсан бөгөөд түүний айлтгасан нь: Олон халхчууд гаслалдан хэлэлцэнэ. Бас Амарсанааг барихад дэмий л олныг зовоож улсын цалинг ашиггүй сүйтгэнэ. Цэргийг бүрмөсөн татаж өөлд нарыг уг нутагт илгээж, олон амьтныг жаргааваас зохино. Хэрэв удтал явсаар нэгэн хэрэг гарч ирвэл улсын нэрд холбогдсон явдал буй гэж огоот дайлсан, тэрсэлсэн адил дэмий хэлэлцжээ... энэ ангид угаас Урианхай цэрэг 500, Хотгойд цэрэг 250, Халх цэрэг 100 илүү цэрэг байв.”

Хэрэг шийтгэх сайд Шүмин, Арантай нараас Манжийн хаанд айлтгасан айлтгалаас (1756.7.21)

Чингүнжав хэний эсрэг бослого гаргасан бэ?

-Манж нарын эсрэг

Оноо: 1 №: 20222

Алхамтын даалгавар

Урианхай гэдэг үгийг тайлбарлан бичнэ үү.

-Урианхай нь хэл, соёл, угсаа гарал нэгтэй Монголын олон ястны нэг болохын дээр гарал үүслийн хувьд Монгол угсаатан дотроосоо одоогийн нэрээрээ тэмдэглэгдэж ирсэн хамгийн эртний гарал үүслийн түүхтэй ястны нэг юм.

Оноо: 2 №: 20223

Алхамтын даалгавар

Чингүнжавын ангид нийт хичнээн цэрэг байсан бэ? Уг цэргийн 50-аас илүү хувь нь ямар цэргүүд байсан бэ?

-850-иас илүү, Урианхай цэрэг

800 илүү, Урианхай цэрэг

-Дутуу бичсэн байна

Оноо: 2 №: 20224

Алхамтын даалгавар

Эх сурвалжаас эдийн засаг болон дайныг эсэргүүцсэн хэсгийг олно уу.

-1. Амарсанааг барихад дэмий л олныг зовоож улсын цалинг ашиггүй сүйтгэнэ.

2. Цэргийг бүрмөсөн татаж өөлд нарыг уг нутагт илгээж, олон амьтныг жаргааваас зохино.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20225

Алхамтын даалгавар

Чингүнжав цэргээ авч хойш буцсан шалтгаан юу вэ?

-“Олон халхчууд гаслалдан хэлэлцэнэ. Бас Амарсанааг барихад дэмий л олныг зовоож улсын цалинг ашиггүй сүйтгэнэ.” Өөлд нарыг нутагт нь илгээх.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20226

Алхамтын даалгавар

Эх сурвалжаас ямар түүхэн сургамж гарч байна вэ? Хоёрыг бичнэ үү. [2 оноо]

-1. Монголчуудыг хооронд нь тулалдуулж байжээ.

2. Монголчууд хоорондоо эв нэгдэлгүй байсан.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 1 №: 20215

Алхамтай даалгавар

Эх сурвалжийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“...Тэр хир дагасан тэргүүлсэн хулгай Амарсанаа хойд замын хязгаар дахиныг тогтоох зүүн этгээдийн туслагч жанжин болон явах бөлгөө. Даваач баригдсаны хойно Амарсанаа аргадаж, Илийн газрыг эзэлсүгэй хэмээсний тулд хаан түүний зальтыг айлдаад зарлигаар түүний ах Чимхүүртан лугаа хамт бараалхуулан аваачаар одохуйд умар дахиныг тогтоогч жанжин Банди, Нүцгэний цэргийн хүрээнээс Эринчиндоржийг гаргаж, харгалзуулан мордуулбай. Чимхүүр Амарсанаагийн тэрслүү төв мэдэгдсэнийг мэдээд Эринчиндорж лугаа барьтугай хэмээн нарийвчлан дуртгаваас үг эс авбай. Өрөнгийн газарт хүрсний хойно Амарсанаа хойт замын хязгаар дахиныг тогтоох зүүн этгээдийн туслагч жанжны тамгыг Эринчиндоржид тушааж, нутагт буцаж ачаа тээшийг засацгаасугай хэмээн хуурмагаар хэлэлцэж, Эрчис голоос яаран оргов. Хойт өдөр Эринчиндорж гүйцвээс гүйцсэнгүй...”

Галдан туслагч “Эрдэнийн эрхи хэмээх түүх болой” зохиолоос

Даваач гэж хэн бэ?

-Зүүнгарын хаан

Оноо: 1 №: 20216

Алхамтын даалгавар

Амарсанаа хаанаас оргож явсан бэ?

-Эрчис гол

Оноо: 2 №: 20217

Алхамтын даалгавар

Эх сурвалж дахь мэдээллийн гол утгыг өөрийн үгээр тайлбарлана уу

-Хойд замын хязгаар дахиныг тогтоох зүүн этгээдийн туслагч жанжин Амарсанаа манжийн эсрэг бослого гаргахаар цэргийн хүрээнээс явсан байна.

-Амарсанааг барих гэсэн байна.

Оноо: 2 №: 20218

Алхамтын даалгавар

1755 онд Зүүн гарын сүүлчийн хаан Даваач Манжийн их цэргийг хориглон байлдсан боловч давуу хүчинд цохигдон ялагджээ. Тулалдаан болсон оныг зуун, мянганд шилжүүлнэ үү

-XVIII зуун, НТ II мянган

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20219

Алхамтын даалгавар

Амарсанаа ямар шалтааны улмаас Манж Чин улсын талд орсон бэ?

-Манж Чин улсын тусламжтайгаар зүүн гарын хаан болох гэж оролдсон

-Даваачид ялагдсан тул

Оноо: 2 №: 20220

Алхамтын даалгавар

Эх сурвалжаас гарах түүхийн сургамжийг бичнэ үү.

-1. Монголчууд хаан ширээний төлөө тэмцэж байжээ. Жишээ нь, Даваач, Амарсанаа

2. Монголчууд бие биенийхээ эсрэг гадны улсын талд орон тэмцэж байсан байна. Жишээ нь, Амарсанаа, Банди жанжин нар

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 1 №: 20209

Алхамтай даалгавар

Эх сурвалжийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“...Бадаргуулт төрийн 34-р он, дөрвөн сард Сэцэн хан аймгийн Сан бэйсээс мэдүүлсэн нь: дээрэмчин Тогтох олон хүнийг дагуулж тус хошуунд байсан хятад пүүсүүдийн мөнгө зоос, эд барааг дээрэмдсэн...Хүрээний хэрэг шийтгэгч Янь Чжи дөрвөн сарын 13-нд сэргийлэх хорооны даргаар 13 цэрэг удирдуулан, салаан даргаар захируулан 12 цэргээр туслуулан хөдөлгөөд Бичигтэй хэмээх газар хүрээд тулалдаж Тогтохын хулгай хүмүүсээс нэгийг алж, Хүрээний цэргээс нэг шархдав. Тогтох даруй хүмүүсээ дагуулан Оросын хязгаарт оргон орсон...”

Чэнь Чунь цзү “Гадаад Монголын ойр үеийн түүх” зохиолоос

Сэцэн хан аймаг Монголын аль хэсэгт байсан бэ?

-Зүүн хэсэгт

Оноо: 1 №: 20210

Алхамтын даалгавар

Бэйс гэдэг үгийн утгыг тайлбарлаарай.

-XVII-XX зуун буюу Манжийн эрхшээлийн үед монгол ноёдод олгож байсан цол.

Оноо: 2 №: 20211

Алхамтын даалгавар

Манжийн Зайтянь хаан 4 настайдаа буюу 1875 онд хаан ширээнд суужээ. Түүний оны цолыг Монголоор Бадаргуулт төр гэдэг. Бадаргуулт төрийн 34-р он аргын тооллын хэдэн он бэ?

-1908 он

-1909 он

Оноо: 2 №: 20212

Алхамтын даалгавар

Сурвалжийг уншаад ямар түүхэн үйл явдал болсныг бичнэ үү

-Тогтох ноён Манж Чин улстай Бичигтэй хэмээх газар тулалдсан тухай

-Дайн болсон тухай

Оноо: 2 №: 20213

Алхамтын даалгавар

Тогтох тайжийн удирдсан бослого гарах болсон шалтгааныг эх сурвалжаас бичнэ үү.

-Хятад худалдаачид, мөнгө хүүлэгчдийг эсэргүүцсэн

-Хятадуудын эсрэг

Оноо: 2 №: 20214

Алхамтын даалгавар

Сурвалжид өгүүлсэн шиг Тогтох ноён дээрэмчин мөн үү? Мөн, биш гэж хариулаад тайлбарлана уу.

-Биш. Учир нь Тогтох ноён бол Монголчуудын эрх ашгийг хамгаалан тэмцсэн нь түүний Богд хаант Монгол улс, ардын хувьсгалын үйл хэргүүдэд оролцсоноос харагддаг.

-Биш.

Оноо: 1 №: 20203

Алхамтай даалгавар

Эх сурвалжийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“...Манжийн жанжин, цэргүүд Зүүнгар улсын хүнийг юүртэл хядан алж орон нутаг нь эзэнгүй хоосон болж, улс иргэн нь хамтаар бүрмөсөн мөхөж сөнөжээ. ...Галдан бошгот ханаас эхлэн эцсийн Амарсанаа ханд хүртэл Зүүнгар улсын бүх хүнийг зуугаар бодвоос дайнд автсан нь гучин хувь, Дайчин улсад дагаар орж аймаг, хошуу, сум болсон нь арван таван хувь, айл зэргэлдээ улс аймагт зайлан гарч олзлогдсон нь арван таван хувь болох мэт бөгөөд нутаг газар нь тийнхүү хоосон болжээ...”

Б.Буянчуулган “Дөрвөн Өөлдийн түүх” зохиолоос Зохиолд хэдэн оны үйл явдлын тухай өгүүлж байна вэ?

-1755-1758 оны үйл явдал

1757-1758 оны үйл явдал

1758 оны үйл явдал

Оноо: 1 №: 20204

Алхамтын даалгавар

“Хошуу” гэж юу вэ?

-Хааны албат ардыг баримтлан захирч, хэрэг зүйлийг эрхлэн гүйцэтгэх аймгийн дор захирагдах хуваарь

Оноо: 2 №: 20205

Алхамтын даалгавар

Галдан бошгот 1676 онд Зүүнгар улсын хаан болж, 1697 онд нас барсан. Амарсанаа 1755 оны 11 сарын 11-нд биеэ Зүүнгарын хаанд өргөмжилжээ. Галдан бошгот, Амарсанаа нарын хаан ширээнд суусан оныг зуунд шилжүүлнэ үү

-XVII, XVIII зуун

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20206

Алхамтын даалгавар

Эх сурвалжаас ямар үйл явдал, үр дүнг өгүүлсэн байна вэ?

-Зүүн гарын хаант улсын хүн ам нь Манж Чин улсад дагаар орж, зарим хэсэг нь өөр улс руу дүрвэж зугтаасан байна.

-Зүүнгарын хаант улс Манжид эзлэгдсэн тухай.

Оноо: 2 №: 20207

Алхамтын даалгавар

Сурвалжаас Зүүнгарын нутгийн хоосорсон хоёр шалтгааныг олж бичнэ үү

-1. Манжийн жанжин, цэргүүд Зүүнгар улсын хүнийг юүртэл хядан алж орон нутаг нь эзэнгүй хоосон болсон.

2. Дайнд автсан, айл зэргэлдээ улс аймагт зайлан гарч олзлогдсон тул нутаг газар нь тийнхүү хоосон болжээ.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20208

Алхамтын даалгавар

Манж Чин улс Галданг дарсныхаа дараа Зүүн гарын хаант улсад ямар бодлого явуулсан бэ?

-Манж Чин улс Галданг дарсныхаа дараа Зүүн гарын хаант улсыг эзлэхийн тулд дотор нь хагаралдуулан эвдэрэлцүүлэх, тэдний хүчийг нь сарниулах бодлого явуулж байв

-Эзлэх бодлого явуулсан.

Оноо: 1 №: 20197

Алхамтай даалгавар

Эх сурвалжийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“...Бичиг барихын учир: Хаан хүмүүнд хас их төр, хамагт сонсдох сайн алдар нэр хэрэгтэй тул хамгаас төр шажныг мандуулах нэрийг эрэлдье. Зургаан түмний эзэн биднийг жолоодон эс чадав. Тэр эс чадавч хан төрөлт бидэн ...хас их төрийг хадгалж суунам бид. Энэ их төрийг санахул нь нааш цааш элч юугаан тасралтгүй [илгээн] мэнд асуулцаж явъя. Ийн хийж явахул эрдэнэт хүмүүний төрөл олж эрх хүчит хан болон төрсний гавьяа бидний тэр ажаамуу.”

Халхын ноёдоос Манжийн хаанд илгээсэн бичгээс

Зургаан түмний эзэн гэж хэнийг хэлж байна вэ?

-Лигдэн хаан

Хаан

Оноо: 1 №: 20198

Алхамтын даалгавар

Зургаан түмэн Монголын нэгийг нэрлэнэ үү.

-Халх, Цахар, Урианхан, Ордос, Түмэд, Юншээбү, Асуд, Харчин

Оноо: 2 №: 20199

Алхамтын даалгавар

Эх сурвалжаас гарсан доорх дүгнэлт зөв, буруу эсэхийг тайлбарлан бичнэ үү.

-Буруу. Учир нь эх сурвалжид “Тэр эс чадавч хан төрөлт бидэн ...хас их төрийг хадгалж суунам бид” гэсэн байгаа нь тусгаар байгаагаа илэрхийлж байна.

-Буруу

Оноо: 2 №: 20200

Алхамтын даалгавар

1691 онд Долоннуурын чуулганаар Халх Монгол, Манж Чин улсад дагаар оров. Манжид дагаар орсон оныг зуун, мянганд шилжүүлнэ үү.

-XVII зуун, НТ II мянган

-XVII зуун

Оноо: 2 №: 20201

Алхамтын даалгавар

Зургаан түмний эзэн жолоодож эс чадсан хоёр шалтгааныг бичнэ үү.

-1. Монгол ноёдын эрх мэдэл, эд баялгийн төлөөх хоорондын сөргөлдөөн

2. Манжийн хагалан бутаргах бодлого

3. Монголчуудын өргөн уудам газар нутаг

4. Бэлчээрийн нүүдлийн мал аж ахуй гэх мэт.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20202

Алхамтын даалгавар

Халхын хаадууд Манжтай найрсаг харилцаа тогтоосон шалтгааныг бичнэ үү

-Халхын хаадууд манжтай найрсаг харилцаа тогтоон хугацаа хожиж, энэ сацуу дотоод эв нэгдлээ бэхжүүлэн, харийн түрэмгийллийг эсэргүүцэх бодлого явуулахыг зорьж байв

-Дутуу бичсэн байна

Оноо: 1 №: 20191

Алхамтай даалгавар

Эх сурвалжийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“Ам алдсан бичгийн үг: Манж, Харчин бид хоёр улс нэгэн эеэр явахын тулд, тэнгэрт цагаан морь, газарт хар үхэр алж, нэг аяганд архи хийж тахин мөргөөд, төр ёсоо нэгтгэн үйлдвэй.”

Лувсанданзан “Алтан товч” зохиолоос

Харчин аймаг хэдэн онд Манжийн эрхшээлд орсон бэ?

-1628 он

Оноо: 1 №: 20192

Алхамтын даалгавар

Манж Чин улсын үед Харчин аймаг аль чуулганд харьяалагдаж байсан бэ?

-Зостын чуулган

Оноо: 2 №: 20193

Алхамтын даалгавар

Эх сурвалжид ямар үйл явдлын тухай бичсэн байна вэ?

-Харчин аймаг Манжийн эрхшээлд орж, Манжид үнэнч байхаа тангараглаж байгаа үйл явдал байна.

-Харичн аймаг Манжид дагаар орж байна

Оноо: 2 №: 20194

Алхамтын даалгавар

Бүдүүвчийг гүйцээнэ үү.

-Харчин аймаг Манжийн эрхшээлд орж, Манжид үнэнч байхаа тангараглаж байгаа үйл явдал байна.

-Харичн аймаг Манжид дагаар орж байна.

Оноо: 2 №: 20195

Алхамтын даалгавар

Эх сурвалжид өгүүлсэн шиг үйл явдал олон Монгол аймгуудад давтагдсан. Үүний эцсийн үр дагавар 1636, 1691, 1755 онуудад болсон үйл явдлууд мөн үү? Тайлбарлан бичнэ үү

-Мөн. Учир нь ийнхүү ээлж ээлжээрээ Манжид даган орсноор Монголчуудын хүч суларч улмаар 1636 онд Өвөр Монгол, 1691 онд Халх Монгол, 1755 онд Ойрад Монголчууд Манжид эзлэгдэх шалтгаан болсон.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20196

Алхамтын даалгавар

Харчины Субуди ноён 1628 онд Лигдэн хаанаас салж Манжийг дагав. Ингэснээр Лигдэн хаан ямар үр дагварт хүрэв

-Өмнөд Монголын ноёд Манжид дагаар орох нь Лигдэн хааныг хүчгүй болгож Манжид ялагдах эхлэлийг тавьсан.

-Дутуу бичсэн байна

Оноо: 1 №: 20185

Алхамтай даалгавар

Мэдээллийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

Монгол улс нь энхийг эрхэмлэсэн гадаад бодлогоо тууштай баримталж, энх тайван, аюулгүй байдлыг бэхжүүлэхэд чиглэсэн олон улсын хамтын нийгэмлэгийн үйл ажиллагааг идэвхтэй дэмжин ажиллаж байна. Үүний тодорхой илрэл нь Монгол Улс энхийг сахиулах болон терроризмтай тэмцэх олон улсын хамтын ажиллагаанд цэргийн бие бүрэлдэхүүнээ оролцуулах болсон явдал юм.

Олон улсын энхийг сахиулагчдыг юу гэж нэрлэдэг вэ?

-“Цэнхэр дуулгатан”

Оноо: 1 №: 20186

Алхамтын даалгавар

Монгол улсын гадаад бодлогын үндсэн үзэл баримтлал, гол зарчим юу вэ?

-Мөнхийн хоёр хөрштэй найрсаг харилцааг бий болгож гурав дахь хөршийн харилцааг хөгжүүлэх

Оноо: 2 №: 20187

Алхамтын даалгавар

Монгол улс олон улсын хамтын нийгэмлэгийн энх тайвныг бэхжүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааг дэмжиж байгаа нь хэрхэн илэрч байна вэ?

-Энхийг сахиулах болон терроризмтай тэмцэх олон улсын хамтын ажиллагаанд цэргийн бие бүрэлдэхүүнээ оролцуулж байгаа

-Терроризм, дайн байлдааныг дэмжихгүй байгаагаар

Оноо: 2 №: 20188

Алхамтын даалгавар

Монгол улсын олон улсын тавцанд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг, нөлөө бүхий улс орнуудын ашиг сонирхлыг тэнцвэржүүлсэн бодлого хэрэгжүүлэх, хамтын ажиллагаа хөгжүүлэхэд чиглэсэн идэвхтэй гадаад бодлогыг тайлбарлана уу

-Улс орны тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлыг ханган бататгах, гол хүчин зүйлийн нэг мөн

Өөрийн нөөц бололцоог аль болох бүрэн дүүрэн дайчлан зохион байгуулах.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20189

Алхамтын даалгавар

Монгол улсад ардчилсан хувьсгал өрнөх урьдач нөхцөлөөс хоёрыг бичнэ үү.

-1. 1980-аад оны сүүл үеэс социалист орнууд задарч зөвлөлт орос улс задарснаар тэдний анхаарал суларч эхлэсэн

2. Гадаадад боловсрол эзэмшсэн залуучуудын үзэл суртал өөрчлөгдөж тэр нь бусдад нөлөөлж эхлэсэн

3. Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засаг ард иргэдийн хэрэгцээг хангах чадамжгүй болж байсан.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20190

Алхамтын даалгавар

1990 оноос Монгол улсын гадаад бодлогын өөрчлөлтийг дээрх мэдээллийг ашиглан бичнэ өмнөх болон хойшхи үү

1990 оноос өмнө 1990 оноос хойш

-1990 оноос өмнө - Социализм, түүний эрх ашгийн төлөө бусадтай дайсагнаж байсан.

1990 оноос хойш – Энхийг эрхэмлэсэн гадаад бодлого тууштай явуулах болсон.

-Аль нэгийг нь бичсэн байна.

Оноо: 1 №: 20179

Алхамтай даалгавар

Мэдээллийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

Олон улсын энхийг сахиулагчдын өдөр хэзээ болдог вэ?

-5 сарын 29

Оноо: 1 №: 20180

Алхамтын даалгавар

Монгол улсын хоёр хөрштэйгээ харилцах харилцаа Монгол улсын гадаад бодлогын хэддэх зорилт вэ?

-Эн тэргүүний зорилт

Оноо: 2 №: 20181

Алхамтын даалгавар

Монгол улс энхийг сахиулах болон терроризмтай тэмцэх үйлсэд ямар хэлбэрээр оролцож байна вэ?

- Цэргийн бие бүрэлдэхүүнээрээ

-Шүүмжлэх замаар

Оноо: 2 №: 20182

Алхамтын даалгавар

Монгол улсын үндэсний аюулгүй байдад ямар орчин, нөхцөлийг баталгаажуулах тухай заасан байдаг вэ? Бүдүүвчид бичнэ үү

-Монгол Улсын үндэсний язгуур ашиг сонирхлыг хангах гадаад, дотоод таатай нөхцөл баталгаатай хангагдсан байдлыг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл, гадаад, дотоод гэж бичих ёстой.

-Гадаад нөхцөл

Оноо: 2 №: 20183

Алхамтын даалгавар

Монгол улс нь энхийг эрхэмлэсэн гадаад бодлогоо тууштай баримталж байгаа нь түүхийн өмнөх ямар сургамжтай холбоотой вэ?

-ЗХУ тэргүүтэй социалист системийн орнуудын бүрэлдэхүүнд

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20184

Алхамтын даалгавар

Монгол улс 1990 оноосөмнө дэлхийн улс орнуудтай харилцах харилцаа ямар байдалтай байсан бэ? 1990 оноос хойших байдалтай харьцуулан дүгнэлт хийнэ үү?

-1990 оноос өмнө үед манай улс социалист орны бүрэлдэхүүнд байсан бөгөөд зөвхөн социалист орнуудтай найрсаг харилцаатай байсан. Харин ардчилсан хувьсгал өрнөснөөр Монгол улсын гадаад бодлого тэлж дэлхийн бүх улс орнуудтай олон талын найрсаг харилцааг тогтоож эхэлсэн.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 1 №: 20161

Алхамтай даалгавар

Эх сурвалжийг уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

“Монгол Улсын “оршин тогтнохуйн аюулгүй байдал”, “эдийн засгийн аюулгүй байдал”, “дотоод аюулгүй байдал”, “хүний аюулгүй байдал”, “хүрээлэн байгаа орчны аюулгүй байдал”, “мэдээллийн аюулгүй байдал” харилцан уялдаатай хангагдсанаар үндэсний аюулгүй байдал баталгаажна.”

Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалаас (2010.7.15)

Цэгийн оронд нөхөж бичнэ үү.

Байгаль орчны тэнцвэрийг хадгалж, усны нөөцийг хамгаалах, уур амьсгалын өөрчлөлт, газрын доройтлын сөрөг үр дагаврыг зөөлрүүлэх, биологийн олон янз байдлын хомсдлоос сэргийлэх, орчны бохирдол, байгалийн аюулт үзэгдэл, гамшгийн эрсдэлийг бууруулах нь хүний эрүүл оршин амьрах, .................................................. –ыг хангах үндсэн нөхцөл билээ.

-Хүрээлэн байгаа орчны аюулгүй байдал

Оноо: 1 №: 20162

Алхамтын даалгавар

Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагаа гэж юу вэ?

-Монгол Улсын үндэсний язгуур ашиг сонирхлыг хангах гадаад, дотоод таатай нөхцөл бүрдсэн байхыг хэлнэ.

Оноо: 2 №: 20163

Алхамтын даалгавар

Доорх хүснэгтийн a, b дээр байгаа нөхцөлд тохирох өгөгдлийн дугаарыг цэгийн оронд бичнэ үү.

A	Мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах үндсэн нөхцөл	.....	1	Хүний эрх, эрх чөлөөг хангаж, үндсэн хуульт байгууллыг бататгаж, хууль дээдлэх ёс, Монгол төрийн залгамж чанар, үндэсний эв нэгдлийг сахин дээдэлж, төрөө бэхжүүлж, улс төрийн тогтвортой байдлыг хангах
			2	Үндэсний ашиг сонирхлыг хамгаалах, мэдээллийн бүрэн бүтэн, нууцлагдсан, хүртээмжтэй байдлыг баталгаажуулах
B	Оршин тогтнохуйн аюулгүй байдлыг хангах үндсэн нөхцөл	.....	3	Монгол хүний эрүүл, аюулгүй амьдрах таатай орчин, нөхцөлийг бүрдүүлэх, хүнсний аюулгүй байдлыг хангах, амьдрах орчин, орон байрны аюулгүй нөхцөлийг баталгаажуулах, гэмт хэрэг, халдлагын золиос болохоос хамгаалах
			4	Тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, хил хязгаарын халдашгүй байдал, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, монгол соёл иргэншлийн аюулгүй байдал, хүн ам, удмын сангийн аюулгүй байдлыг хангах

-a – 2, b – 4

-Аль нэгийг нь буруу тохируулсан байна.

Оноо: 2 №: 20164

Алхамтын даалгавар

Цэгийн оронд тохирох үгийг нөхөж бичнэ үү.

Үндэсний түүх, хэл, соёл, өв уламжлал, зан заншлаа хадгалж, хамгаалж хөгжүүлэх нь ............................................ мөн.

-Монгол үндэстний оршин тогтнохын үндэс, амин чухал дархлаа

-Тусгаар тогтнолын

Оноо: 2 №: 20165

Алхамтын даалгавар

Хурдтай хувиран өөрчлөгдөж байгаа өнөө үед улс орныхоо эрх ашиг, тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг бататгахын тулд ямар арга хэмжээ авах шаардлагатай байна вэ?

-Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалаа бүрэн хэрэгжүүлэх

Уян хатан, ухаалаг гадаад бодлого явуулах

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 2 №: 20166

Алхамтын даалгавар

"Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагаа"-ны хэрэгжилтэд та ямар үнэлгээ өгөх вэ? Яагаад?

-Үнэлгээ өгч, тайлбарласан байна.

-Дутуу бичсэн байна.

Оноо: 1 №: 20177

Алхамтын даалгавар

Сурвалжийн мэдээг анхааралтай уншаад зааврын дагуу ажиллана уу.

Хань улс баруун зүгийн худалдааны замын ач холбогдолыг ойлгож, энэ замыг Хүннүгээс булаан авахын тулд дипломат арга зам, эд хөрөнгө болон цэргийн хүч хэрэглэж ихээхэн чармайлт гаргав. НТӨ 121 онд Хань улсын гэнэтийн довтолгоонд Ганьсу, Хөх нуур хавиар нутаглаж байсан Хүннүгийн баруун гарын Сютү ван, Хүнье ван нар ялагдаж, Хань улсад бууж өгчээ. /Монголын түүх X. 21.тал/

а.Энэхүү худалдааны зам түүхэн ямар нэрээр тэмдэглэгдэн үлдсэн бэ? Асуултанд хариулж бичнэ үү.

A. Торгоны зам
B. Цайны зам
C. Худалдааны зам
D. Мэдэхгүй байна

Оноо: 1 №: 20178

Алхамтын даалгавар

b. Энэхүү түүхэн үйл явдал өрнөж байх үед Хань улсын төрийг хэн гэдэг хаан барьж байсан бэ?

A. Уди хаан
B. Цин Ши хуанди
C. Ван Ман
D. Мэдэхгүй байна.