Химийн хүнд элементүүдийн хүний биед үзүүлдэг сөрөг нөлөөллүүдтэй нь харгалзуулна уу.

А. Хар тугалга                     1. Жолооч нарт элбэг тохиолддог

B. Кадми                              2. Алт олборлогчид өвчлөх магадлалтай

C. Мөнгөн ус                       3. Арьс ширний үйлдвэрийн ажилчид өвчилнө

D. Хром                               4. Нүүрс нам температурт шатаахад хордоно

• 1-А

  2-C

  3-D

  4-B

 Парабол, хагас тойргийн хооронд хашигдсан дүрсийн талбайг ол.

• Хариу: 16.95

Байгаль дахь азотын  эргэлтийн бүдүүвч зургийг ажиглан 1- 6 тоонд тохирох үйл явцыг зөв харгалзуулаарай.

• A-4, B-6, C-8, D-7, E-3, F-1, G-5, H-2

Идэш тэжээлийн хэлхээний түвшин бүрд агуулагдах энергийн хэмжээг харуулав. Бүтээгчийн үүсгэх энергийг олоорой.

• А. 25 кЖ

• B. 25000 кЖ

• C.2500 кЖ

• D.250 кЖ

  тэгшитгэлийн шийдүүдийн нийлбэрийг ол.

• a.                [1]

  b.                 [1]

  c.                          [2]

 Хоёр параболын хооронд хашигдсан дүрсийн талбайг ол.

• хариу:

Идэш тэжээлийн хэлхээн дэх энергийн шилжилтийг сумаар зааж үзүүлэв. Аль хэлхээ энергийн шилжилтийг зөв харуулсан байна вэ? Тайлбарлан бичнэ үү.

• А.

Дараах дүрсийн талбайг ол.   

• Хариу: 

   байх хамгийн их натурал тоог ол.

• a.             [1]

  b.                            [1]

  c.        [2]

Энэ зурагт экологийн ..........................-ийг харуулсан байна. Тайлбар бичээрэй. 

• Хоёрдогч сукцесс. Нэг бүлгэмдэл нөгөөгөр солигдсон учраас

   тэнцэтгэл бишийг бод.

• a.     [1]

  b.     [1]

  c.      [2]

Хээрийн бүсийн хоёр бүлгэмдлийг харьцуулж, төсөөтэй байдлын коэффициентийг олно уу. Нэгдүгээр бүлгэмдэл нийт 245 зүйл, хоёрдугаар бүлгэмдэл нийт 147 зүйлтэй, ерөнхий зүйлийн тоо 100  байдаг бол тэрхүү хоёр бүлгэмдлийн төсөөтэй байдлын коэффициентийг олоорой. /Швейцарын эрдэмтэн Жакард (1919)-ын гаргасан томьёог ашиглаарай/

• А.34,2

• B. 3,92  

• C.39,2     

• D.36   

Энэ зурагт экологийн ..........................-ийг харуулсан байна. Тайлбар бичээрэй. 

• Анхдагч. Ургамалгүй байсан газар ургамалжсан байна.

Чарльз Дарвины Бигль хөлөг онгоцоор аялах ажиглалтын явцад Галапагосын арал дээрээс   ялгаатай хошууны бүтэцтэй  олон тооны бужирга шувуун олдсон байдаг. Үүний шалтгааныг экологийн шинжлэх ухааны үүднээс  хамгийн оновчтой тайлбарласан хариултыг сонгоно уу?

• А. Тэдгээр нь генетикийн хувьд ялгаатай өөр өөр зүйлийн шувууд байсан

• B.Тэд идэш тэжээлээсээ шалтгаалан дивергенцид орсон

• C. Тэд өөрсдийн орчиндоо дасан зохилдсон

• D.Идэш тэжээлийн нишүүд бий болсон.

  тэнцэтгэл бишийг бод.
 

• a.     [1]

  b. P3=3!=1∙2∙3=6      [1]

  c. n∙n-1<6;-2толорхойлогдох муж авна.      [2]

Дараах идэш тэжээлийн хэлхээнээс ашиггүй нэг гишүүнийг нь хасна уу. (3 оноо)

 Нэмэлт тайлбар бичнэ үү.

• Байхгүй. Учир нь тэжээлийн хэлхээнээс 1 гишүүн байхгүй бол экологийн тэнцвэр алдагдана.

  хэсэгчлэн интегралчлах дүрмээр  цааш гүйцээж бодно уу.  

• A. Үйлдэл бүр 1 оноо,

Говь цөлийн экосистемийн идэш тэжээлийн хэлхээний гишүүдийг зөв дэс дараалалд оруулна уу.

• 5-2-4-3-1

  тэгшитгэлийг бод.

• a.     [1]

  b.     [1]

  c.          [2]

  тэгшитгэлийг бод.

• a.        [1]

  b.       [1]

  c.      [3]

   

 функц өгөв.  Уламжлал нь  ноогдворын уламжлалын дүрмээр цааш гүйцээн бодож,  -тэй тэнцүү болохыг харуул.

• а. Уламжлал нь  ноогдворын уламжлалын дүрмээр цааш гүйцээн бодож,  -тэй тэнцүү болохыг харуулсан бол 3 оноо

1928 онд Английн эрдэмтэн Ч.Элтоны гаргасан экологийн суваргийн дүрмийг харуулсан жишээг доор өгчээ. Тус суваргын энергийн шилжилтийг дороос нь дээш өгсөх чиглэлд дарааллуулсан зөв жишээнүүдийг сонгоно уу.      

• А.  1000-100-10-1-0,1 

• B .0,01-0,1-1-10-100 

• C. 0,1-1-10-100-1000

• D. 1-10-100-1000-10000

Дараах графикийг сайтар ажиглаад бор туулайн өсөлтөд шилүүс хэрхэн нөлөөлж байгааг тодорхойлж, энэ нь хоёр зүйлийн харилцан үйлчлэлийн ямар хэлбэр болохыг сонгоорой.  

• Махчин ба золиос. Бор туулаын тоо толгой нэмэгдэх үед хангалттай идэш тэжээлтэй учраас шилүүсний тоо толгой нэмэгдсэн. Эсрэгээрээ туулайн тоо тоолгой буурахад шилүүсний тоо толгой ч буурч багааг харуулсан байна.

Ширээн дээр 100 ширхэг цаасан гурвалжин дэлгэж тавьснаас 50% нь адил хажуут гурвалжин, бусад нь зөв гурвалжин ба элдэв талт гурвалжин байв. Нэг гурвалжин таамгаар сонгож авахад зөв гурвалжин таарах үзэгдлийн магадлал 0.3 байсан бол ширээн дээр хэдэн ширхэг элдэв талт гурвалжин байсан бэ?
 

• a. Адил хажуут гурвалжны тоог олбол 100× 0.5 = 50   [1]

  b. Таамгаар сонгосон гурвалжин зөв гурвалжин байх магадлал 0.3 гэж өгсөн тул зөв гурвалжин 0.3× 100=30   [1]

  c. 100 – 50 – 30 = 20 элдэв талт байжээ.   [1]

1-1350 хүртэлх натурал тоонууд дотор

a. 5-д хуваагддаггүй

b. 5 ба 3-ын алинд нь ч хуваагддаггүй хэдэн тоо олдох вэ?

• A=1350÷5=270 ; 1350-270=1080    [2] 

  B=1350÷3=450; 1350÷15=90;270+450-90=630; 1350-630=720    [3]

Өгсөн функцүүдээр хүрээлэгдсэн дүрсийн талбайг олж, хариуг 0.01 нарийвчлалтай гарга.      

 ,  ,  ,                                                                         

•   хариу 4.67

Дараах жишээнүүдийг сайтар ажиглаад зүйлүүдийн харилцан үйлчлэлийн ямар хэлбэр болохыг тогтоож, яагаад ингэж сонгосноо тайлбарлан бичээрэй.

• 1-B

  2-D

  3-C

  4-А

Цифрүүд нь ялгаатай 5-д хуваагдах 3 оронтой хэчнээн тоо байх вэ?
 

• a. =5    c=0   9×8=72    [1]

  b. c=5,a=0   8×8=64   [1]

  c. 72+64=136    [1]

Дараах интегралын утгыг олно уу.      

• A. интегралаа зөв авсан бол 1 оноо, зөв эмхтгэсэн бол 1 оноо, хариугаа зөв гаргасан бол 1 оноо

Дараах  экосистемийн идэш тэжээлийн хэлхээ Монгол орны газарзүйн ямар бүсэд элбэг тохиолдох вэ?

•  А. Ойт хээрийн бүс

• B .Хээрийн бүс

• C.Говь цөлийн бүс

• D. Уул-тайгын бүс

Алтайн нурууны орчим нутаглаж байсан Түрэгүүд Жужаны эсрэг бослого гарган 555 онд өөрсдийн улсыг байгуулжээ. Ийнхүү түрэг угсааны Түрэг (555-745), Уйгур (745-840) улсууд Монгол нутагт оршин тогтнож байв. 840 онд Енисейн Киргизүүд Уйгар улсыг мөхөөжээ. Монгол нутагт оршин байсан Түрэг, Уйгур улсын археологийн дурсгал монгол нутагт олон бий. Түүний нэг тахилын цогцолбор юм.  Түрэг угсааны улсуудын ноёрхлын үед Монголчууд Эргүнэ гүн хэмээх газар 400-аад жил амьдарч байжээ.  Түүх VI, УБ., 2015.

a.Түрэг угсааны улсуудын бичиг үсгийн дурсгалуудын талаар бичнэ үү.  

• Руни бичиг, Руни бичиг бүхий түүхийн дурсгал монгол оронд элбэг байдаг. 1889 онд анх Оросын эрдэмтэд олж илрүүлсэн бөгөөд 1893 онд анх тайлж уншсан

  Руни бичиг, Культегин, Буман хааны гэрэлт хөшөө, Оросын эрдэмтэд анх олж, тайлж уншсан зэрэг хариултуудаас аль нэгийг бичсэн бол оноог өгнө

100-аас бага хоёр оронтой тооноос таамгаар нэгийг сонгоход 3 ба 5-ын ядаж нэгд нь хуваагдах үзэгдлийн магадлалыг ол. Энэ үзэгдлийн эсрэг үзэгдлийг нэрлэж, магадлалыг ол.

• a. 100-аас бага хоёр оронтой тоо 90 ширхэг байна. 90÷3=30; 90÷5=18; 90÷15=6   [1]

  b. 3 ба 5-ын ядаж нэгэнд нь хуваагддаг тоо 18+30-6=42 ширхэг байна. [1]

  c. Сонгосон тоо 3 ба 5-ын ядаж нэгэнд нь хуваагдах үзэгдлийн магадлал   болно. [1]

  d. Энэ  үзэгдлийн эсрэг үзэгдэл нь 3 ба 5-ын алинд ч хуваагдахгүй үзэгдэл болох ба    болно.  [1]

100 хүртлэх натурал  тоонууд дотор 3 ба 5-ын ядаж нэгд нь хуваагддаг тоо хэчнээн байх вэ?
 

• a. 99÷3=33;  100÷5=20    [1]

  b. 3 ба 5-д зэрэг хуваагддаг тоо-6     [1]

  c. 33+20-6=47     [1]

Яг хоёр цифр нь ижил гурван оронтой тоо хэд байх вэ?
 

• a. Ийм тоо aab, aba, baa гэсэн хэлбэртэй байна.Энд a,b нь ялгаатай цифрүүд. aab, aba, baa хэлбэрийн тоонууд тус бүр 81 байна.    [2]

  b. Иймээс нийлбэрийн дүрмээр нийт 81+81+81=243 тоо байна.     [1]

Таамгаар нэг тоо сонгоход, яг хоёр цифр нь тэгш байх гурван оронтой тоо таарах магадлал хэд вэ?

• a. Гурван оронтой тооны яг 2 цифр нь ттс, тст, стт хэлбэртэй байх ба хэлбэр тус бүрд хэдэн тоо байгааг олбол үржвэрийн зарчмаар харгалзан 4 × 5 × 5=100, 4 × 5 × 5=100, 5 × 5 × 5=125 байна.     [1]

  b.  Иймээс нийлбэрийн зарчмаар бодлогын нөхцөлийг хангах нийт 100+100+125=325 тоо байна.     [1]

  c. Нийт 3 оронтой тоо 900 байна. [1]

  d. Таамгаар нэг тоо сонгоход яг хоёр цифр нь тэгш байх гурван оронтой тоо таарах үзэгдлийг  A гэвэл    [1]

Конусын суурийн радиус 3, өндөр 6 бол түүнд багтсан цилиндрийн эзлэхүүний хамгийн их утгыг ол.                                                                                                                                     

•       [9]

   функц өгөв.                

а. Функцийн нэгдүгээр эрэмбийн уламжлалыг ол.

б. Функцийн хоёрдугаар эрэмбийн уламжлалыг ол.

в. Функцийн максимум, минимумын цэгүүдийг ол.

г. Функцийн өсөх, буурах завсрыг ол.

д. Функцийн графикийн нугаралтын цэгийн координатыг ол.                                             

• а.        [1]

  б.                          [1]

  в.               [3]

  г.          [2]   

  д.                                          [2]

  функц өгөв.

а. Функцийн уламжлалыг ол.

б. Функц хэдэн сэжигтэй цэгтэй вэ?

в. Функцийн хоёрдугаар эрэмбийн уламжлалыг ол.

г. Функцийн графикийн нугаралтын цэгийн абсциссийг ол.

д. Функцийн графикийн гүдгэр, хотгор байх завсрыг ол.
           

• а.        [1]

  б. 2                                                  [1]

  в.                      [1]                        

  г.                                                   [2]

  д.                             [1]

  е.                                [1]

НТӨ 7000 оны үед Инд мөрний хөндийд хүмүүс усалгаат тариалан эрхлэн, суурин амьдарч эхэлжээ. НТӨ 3000 он гэхэд Энэтхэгийн хойгийн ихэнх газарт хүмүүс суурьшсан байв.НТӨ 1900 оноос эхлэн Хараппагийн нийгэм Инд мөрний үерээс шалтгаалан доройтож НТӨ 1700 он гэхэд мөхөв. Харин НТӨ 1500 оны орчмоос Инд мөрний сав газарт Аричууд нүүдэллэн ирэв.   НТӨ 1000 оны үеэс тэдний дунд нийгмийн маш хатуу шаталсан загвар бүхий тогтолцоо бий болов. Ведийн үед хиндү шашин үүссэн бөгөөд гол бурхныг нь Индра гэдэг дайны бурхан байв. Ведийн үе төгсөхөд хүмүүс илүү уян хатан, илүү бодитой бурхдыг шүтдэг шашнуудад итгэх болов. Тэдгээрийн нэг нь НТӨ VI зуунд Сиддхарта Гаутама гэдэг хүний номлосон буддын сургаал байлаа. Эртний Энэтхэгчүүд НТӨ I зуунд зохиогдсон Манугийн хуулиар нийгмийн харилцаагаа зохицуулж байв. Түүх VI, УБ., 2015.

a.Хараппа гэж юуг хэлж байна тайлбарлана уу. 

• Инд мөрний хөндийд анх бий болсон хамгийн том хотын нэг 

  Энэтхэгийн нэг хот, Хамгийн өндөр хөгжилтэй хот нь байсан гэх зэргээр хариулсан бол оноог өгнө

Дараах эволюцийн баталгаануудыг жишээтэй нь зөв тохируулна уу.

• A-3,  B-4,  C-5,  D-1,  E-2